Το πάρτι τελείωσε για την Τουρκία: Το χρέος σε ξένο νόμισμα βυθίζει την οικονομία

H Τoυρκία είναι αντιμέτωπη με μια κρίση παρόμοια με αυτήν που έπληξε την Ινδονησία και άλλες χώρες της Ασίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990

εκτιμά σε άρθρο του στους New York Times ο Πολ Κρούγκμαν. Όπως υποστηρίζει ο νομπελίστας οικονομολόγος, το σενάριο των συγκεκριμένων κρίσεων είναι το εξής: «Ξεκινάς με μια χώρα, που για οποιοδήποτε λόγο, έγινε η αγαπημένη των ξένων δανειστών και βίωσε μια μεγάλη εισροή ξένων κεφαλαίων για αρκετά χρόνια. Το κρίσιμο είναι πως το χρέος που προκύπτει με τον τρόπο αυτό αποτιμάται σε ξένο νόμισμα, όχι σε εγχώριο (που είναι και ο λόγος που οι ΗΠΑ, οι οποίες δέχτηκαν και αυτές μεγάλες εισροές στο παρελθόν, δεν είναι εξίσου ευάλωτες, δανειζόμαστε σε δολάρια). Σε κάποιο σημείο ωστόσο το πάρτι τελειώνει. Δεν έχει τόση σημασία τι προκαλεί την απότομη διακοπή στον ξένο δανεισμό: μπορεί να είναι γεγονότα στο εσωτερικό, όπως το να τοποθετείς το γαμπρό σου ως υπεύθυνο για την οικονομική πολιτική, μπορεί να είναι μια αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων, μπορεί να είναι μια κρίση σε μια άλλη χώρα που οι δανειστές θεωρούν πως είναι παρόμοια με τη δική σου. Όποιο και αν είναι το σοκ, το κρίσιμο είναι ότι το ξένο χρέος έχει καταστήσει την οικονομία σου ευάλωτη σε ένα σπιράλ θανάτου. Η απώλεια εμπιστοσύνης προκαλεί πτώση στο νόμισμα σου. Αυτό κάνει πιο δύσκολο να αποπληρώσεις τα χρέη σε ξένο νόμισμα.
Αυτό πλήττει την πραγματική οικονομία και μειώνει ακόμα περισσότερο την εμπιστοσύνη, οδηγώντας σε περαιτέρω πτώση το νόμισμα σου και ούτω καθεξής. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ξένο χρέος εκτινάσσεται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η Ινδονησία μπήκε στην οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1990 με ξένο χρέος λιγότερο από 60% του ΑΕΠ, περίπου όσο και της Τουρκίας φέτος. Ως το 1998 η βουτιά της ρουπίας είχε στείλει το χρέος αυτό σχεδόν στο 170% του ΑΕΠ». O Κρούγκμαν προειδοποιεί πως αν δεν υπάρξει αποτελεσματική αντίδραση από την τουρκική κυβέρνηση, τότε το νόμισμα θα βουτήξει και το χρέος θα εκτοξευτεί μέχρι να «χρεοκοπήσουν όλοι όσοι είναι να χρεοκοπήσουν». Στο σημείο αυτό, σημειώνει, το αδύναμο νόμισμα θα οδηγήσει σε μια εξαγωγική έκρηξη και η οικονομία θα αρχίσει να ανακάμπτει στηριζόμενη στα μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα.

Μπορεί η Τουρκία να αποφύγει αυτή την κατάρρευση και να μειώσει το κόστος της κρίσης; Σύμφωνα με τον Κρούγκμαν υπάρχουν ακόμα περιθώρια, αλλά είναι πολύ στενά. Αυτό που χρειάζεται είναι ένας συνδυασμός βραχυπρόθεσμης ανορθοδοξίας και αξιόπιστων δεσμεύσεων για επιστροφή στην ορθοδοξία μακροπρόθεσμα.
Τα βήματα που πρέπει να γίνουν κατά τον ίδιο είναι τα εξής: να διακοπεί η εκρηκτική άνοδος του λόγου του χρέους με κάποια προσωρινά capital controlsκαι την αποκήρυξη ενός μέρους του χρέους σε ξένο νόμισμα.
Εν τω μεταξύ, πρέπει να υπάρξουν μέτρα για ένα δημοσιονομικά βιώσιμο καθεστώς μόλις λήξει η κρίση. Αν όλα πάνε καλά, η εμπιστοσύνη θα επιστρέψει σταδιακά και τα capital controls θα αρθούν. Όπως επισημαίνει, κάτι παρόμοιο έκανε η Μαλαισία το 1998 και η Νότια Κορέα την ίδια εποχή. Μια δεκαετία αργότερα, η Ισλανδία τα κατάφερε αρκετά καλά με ένα συνδυασμό capital controls και αποκήρυξης χρέους. Η Αργεντινή τα πήγε σχετικά καλά με τις ετερόδοξες πολιτικές το 2002 και κάποια χρόνια αργότερα, αλλά η κυβέρνηση Κίρχνερ επέστρεψε νωρίτερα από ότι έπρεπε σε ορθόδοξες πολιτικές και άνοιξε το δρόμο για επιστροφή της χώρας στην κρίση. Το παράδειγμα της Αργεντινής καταδεικνύει σύμφωνα με τον Κρούγκμαν πόσο δύσκολη είναι η αντιμετώπιση μιας τέτοιας κρίσης. «Χρειάζεσαι μια κυβέρνηση που είναι ευέλικτη και υπεύθυνη ταυτόχρονα» τονίζει ο ίδιος, επισημαίνοντας πως δυστυχώς δεν φαίνεται ότι η Τουρκία του Ερντογάν είναι μια τέτοια περίπτωση.