Ροδάκινο: Μεγάλο το μέγεθος της παραοικονομίας, αναντικατάστατοι οι συνεταιρισμοί

Απολογισμός 2016 για το Επιτραπέζιο Ροδάκινο

Η ροδακινιά αποτελεί το βασικό είδος του ελληνικού οπωρώνα. Περίπου 450.000 στρέμματα, σε σύνολο 820.000 στρεμμάτων οπωροφόρων δέντρων, παράγουν επιτραπέζια και βιομηχανικά ροδάκινα.

Ο όγκος της παραγωγής ανέρχεται στο μισό περίπου της Ισπανίας και Ιταλίας. Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς ανέρχεται σε 750.000 τόνους, δηλαδή όσο περίπου ζυγίζει ο πληθυσμός της Ελλάδας! Η συμβολή της ροδακινοκαλλιέργειας στην ανάπτυξη είναι καταλυτική. 30.000 περίπου οικογενειακές αγροτικές εκμεταλλεύσεις παράγουν ροδάκινα στην Ημαθία, την Πέλλα, την Κοζάνη, τη Φλώρινα, την Πιερία, τη Λάρισα, αλλά πλέον και σε πολλές άλλες περιοχές, δυστυχώς όμως χωρίς σχέδιο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Η «ΥΧ» παρουσιάζει σήμερα έναν απολογισμό της παραγωγικής και εμπορικής περιόδου που ολοκληρώνεται, για το νωπό επιτραπέζιο ροδάκινο, ενώ σύντομα θα ακολουθήσει και ο απολογισμός του βιομηχανικού.

Στο αφιέρωμα αυτό καταγράφονται οι απόψεις εκπροσώπων μερικών από τους πιο επιτυχημένους συνεταιρισμούς της Ελλάδας. Του ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού και των ΑΣ Νάουσας, Μέσης και Νέου Αλιάκμονα. Επίσης, καταγράφεται η άποψη μίας ιδιωτικής εξαγωγικής επιχείρησης, που δεν δραστηριοποιείται τόσο στα νωπά ροδάκινα και νεκταρίνια, αλλά στα φρούτα συνολικά.

Κοινή συνισταμένη των εκπροσώπων των συνεταιριστικών οργανώσεων για την περίοδο 2015-16 είναι ότι η παραγωγή και οι τιμές που έλαβαν οι αγρότες που συμμετέχουν σε συνεταιρισμούς εξελίχθηκε μάλλον ομαλά. Ιδιαίτερα σημαντική είναι επίσης η διαπίστωση, ότι ο τομέας φαίνεται να ξεπερνά τις επιπτώσεις του ρωσικού εμπάργκο. Όπως και σε άλλα προϊόντα της υπόλοιπης Ε.Ε. που επλήγησαν εξίσου σοβαρά, η υπέρβαση έγινε με σταδιακή είσοδο σε νέες αγορές. Αντίθετα, όσοι διέθεσαν την παραγωγή τους μεμονωμένα, αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα, ιδιαίτερα όσοι πούλησαν στο παραεμπόριο, χωρίς παραστατικά. Και, δυστυχώς, το φαινόμενο αυτό αφορά μεγάλες περιοχές και παραγωγικούς κλάδους, ενώ συχνά ξεπερνάει το 50% των εμπορικών συναλλαγών. Μάλιστα ο ΑΣ Νάουσας, στην προσπάθειά του να προασπίσει την αρχή της υποχρεωτικής διακίνησης του προϊόντος ΠΟΠ που διαθέτει και το μέλλον της οργάνωσης, δε διστάζει να διαγράφει τα μέλη εκείνα που πουλάν στο παραεμπόριο.

Είναι ακριβώς το «τίμημα της νομιμότητας» που καλείται να καταβάλει κάθε υγιής συνεταιριστική οργάνωση που πληρώνει τους φόρους, τις κρατήσεις και τις εισφορές που προβλέπονται, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει σε πολλές άλλες επιχειρήσεις ή πρακτικές. Οι απόψεις που καταγράφονται αναδεικνύουν και οριοθετούν επίσης το περιεχόμενο της σύγχρονης και βιώσιμης συνεταιριστικής δράσης. Η συνεταιριστική οργάνωση, εκτός της προάσπισης των συμφερόντων των μελών της στην αγορά, καλείται να ισχυροποιήσει τη θέση τους, να μειώσει το κόστος καλλιέργειας, προσφέροντας συμβουλευτικές υπηρεσίες στα μέλη της, να βοηθήσει στη διάδοση των καινοτομιών, διασφαλίζοντας την ποιότητα στην ορθή ποικιλιακή αναδιάρθρωση.

