Πύρρειος νίκη για τον Ερντογάν στο δημοψήφισμα 

ΝΑΙ: 51,23% – ΟΧΙ: 48,77% – Nίκη χωρίς θρίαμβο για τον Ερντογάν

Με οριακό ποσοστό η επικράτηση του «ναι» – Διχασμένη η Τουρκία: Έχασε τις μεγάλες πόλεις, νικητής στη φτωχή ενδοχώρα ο Τούρκος πρόεδρος, που μίλησε για «ιστορική απόφαση» του τουρκικού λαού

Τα πανηγύρια των υποστηρικτών του «ναι» στο τουρκικό δημοψήφισμα δεν έχουν τον παλμό που θα ήθελε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ούτε και τη μαζικότητα. Η νίκη του Τούρκου προέδρου, άλλωστε, αποδεικνύεται πύρρειος, αφού το ποσοστό του «ναι» είναι οριακά πάνω από το 51%, γεγονός που ανοίγει μεν το δρόμο προς την υπερεξουσία μέσω της συνταγματικής αναθεώρησης για τον Ερντογάν, αλλά δεν έχει τις διαστάσεις του θριάμβου που επεδίωξε όλο το προηγούμενο διάστημα, ανεβάζοντας τους τόνους της ρητορικής του και βάλλοντας κατά πάντων στο εξωτερικό, στοχεύοντας στο εσωτερικό του ακροατήριο. Το εκλογικό αποτέλεσμα, όμως, αναδεικνύει ταυτόχρονα μια Τουρκία διαιρεμένη: Οι πλούσιες μεγάλες πόλεις, τα παράλια και οι περιοχές των Κούρδων ψήφισαν «όχι» – ο Ερντογάν χάνει ακόμη και την πρωτεύουσα Άγκυρα- ενώ η ενδοχώρα των φτωχών και με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο ψήφισε «ναι», δίνοντας του την πολυπόθητη νίκη. Με καταμετρημένο το 99,92% των ψήφων, το «ναι» ελάμβανε 51,23%, έναντι 48,77% του «όχι».Ο Ερντογάν μέσω κύκλων του είχε διαμηνύσει νωρίτερα ότι «το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι ξεκάθαρο», ενώ λίγο αυτή την ώρα και αφού είχε προηγηθεί ο πρωθυπουργός Γιλντιρίμ από την Άγκυρα, ο Ερντογάν έκανε διάγγελμα από την Κωνσταντινούπολη. “Θέλω να ευχαριστήσω έναν έναν τους ψηφοφόρους μας ” δήλωσε ο πρόεδρος Ερντογάν. Ο επικεφαλής του τουρκικού κράτους τόνισε πως ελπίζει τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος θα ωφελήσουν την Τουρκία.

Σύμφωνα με τον ίδιο τα ανεπίσημα αποτελέσματα δείχνουν ότι ο αριθμός των ψήφων υπέρ του “ναι” ανέρχεται σε 25 εκατομμύρια, ήτοι 1,3 εκατομμύρια περισσότεροι ψήφοι έναντι του “όχι”.

Ο Ερντογάν μίλησε για μια ιστορική απόφαση που έλαβε ο τουρκικός λαός κι ότι η μεταρρύθμιση αυτή είναι η σημαντικότερη στην ιστορία της Τουρκίας. Όπως ανέφεραν  πηγές από το γραφείο του, ο πρόεδρος Ερντογάν είχε τηλεφωνικές συνδιαλέξεις με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Μπιναλί Γιλντιρίμ και τον ηγέτη του εθνικιστικού κόμματος Ντεβλέτ Μπαχτσελί προκειμένου να τους συγχαρεί για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.

Επιπλέον, ο επικεφαλής του τουρκικού κράτους είπε στον Τούρκο πρωθυπουργό κατά την τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν ότι είναι ευγνώμων προς το τουρκικό έθνος καθώς έδειξε τη βούλησή του στην κάλπη.

Υπερεξουσία μετά το «ναι»

Υπερεξουσία τον Τούρκο πρόεδρο δίνει η προτεινόμενη από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνταγματική αναθεώρηση, που θα γίνει πράξη μετά τη διαφαινόμενη επικράτηση του «ναι» στο δημοψήφισμα. Ουσιαστικά, ο πρόεδρος θα αποφασίζει για όλα, η προεδρική θητεία παρατείνεται στα πέντε έτη από τέσσερα που ισχύουν τώρα, ενώ οι εκλογές θα γίνονται αντίστοιχα, ανά τετραετία και όχι πενταετία. Σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου για το δημοψήφισμα ο Ερντογάν έκανε ό,τι μπορούσε να για επικρατήσει το «ναι» και το διαφαινόμενο αποτέλεσμα δείχνει ότι ναι μεν κέρδισε, αλλά χωρίς να καταφέρει να επιτύχει θρίαμβο. Τα αρχικά εντυπωσιακά αποτελέσματα που έδιναν στο «ναι» ποσοστά κοντά στο 65% βαίνουν μειούμενα και πλέον αποτελεί στοίχημα πόσο πάνω από το 50% θα είναι το τελικό ποσοστό για το «ναι». Υπενθυμίζεται, ότι κατά την προεκλογική περίοδο ο Ερντογάν εξαπέλυσε επιθέσεις κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Γερμανίας με ιδιαίτερη ένταση, ενώ οι προκλήσεις στο Αιγαίο ήταν περισσότερες και εντονότερες.

