Τα μυστικά της Αμφίπολης: Καρυάτιδες, Σφίγγες και Ηφαιστίωνας. Μιλά η προϊσταμένη της Εφ. Αρχαιοτήτων Σερρών

Τα μυστικά της Αμφίπολης: Καρυάτιδες, Σφίγγες και Ηφαιστίωνας. Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, Δημητρία Μαλαμίδου, μιλά για τα ευρήματα

Αποκαλύψεις στην «Απογευματινή»

Τα μυστικά της Αμφίπολης εξάπτουν τη φαντασία και προκαλούν αμείωτο ενδιαφέρον. Αναμφίβολα, η συγκεκριμένη ανασκαφή αποτελεί ένα από τα πλέον γοητευτικά αρχαιολογικά μυστήρια των τελευταίων χρόνων -σε παγκόσμια κλίμακα-, αν αναλογιστεί κανείς τα εντελώς απρόσμενα ευρήματά της.

Άλλωστε, το μέγεθος του τύμβου με τις θαυμαστές αρχαιολογικές ανακαλύψεις τον κατατάσσουν στα μεγαλύτερα ταφικά μνημεία του κόσμου. Και, πράγματι, μόνον η κλίμακα του τύμβου αρκεί για να προκαλέσει δέος, αφού το μνημείο στον λόφο Καστά της Αμφίπολης με τα 500 μέτρα περίμετρο είναι σχεδόν διπλάσιο και από το… Στόουνχεντζ- οι διαστάσεις του θυμίζουν μνημεία της Αιγύπτου!

Τα κυκλικά κτίσματα, αν και σπάνια κατά την αρχαιότητα, συνήθως χρησιμοποιούνταν για βασιλικές ταφές. Όμως, κανένα άλλο δεν πλησίασε το μέγεθος του συγκεκριμένου που είναι περικυκλωμένο από έναν εξαιρετικά χτισμένο μαρμάρινο τοίχο. Αυτό το συναρπαστικό μνημείο του Τύμβου Καστά, στον Δήμο Αμφίπολης, εννέα χρόνια μετά την αποκάλυψή του από την αρχαιολογική σκαπάνη, είναι πια επισκέψιμο για ειδικές ομάδες κοινού – σύμφωνα με όσα δήλωσε τη Μ. Τετάρτη από την περιοχή η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, όπου επιθεώρησε την εξέλιξη των εργασιών.

Οι επισκέψεις

Έτσι, επιστήμονες, ερευνητές, εκπαιδευτικοί, τουριστικοί πράκτορες και άνθρωποι της αυτοδιοίκησης της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών, χωρισμένοι σε ομάδες των πέντε ατόμων, συνοδεία ενός φύλακα ή αρχαιολόγου, έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν (από τις 9 μέχρι τις 3 κάθε μέρα, και τα Σαββατοκύριακα) το εσωτερικό του τύμβου. Αλλά και να ανακαλύψουν από κοντά -ένα προς ένα- τα υπέροχα μυστικά του.

Όπως εξηγεί η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, Δημητρία Μαλαμίδου, στην «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ» την Κυριακή: «Είναι ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την επίσκεψη στο ταφικό μνημείο του Καστά, όπου συνεχίζονται ακόμα οι εργασίες. Οι εργασίες θα ολοκληρωθούν με το επόμενο ΕΣΠΑ, το 2026-27, όπου το μνημείο θα είναι πια εξολοκλήρου επισκέψιμο, όταν θα ολοκληρωθούν οι εργασίες συντήρησης, καθώς και της διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου. Αυτές είναι, επίσης, σημαντικές, καθώς τότε θα είναι έτοιμες για το κοινό οι υποδομές υποδοχής του: πάρκινγκ, διαδρομές, αίθουσα πληροφόρησης, ενδεχομένως ένα αναψυκτήριο για να μπορεί να αναπαύεται κάποιος». Προς το παρόν, ο αρχαιολογικός χώρος, όπως αναφέρει η κυρία Μαλαμίδου, είναι εν μέρει διαθέσιμος για το κοινό, ενώ ήδη επιτρέπεται η είσοδος μέσα στο μυστηριώδες ταφικό μνημείο.

«Ένα μόνο τμήμα»

«Οι επισκέπτες θα μπορούν να δουν ένα μόνο τμήμα από τον περίβολο, τον περιμετρικό τοίχο, που είναι σε διαδικασία αναστήλωσης με το πρωτότυπο, αρχικό υλικό, το μάρμαρο, το οποίο είχε αποσπαστεί για άλλη χρήση κατά τη ρωμαϊκή εποχή- για την κατασκευή μιας γέφυρας στον ποταμό Στρυμόνα. Αυτά τα κομμάτια μαρμάρου τα μεταφέραμε ξανά στον τύμβο, όπου είχαν αρχικά χρησιμοποιηθεί. Αυτή τη στιγμή ο επισκέπτης θα μπορεί να εισέρχεται στο ταφικό μνημείο, να βλέπει την είσοδο με τις Σφίγγες, στη συνέχεια θα θαυμάζει τις Καρυάτιδες (τη μία, γιατί η άλλη είναι καλυμμένη για λόγους προστασίας και εργασιών που γίνονται), θα μπορεί να μπαίνει μέσα στον προθάλαμο που έχει το ψηφιδωτό της Περσεφόνης (που επίσης είναι εν μέρει καλυμμένο για συντήρηση) και θα μπορεί να βλέπει και τον αρχικό θάλαμο, όπου ήταν ο κιβωτιόσχημος τάφος του νεκρού». Ως προς την ιδιαιτερότητα του μνημείου, η κυρία Μαλαμίδου είναι αποκαλυπτική: «Αυτό το μνημείο είναι μοναδικό γιατί έχει πρωτοτυπία αρχιτεκτονικών μορφών. Αυτό σημαίνει ότι έχει έναν συνδυασμό πολλών μορφολογικών στοιχείων που δεν υπάρχουν σε άλλους μακεδονικούς τάφους. Είναι τα γλυπτά, είναι ο συνδυασμός περισσότερων από ενός τύπου ψηφιδωτού δαπέδου, και είναι και οι διαστάσεις του και το υλικό της δόμησής του -η χρήση μαρμάρου δεν ήταν συνηθισμένη σε άλλους μακεδονικούς τάφους».Ψηφιδωτά