Διάχυτη είναι η άποψη ότι πρέπει επιτέλους να υπάρξει ένας κοινός συντονισμός, μία κοινή δράση για τον σχεδιασμό του τομέα, τόσο εμπορικά όσο και παραγωγικά. Η Κοινοπραξία που λειτουργεί, φαίνεται να μην επαρκεί για να μας φέρει πιο κοντά στις κύριες ανταγωνίστριες χώρες, την Ισπανία και την Ιταλία. Προς αυτήν την κατεύθυνση, καθοριστικό ρόλο ίσως κληθεί να παίξει και ο νέος φορέας, ο Σύνδεσμος Αγροτικών και Συνεταιριστικών Οργανώσεων και Επιχειρήσεων Ελλάδος, (ΣΑΣΟΕΕ). Είναι μέσα από τέτοιου είδους παρεμβάσεις που κεντρικές οργανώσεις άλλων χωρών καταξιώθηκαν στη συνείδηση των μελών τους.

Διαγράφουμε όποιον πουλάει παράνομα

Τα τελευταία κρίσιμα βήματα αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιούργησε το εμπάργκο της Ρωσίας κάνει ο ΑΣ Νάουσας. Όπως αναφέρει η Αθανασία Σερντάρη, διευθύντρια πωλήσεων του συνεταιρισμού, «το 90% των πωλήσεων πήγαιναν στη Ρωσία με θετικό για τον συνεταιρισμό αποτέλεσμα. Ωστόσο, σήμερα η παραγωγή κατευθύνεται στην Αίγυπτο, το Ντουμπάι, την Ολλανδία, τη Γερμανία, την Αγγλία, τη Γαλλία και την Πολωνία. Αν και πήγαμε πολύ καλά, υπάρχει ένας συνεχής αγώνας για να ανοίξεις αγορές, αλλά και να εισπράξεις τα χρήματα από αυτές».

Η οργάνωση λειτουργεί με ιδιαίτερα εξωστρεφή τρόπο, καθώς μόλις το 10% διατίθεται στην εγχώρια αγορά. «Στην εσωτερική αγορά, υπάρχει μία καλή συνεργασία με την αλυσίδα Σκλαβενίτης. Δεν αντιμετωπίζουμε προβλήματα ούτε σε πληρωμές, ούτε στις συμφωνίες μας. Αν και τα σούπερ μάρκετ όντως έχουν δύναμη να φερθούν όπως θέλουν, η αλυσίδα με την οποία συνεργαζόμαστε δεν το έχει πράξει ποτέ», ανέφερε στην «ΥΧ» η κα Σερντάρη. Ο κύκλος εργασιών κυμαίνεται στα 17-23 εκατομμύρια ευρώ. Δεν υπάρχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές, ενώ οι παραγωγοί πληρώνονται γρήγορα και σε καλή τιμή. Όπως σημειώνει, «αυτό είναι το σημαντικότερο κίνητρο. Από εκεί και πέρα, όμως, ανάμεσα στα προτερήματα του να συμμετέχει ένας παραγωγός στον συνεταιρισμό μας είναι και η καλλιεργητική φροντίδα των φυτών, που ελέγχονται από τέσσερις γεωπόνους. Το φυτό παρακολουθείται από την ημέρα που θα φυτευτεί μέχρι και την εμπορία. Δεν χρησιμοποιούμε φυτοφάρμακα και διαθέτουμε προϊόντα ΠΟΠ λόγω του μικροκλίματος. Εκτός των άλλων, διαθέτουμε πρατήριο φαρμάκων και ελέγχουμε τους ψεκασμούς. Επιπλέον, πιστώνουμε τον παραγωγό, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να μην πληρώνει αμέσως τα φάρμακα».