Τα εκλογικά αποτελέσματα, αλλά κυρίως ο χάρτης των περιοχών που ψήφισαν «ναι» και «όχι», ωστόσο, αναδεικνύουν «δύο Τουρκίες»: Το όχι στον σουλτάνο Ερντογάν επικρατεί στις μεγάλες πόλεις και τα παράλια της χώρας, ενώ το ναι στη συνταγματική αναθεώρηση είπε η ενδοχώρα και οι κατά τεκμήριο φτωχότερες περιοχές της χώρας.

Χαρακτηριστικό είναι πάντως το εκλογικό αποτέλεσμα στην Κωνσταντινούπολη- «έδρα» του Ερντογάν, αφού έχει διατελέσει δήμαρχος της Πόλης: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, με καταγεγραμμένο το 95% των ψήφων στην Κωνσταντινούπολη, το «όχι» φαίνεται να προηγείται με 50.91%, ενώ το «ναι» βρίσκεται στο 49.09%.

Στην πρωτεύουσα Άγκυρα, με καταγεγραμμένο το 94% των ψήφων το «όχι»  προηγείται οριακά με 50.14%, ενώ το «ναι» βρίσκεται στο 49.86%.

Η επόμενη μέρα και οι πέντε πιθανές επιπτώσεις

Μια οριακή πλειοψηφία των Τούρκων ενέκρινε χθες Κυριακή την ενίσχυση των εξουσιών του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο δημοψήφισμα για την αναθεώρηση του Συντάγματος το αποτέλεσμα του οποίου ίσως αποδειχθεί καθοριστικό για το μέλλον της χώρας.

Το αποτέλεσμα αυτής της ψηφοφορίας θα επηρεάσει τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την προσέγγιση της Άγκυρας στο κουρδικό ζήτημα και την εξέλιξη της τουρκικής κοινωνίας.

Ακολουθούν πέντε ερωταπαντήσεις για το τι μπορεί να αλλάξει το αποτέλεσμα:

Περισσότερο ή λιγότερο δημοκρατική Τουρκία;

Με τη νίκη του αυτή, ο Ερντογάν αποκτά σημαντικά ενισχυμένες εξουσίες και θεωρητικά μπορεί να παραμείνει στην προεδρία ως το 2029. Η εκτελεστική εξουσία θα είναι συγκεντρωμένη στα χέρια του προέδρου. Το αξίωμα του πρωθυπουργού θα καταργηθεί.

Οι υποστηρικτές του προέδρου λένε πως αυτό ήταν απαραίτητο για να σταθεροποιηθεί η κυβέρνηση και να υπάρξει σαφής διάκριση με τη δικαστική και τη νομοθετική εξουσία. Όμως οι αντίπαλοί του εκφράζουν φόβους ότι δεν υπάρχει πλέον κανένα αντίβαρο, κανένας μηχανισμός ελέγχου της εξουσίας του με το νέο σύστημα, κάτι που ανοίγει τον δρόμο για την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος.

Το προεδρικό σύστημα «συγκεντρώνει άνευ προηγουμένου εξουσίες στα χέρια ενός άνδρα και μόνο», υπογραμμίζει ο Άλαν Μακόφσκι του ινστιτούτου μελετών Centre for American Progress.

Ποιο είναι το μέλλον της σχέσης της Τουρκίας με την Ευρώπη;

Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιδεινώθηκαν ραγδαία το τελευταίο διάστημα, με τον Ερντογάν να κατηγορεί ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για «ναζιστικές πρακτικές».

Σύμφωνα με τον Τούρκο πρόεδρο, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της χώρας στην ΕΕ, που βρίσκονται σε τέλμα εδώ και καιρό, θα τεθούν και πάλι «στο τραπέζι» μετά το δημοψήφισμα. Ο Ερντογάν αναφέρθηκε χθες στην πιθανή διοργάνωση ενός ακόμη δημοψηφίσματος, για την επαναφορά της θανατικής ποινής—κάτι που αποτελεί κόκκινη γραμμή για τις Βρυξέλλες.