Από την άλλη, αυτό το μοναδικό μνημείο με τη μεγαλόπνοη πρωτότυπη σύνθεση ποικίλων χαρακτηριστικών -τύμβος με ύψος 33 μέτρα και πάνω σε αυτόν το βάθρο με το υπερμέγεθες λιοντάρι συνολικού ύψους 15,84, οι Καρυάτιδες, τα ψηφιδωτά, αλλά και τα μαρμάρινα ζωγραφισμένα επιστύλια- δεν έπαψε ποτέ να υπαινίσσεται ότι ο νεκρός ήταν μια ιδιαιτέρως εξέχουσα προσωπικότητα! Και, βέβαια, οι ολόγλυφες μαρμάρινες Σφίγγες, ύψους δύο μέτρων η καθεμία, που δεσπόζουν στην είσοδο του μνημείου, μπροστά στο υπέρθυρο, φαίνεται να φρουρούν κάτι ξεχωριστό σε αυτόν τον ασυνήθιστο μακεδονικό τάφο. Η ταυτότητά του, όμως, παραμένει και αυτή ένα μυστήριο.

Για ποιον έγινε αυτό το ταφικό μνημείο; «Αυτό φαίνεται ότι οι αρχαιολόγοι το αντιμετωπίζουν λέγοντας ότι πρόκειται για κάποιον πολύ σπουδαίο Αμφιπολίτη, που έπαιζε σημαντικό ρόλο στο Μακεδονικό Βασίλειο. Δηλαδή, πρέπει σίγουρα να είναι κάποιος αξιωματούχος από την Αμφίπολη, εταίρος του μεγάλου Αλεξάνδρου», εξηγεί η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών.

Ο Μέγας Αλέξανδρος

Όσο για τη θεωρία που βασίζεται σε σημαντικά στοιχεία, ότι το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης κατασκευάστηκε ύστερα από παραγγελία και χρηματοδότηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τον φίλο του Ηφαιστίωνα, η Δημητρία Μαλαμίδου εξηγεί: «Αυτή είναι μία υπόθεση εργασίας με βάση ένα συμπίλημα γραμμάτων που είχαν χαραχτεί σε μία λιθόπλινθο. Αλλά αυτό είναι κάτι που το ερευνούν οι ειδικοί της επιγραφικής, για να δούμε αν έχει βάση αυτή η υπόθεση. Θα φανεί αυτό στη συνέχεια της έρευνας».

Πάντως, η επιγραφή «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΟΣ», η οποία πιθανώς αποτελούσε το «οικοδομικό γραπτό συμβόλαιο» για την παραλαβή του μαρμάρινου υλικού που προοριζόταν για αυτό το μεγαλεπήβολο έργο είχε προκαλέσει -ήδη από το 2015- αντιπαραθέσεις στην επιστημονική κοινότητα σχετικά με το ποιος θα μπορούσε να είναι ο «ένοικος» του ταφικού μνημείου.

Και η αναζήτηση συνεχίζεται… Σε κάθε περίπτωση, «όταν το μνημείο αυτό αποδοθεί συνολικά στο κοινό, θα είναι τεράστιας εμβέλειας», λέει η κυρία Μαλαμίδου και προσθέτει με νόημα: «Αυτό ταιριάζει στην Αμφίπολη ως μία πολύ σημαντική αρχαία πόλη που δεν έχει πάρει ακόμη τη θέση της στην αρχαιολογική έρευνα και την προβολή του αρχαίου πολιτισμού που διαθέτει η χώρα μας. Το συγκεκριμένο μνημείο αποκτά ένα ιδιαίτερο νόημα μέσα στα αρχαιολογικά και ιστορικά συμφραζόμενα αυτής της τόσο σημαντικής τοποθεσίας. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι επισκέψιμη σε αρκετά σημεία της αρχαιολογικής ανασκαφής και της πόλης. Εξάλλου, υπάρχει και το Μουσείο, που είναι πλούσιο σε ευρήματα. Το Μουσείο είναι μέσα στην αρχαία πόλη, στο σημερινό χωριό της Αμφίπολης, δυόμισι χιλιόμετρα απόσταση από το βασικό μνημείο του Καστά και είναι εύκολα προσβάσιμο. Διαθέτει εκπληκτικά ευρήματα από όλες τις ιστορικές φάσεις της Αμφίπολης, από τα αρχαϊκά χρόνια μέχρι τα ύστερα ρωμαϊκά και τα πρώιμα βυζαντινά: ευρήματα συγγραφικά, ειδώλια, αγάλματα, αγγεία, κοσμήματα – όλα αυτά προέρχονται από τις ανασκαφές τις Αμφίπολης».

*Του Γιώργου Βαϊλάκη-Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή της Κυριακής (23/04).