Η αποφασιστικότητα που χαρακτηρίζει την οργάνωση και εξηγεί τη σπουδαία πορεία της φαίνεται και στην τήρηση της αρχής της υποχρεωτικής παράδοσης του προϊόντος για κοινή διάθεση. Όπως τονίζει η Αθανασία Σερντάρη, «είναι διαδεδομένο λόγω της φορολογίας και των επιπτώσεων της κρίσης και δικά μας μέλη θα ήθελαν να πουλήσουν μαύρα, αλλά ελέγχονται και διαγράφονται. Εμείς ήμασταν 1.350 μέλη και μείναμε 800, επειδή διαγράφουμε όποιον πουλάει παράνομα. Το κακό είναι ότι το κάνουν, στη συνέχεια διαγράφονται και την επόμενη χρονιά έρχονται να ξαναγραφτούν, γιατί ξέρουν ότι έξω δεν θα τα καταφέρουν».

«Η μεγαλύτερη πρόκληση», όπως αναφέρει η Αθανασία Σερντάρη, «θα ήταν να υπάρξει ένας κοινός φορέας, μέσω του οποίου να ενώσουμε τη δύναμή μας και να βγούμε ενιαία στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ και στο εξωτερικό, όπως κάνουν άλλες χώρες. Στην Ελλάδα, δεν ξέρω αν είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μία ενιαία οργάνωση, καθώς έχουμε μεγάλες γεωγραφικές διαφοροποιήσεις. Επιπλέον, οι Έλληνες είμαστε πολύ ανταγωνιστικοί. Ωστόσο, το μεγάλο αυτό άλμα το συζητάμε, απλώς δεν έχει ωριμάσει ακόμη».

Η ποιότητα είναι ένα στατιστικό μέγεθος που έχει να κάνει με τα προϊόντα που προσφέρεις την περίοδο, τις προδιαγραφές που σου ζητούν

Θεωρούμε ποιότητα αυτό που εξυπηρετεί εμάς

Ο Γ. Μπαλακανάκης, υπεύθυνος ιδιωτικής επιχείρησης που δραστηριοποιείται ευρύτερα στη διακίνηση φρούτων και όχι τόσο στα ροδάκινα και στα νεκταρίνια, μας δίνει μια διαφορετική θεώρηση της πορείας του κλάδου. «Κατ’ αρχάς, οι ανταγωνίστριες χώρες είναι πιο μπροστά, διαθέτουν μεγάλη ποικιλία προϊόντων που απαντούν τις απαιτήσεις του σύγχρονου καταναλωτή. Τα πυρηνόκαρπα είναι μία κατηγορία που την έχουν δει πιο σοβαρά άλλες χώρες, όπως η Ισπανία και η Ιταλία», τονίζει στην «ΥΧ». Δεύτερον, κρίνει ότι η Ελλάδα έκανε κάποιες «ιστορικές επιλογές», που εν πολλοίς καθόρισαν τη θέση της στην αγορά ροδάκινων. «Η Ελλάδα αυτοπεριθωριοποιήθηκε τη δεκαετία του ’80 με τις αποσύρσεις, αυτοπεριθωριοποιήθηκε με την προσπάθεια να καλλιεργήσει κυρίως για την κονσερβοποιία και αυτοπεριθωριοποιήθηκε όταν προτίμησε την αγορά της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, η οποία ήταν λιγότερο δύσκολη, έναντι των απαιτήσεων της Δύσης. Η τρίτη καθοριστική παράμετρος είναι αυτό που ονομάζουμε ποιότητα, χωρίς να θεωρούμε όλοι το ίδιο πράγμα. «Πολλές φορές, εμείς τα προϊόντα μας τα θεωρούμε καλά και λέμε ότι έχουν ποιότητα, γιατί ονομάζουν ποιότητα το μέγεθος ή ονομάζουν ποιότητα τη νοστιμιά που έχουν κάτω από το δέντρο. Η εμφάνισή τους μπορεί να είναι καλή, η γεύση καλή η αντοχή τους να μην είναι ή κάτι από τα προηγούμενα να λείπει. Στα πυρηνόκαρπα, δεν νομίζω ότι είμαστε καλοί, συνολικά. Η ποιότητα είναι ένα στατιστικό μέγεθος που έχει να κάνει με τα προϊόντα που προσφέρεις την περίοδο, τις προδιαγραφές που σου ζητούν».