«Η τακτική του να επιτίθεται συνεχώς στην ΕΕ (…) για να εξυπηρετήσει εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες πλέον φτάνει στα όριά της», σύμφωνα με τον Μαρκ Πιερινί του κέντρου μελετών Carnegie Europe.

Μετά τη νίκη του στο δημοψήφισμα, ο Ερντογάν δεν αποκλείεται να εγκαταλείψει τον στόχο η χώρα να ενταχθεί στην ΕΕ και να προκρίνει απλά μια διμερή σχέση επικεντρωμένη στο εμπόριο, για παράδειγμα με την προώθηση μιας ενισχυμένης τελωνειακής ένωσης.

Πόλεμος ή ειρήνη με τους Κούρδους;

Μετά την κατάρρευση της ιστορικής εκεχειρίας με το Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν (PKK) το καλοκαίρι του 2015, η νοτιοανατολική Τουρκία έχει βυθιστεί σε μια δίνη αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ των τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας και των κούρδων αυτονομιστών.

Οι νέες ευρείας κλίμακας στρατιωτικές επιχειρήσεις συνοδεύτηκαν από την διεύρυνση της καταστολής των Κούρδων, συμπεριλαμβανομένων πολλών πολιτικών και μέσων ενημέρωσης, που κατηγορούνται ότι συνδέονται με τις «τρομοκρατικές» ενέργειες του PKK. Καθώς η νίκη του «ναι» επιτεύχθηκε με οριακή διαφορά, ο Ερντογάν ίσως υιοθετήσει μια πιο «συμβιβαστική» στάση στο κουρδικό ζήτημα, εκτιμά η Ασλί Αϊντιντασμπάς του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων.

Μολαταύτα, προς το παρόν η ρητορική του παραμένει πολεμική, και ο φιλοκυβερνητικός Τύπος έκανε λόγο περί μιας επικείμενης χερσαίας επιχείρησης εναντίον του PKK στο βόρειο Ιράκ αμέσως μετά το δημοψήφισμα.

Συμφιλίωση ή πόλωση;

Η τουρκική κοινωνία είναι έντονα πολωμένη τα τελευταία χρόνια όσον αφορά το πρόσωπο του Ερντογάν. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για το δημοψήφισμα, ο Τούρκος πρόεδρος δαιμονοποίησε τους αντιπάλους του, κατηγορώντας τους ότι συνεργάζονται με τους «τρομοκράτες» και τους «πραξικοπηματίες».

Ο Ερντογάν «κερδίζει (τις εκλογικές αναμετρήσεις), όμως, τελικά, η μισή χώρα τον αγαπά και η άλλη μισή τον απεχθάνεται. Αυτή είναι η αιτία της κρίσης της σύγχρονης Τουρκίας», κρίνει ο Σονέρ Τσαγκαπτάι, αναλυτής του Washington Institute.

Ο Τούρκος πρόεδρος συμμάχησε με τους υπερεθνικιστές για να κερδίσει τη μάχη του δημοψηφίσματος, γεγονός που ίσως δείχνει περισσότερο ρεαλισμό από πλευράς του σε σχέση με το παρελθόν. Ορισμένοι παρατηρητές ανέμεναν ότι ο Ερντογάν θα υιοθετήσει πιο συμφιλιωτική ρητορική μετά το δημοψήφισμα, αν κερδίσει. «Τώρα έχει έλθει η ώρα της αλληλεγγύης, της ενότητας (…) όλοι μαζί είμαστε η Τουρκία», είπε χθες ο πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ.

Ανάκαμψη της οικονομίας ή πτωτική πορεία;

Οι αγορές θεωρούσαν ότι το «ναι» θα κέρδιζε στο δημοψήφισμα και προσβλέπουν σε μια επιστροφή της σταθερότητας στην Τουρκία, η οποία επλήγη τον τελευταίο ενάμιση χρόνο από αλλεπάλληλες τρομοκρατικές ενέργειες και την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος του Ιουλίου.

Όμως μεσοπρόθεσμα κυριαρχεί η αβεβαιότητα. Η μείωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στους θεσμούς, η αυξημένη πόλωση της κοινωνίας και η καθυστέρηση της υιοθέτησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ίσως επηρεάσουν την ανάπτυξη.

Η νίκη του «ναι» χθες «ενδέχεται να γίνει δεκτή με ικανοποίηση από τις αγορές βραχυπρόθεσμα», είχε εκτιμήσει πριν από την ψηφοφορία το γραφείο της εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών BCG Partners στην Κωνσταντινούπολη. Όμως η ανάπτυξη «παραμένει ασθενική και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις (της μετατροπής) του συστήματος (σε προεδρικό) παραμένουν ακόμη άγνωστες», συμπλήρωσε.

ΑΠΕ-ΜΠΕ

protothema