Και καταλήγει «δυστυχώς, πολλές φορές θεωρούμε ποιότητα αυτό που εξυπηρετεί εμάς και όχι αυτό που ζητάει ο καταναλωτής. Αυτός είναι ο λόγος που χάσαμε αγορές προϊόντων στις οποίες κατείχαμε κυρίαρχη θέση».Όσοι δεν έκαναν εξαγωγές έχουν σοβαρό πρόβλημα

«Η φετινή χρονιά για το ροδάκινο παρά τις αρχικές επιφυλάξεις χαρακτηρίζεται καλή», ανέφερε στην «ΥΧ» ο Ανδρέας Οβετζίκ. «Δεν υπήρξαν ζημιές από ακραίες καιρικές συνθήκες, συγκομίστηκαν αρκετά κιλά και πουλήθηκαν σε τιμές κάπως καλύτερες από πέρυσι», συνεχίζει. Αυτό οφείλεται στην επιχειρηματική λειτουργία του συνεταιρισμού και τη μεγάλη διασπορά πελατών που διαθέτει. Ο ΑΣ Νέου Αλιάκμονα, υπό φυσιολογικές συνθήκες, έχει 30.000 τόνους παραγωγή ροδάκινου, νεκταρινιού και ακτινιδίου, ενώ ο κύκλος εργασιών φτάνει τα 12.000.0000 ευρώ. Αν και ήταν μία καλή χρονιά, όσοι λειτούργησαν μεμονωμένα, εκτός συνεταιρισμών, αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα. Ένα από αυτά ήταν το παραεμπόριο, το οποίο «για να καταπολεμηθεί θέλει συγχρονισμό». «Στο ελεύθερο εμπόριο και την αγορά υπήρχαν πάρα πολλά προβλήματα καθώς ήταν το χειρότερο ξεκίνημα όλων των εποχών. Τα πρώιμα ροδάκινα όλα τα χρόνια πωλούνταν 60-70 λεπτά και είχαν απήχηση στους εμπόρους. Φέτος αν και η τιμή έφτασε τα 28-30 λεπτά, δεν υπήρχε ενδιαφέρον», προσθέτει ο κ. Οβετζίκ. «Η εσωτερική αγορά λόγω της κρίσης έπεσε πάρα πολύ. Όσοι δεν έκαναν εξαγωγές σε μεγάλες μονάδες, σε σοβαρά σούπερ-μάρκετ, σε κράτη αξιόλογα όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ιταλία, η Ισπανία, έχουν σοβαρό πρόβλημα. Εμείς στέλνουμε το 90% σε συγκεκριμένα σουπερμάρκετ, στα Lidl, ALDI, ΡΕΒΕ στη Γερμανία, στην Ουγγαρία, σε Σλοβενία και Κροατία, οπότε εξελίχθηκε πολύ καλά η χρονιά».

Συνεπώς, την περίοδο της κρίσης, συνεταιρισμός σημαίνει ισχυροποίηση της θέσης των παραγωγών στην αγορά. Για παράδειγμα, τα 700 μέλη του συνεταιρισμού καθοδηγούνται από αυτόν και ακολουθούν τους κανόνες που χρειάζεται ώστε να υπάρχει έλεγχος σε όλους τους τομείς. «Τα μέλη του συνεταιρισμού μας έχουν πολλά να απολαμβάνουν από αυτόν. Αρχικά προμηθεύονται το 70%-80% των φαρμάκων αλλά και το 90% των λιπασμάτων», σημειώνει ο υπεύθυνος ποιοτικού ελέγχου και παραγωγής του συνεταιρισμού. «Ο συνεταιρισμός εξασφαλίζει ότι το προϊόν θα πουληθεί σωστά, καθώς ο παραγωγός ακολουθεί συγκεκριμένες οδηγίες τις οποίες έχει λάβει από επιμορφωτικά προγράμματα σχετικά με τις καλλιεργητικές φροντίδες, τα μέτρα προστασίας και μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος. Ο μεμονωμένος αγρότης δεν μπορεί να εξασφαλίσει μόνος του τα παραπάνω», κλείνει ο κ. Οβετζίκ.

Η συνεργασία πολλών συνεταιρισμών θα ήταν ιδεατή

Σταθεροποιητικές τάσεις χαρακτήρισαν τη φετινή αγορά που απευθύνεται ο ΑΣ Μέσης. Όπως και πέρυσι, οι ποσότητες ροδάκινου που διακινήθηκαν ανήλθαν στα 6.000.000 κιλά. Στα ίδια επίπεδα με πέρυσι κινήθηκαν και οι τιμές παραγωγού.

Ο συνεταιρισμός έχει μεγάλη διασπορά πελατολογίου. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο εμπορικός διευθυντής, Παναγιώτης Κατσικάρης, «Το 69% της παραγωγής μας διατίθεται στο εξωτερικό και το 31% στην Ελλάδα. Διαθέτουμε τα προϊόντα μας σε πάρα πολλές χώρες. Ενδεικτικά, ορισμένες από αυτές είναι η Γερμανία, η Βουλγαρία, η Πολωνία, η Ισπανία, η Τσεχία, η Σερβία, η Ουκρανία, η Αγγλία, η Λιθουανία, η Αίγυπτος, η Κύπρος, η Αυστρία και η Μαλαισία». Η νέα διοίκηση και ο πρόεδρος, Κυρατλίδης Ιορδάνης, έχουν θέσει ως στόχο, εξηγεί ο κ. Κατσικάρης «να εδραιωθούμε και να αποκτήσουμε μεγαλύτερο μερίδιο στην ελληνική αγορά. Επιθυμούμε η διάθεση των προϊόντων μας να γίνεται σε ένα πανελλαδικό δίκτυο πωλήσεων. Παράλληλα, η συμμετοχή μας σε εκθέσεις μέσω κάποιων προγραμμάτων της Κοινοπραξίας που έχουμε, είναι απαραίτητες για να πετύχουμε να ανοίξουμε την αγορά της Μέσης Ανατολής. Το άνοιγμα αυτό θα προσθέσει εξαγωγές σε αυτές που ήδη κάνουμε, τόσο στο Ντουμπάι, όσο και στην Αίγυπτο». Οι προτεραιότητες της νέας διοίκησης δεν περιορίζονται στις εξαγωγές και στα ανοίγματα σε νέες αγορές. Ο συνεταιρισμός θωρακίζει τα 400 μέλη του στην περίοδο της κρίσης με ποικίλους τρόπους. «Διαθέτουμε ένα ξεχωριστό τμήμα που ασχολείται με τα γεωργικά φάρμακα και την υλοποίηση συστημάτων πιστοποίησης Agro, καθώς μας ενδιαφέρει να εξασφαλίζουμε την ποιότητα του προϊόντος μας».

Ύψιστης σπουδαιότητας είναι η διασφάλιση χρηματοπιστωτικής ρευστότητας των παραγωγών. Για τον λόγο αυτό, έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας της Τράπεζας Πειραιώς.

Ο ΑΣ Μέσης, ωστόσο, στηρίζει και με άλλους τρόπους τα μέλη του. Χαρακτηριστικά, ο κ. Κατσικάρης τονίζει: «Στον συνεταιρισμό απασχολούμε και προσωπικό. Πολλές από τις δουλειές είναι χειρωνακτικές. Αυτό συμβαίνει για να έχουν δουλειές οι γυναίκες και τα παιδιά των αγροτών-μελών. Το 95% αυτών που δουλεύουν εδώ είναι από τις  οικογένειες των μελών του συνεταιρισμού. Προσπαθούμε να τονώνουμε το εισόδημα τους, να τονώσουμε ευρύτερα την τοπική οικονομία. Δεν αυτοματοποιούμε κάποιες εργασίες για κοινωνικούς λόγους».

Τέλος, καταλυτικό ρόλο παίζει η ανάγκη συνεργασίας. «Η συνεργασία πολλών συνεταιρισμών θα ήταν ιδεατή, θα είχαμε τη δυνατότητα να απευθυνθούμε διαφορετικά στις αγορές», αναφέρει ο κ. Κατσικάρης και προσθέτει: «Αν δημιουργηθεί ένα τμήμα πωλήσεων που θα εκπροσωπεί όλες τις οργανώσεις, θα μπορούσαμε να κινηθούμε διαφορετικά στην αγορά. Το ιδανικό θα ήταν να δουλέψουμε όπως η Ιταλία και η Ισπανία. Βέβαια, και μία συντεταγμένη ποικιλιακή αναδιάρθρωση θα βοηθούσε», καταλήγει.

Ροδάκινο: Μεγάλο το μέγεθος της παραοικονομίας, αναντικατάστατοι οι συνεταιρισμοί