Λόγος της Πέλλας Ηλεκτρονική Εφημερίδα Νομού Πέλλας
Τα ίδια πάντα ερωτήματα, σαν κομμάτι της ίδιας λιτανείας, της ίδιας καθιερωμένης επιμνημόσυνης τελετουργίας. Κάθε Πρωτομαγιά, από το ’94 και εξής, ανήκει εν μέρει στον Ayrton Senna, στην κληρονομιά του και τη μνήμη του.
Για τον υπογράφοντα, ύστερα από μια δεκαετία εντατικής έρευνας και συγγραφής τριών τόμων για τον βίο και την πολιτεία του Ayrton Senna, δεν υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα. Εν περιλήψει, ο Senna σκοτώθηκε την 1η Μαΐου του 1994 στην Ίμολα της Ιταλίας επειδή το τιμόνι στο μονοθέσιό του δεν «άκουγε» στις κινήσεις των χεριών του, επειδή η κολώνα του συστήματος διεύθυνσης είχε κοπεί. Έσκασε στον τοίχο με πολά, ένα μπράτσο της ανάρτησης έγινε λεπίδα, του τρύπησε το κρανίο -τέλος. Αυτή είναι η τυπική εξήγηση.
Σε μία από τις ελάχιστες, αν όχι τη μοναδική συνέντευξη που έχει δώσει ποτέ ο εισαγγελέας Maurizio Passarini, ο άνθρωπος που χειρίστηκε την υπόθεση «ανθρωποκτονία εξ αμελείας εις βάρος του Ayrton Senna» ως δημόσιος κατήγορος, ξεκαθάρισε στον υπογράφοντα και τον συντάκτη του car, Κώστα Χαριάτη: «Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι η αιτία του θανατηφόρου δυστυχήματος που είχε ο Senna ήταν η θραύση της κολώνας του τιμονιού στο αυτοκίνητό του».
Το εάν καταλογίστηκαν ευθύνες, το ποιος πραγματικά έφταιξε για την κάκιστης ποιότητας μετατροπή στην κολόνα του τιμονιού της Williams-Renault που οδηγούσε ο Senna στην Ίμολα, μικρή σημασία έχει. Όπως δεν έχει καμία σημασία το να λογομαχεί κάποιος με τους οπαδούς άλλων πιλότων, πχ τους «Σουμαχερικούς», τους «Προστ-ικούς», τους «Χαμιλτον-ικούς» κ.ο.κ. για το ποιος είναι ο καλύτερος πιλότος F1 όλων των εποχών.
Πιθανόν ο Alain Prost να ήταν ο καλύτερος όλων, καλύτερος ακόμη και από τον Senna. Ενδεχομένως να είναι ο Hamilton. Μπορεί και ο Gilles Villeneuve ή ο Juan Manuel Fangio. Πρόκειται για μια μάταιη συζήτηση, ούτως ή άλλως και εξ ορισμού καταδικασμένη να συνεχίζεται αενάως και αιωνίως να καταλήγει σε αδιέξοδο. Υπάρχει όμως ένα διαφορετικό κριτήριο για την αποτίμηση της αξίας οποιουδήποτε αστέρα, σε οποιονδήποτε χώρο: Το κατά πόσον το πέρασμά του από τη ζωή άλλαξε τον κόσμο γύρω του. Και επ’ αυτού δεν υπάρχει κανένα περιθώριο αμφιβολίας για την επιρροή που είχε σε αμέτρητους ανθρώπους, σε όλο τον πλανήτη, πριν και μετά το θάνατό του, ο Ayrton Senna.
Για όσους αντέχουν μια απόπειρα μεταθανάτιας ψυχογράφησης του Senna, μπορούν να συνεχίσουν την ανάγνωση του κειμένου που ακολουθεί. Πρόκειται για ένα (εκτεταμένο) απόσπασμα από το βιβλίο «Ayrton Senna- Το πνεύμα της ταχύτητας» των εκδόσεων Key Books. Εις μνήμην του tricampeão, στην 26η επέτειο του θανάτου του.
«Στο πεδίο του μύθου βρίσκουμε πολλές ζωές σε αυτή τη μία ζωή που λαχταράμε. Πεθαίνουμε καθώς ταυτιζόμαστε με έναν ήρωα, παρά ταύτα όμως επιζούμε και είμαστε έτοιμοι, για δεύτερη φορά πάλι, χωρίς κανένα κόστος, να πεθάνουμε μαζί με κάποιον άλλον ήρωα», έλεγε ο Sigmund Freud το 1915 καταθέτοντας τις απόψεις του για τον πόλεμο και τον θάνατο. Ταυτόχρονα όμως, ο Freud διατύπωνε μια θεωρία για το τι είναι αυτό που μπορεί να αγκιστρώνει το πλήθος στη μορφή ενός ήρωα, κυρίως φανταστικού, αλλά και μυθοποιημένου, όπως ο Senna: Εν ολίγοις, η θυσία είναι αυτή που γεννά την αφοσίωση, στο έδαφος της απώλειας είναι που ριζώνει η λατρεία.
Ο Senna στάθηκε άτυχος, διότι, ανεξαρτήτως από το γιατί το μονοθέσιό του έπεσε πάνω στον τσιμεντένιο τοίχο της στροφής Tamburello, το φονικό όργανο ήταν μια ράβδος η οποία διέτρησε το κρανίο του. Το σώμα του δεν είχε άλλα τραύματα, κι αν αυτό το αιχμηρό κομμάτι ανθρακονήματος είχε εξοστρακιστεί στο κράνος του, ο Ayrton Senna πιθανότατα δεν θα χρειαζόταν καμία βοήθεια για να βγει από το μισοδιαλυμένο μονοθέσιο. Ίσως μάλιστα εντός μερικών δευτερολέπτων μετά από τη σύγκρουση θα ήταν σε θέση να συνεχίσει, αν όχι την κούρσα στο σιρκουί της Ίμολα, σίγουρα την καριέρα και τη ζωή του. Ούτε αυτό το στοιχείο, όμως, είναι αρκετό για να κλείσει οριστικά το φέρετρο και μαζί το «φάκελο Senna». Διότι, τελικά, δεν είναι η αλήθεια αυτή που αναζητούμε σχετικά με το τι του συνέβη την Πρωτομαγιά του 1994. Επί της ουσίας δεν υπάρχει τίποτα – τίποτα εντός των ορίων της ορθής λογικής- που θα μπορούσε να πείσει ότι το αδιαμφισβήτητο και αμετάκλητο, το τετελεσμένο είναι και αληθινό. Δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να πείσει, όχι μόνο τους Βραζιλιάνους που τον θεοποίησαν ζώντα ή τεθνεώτα, όχι μόνο τους οπαδούς του σε ολόκληρο τον πλανήτη ή τον κόσμο της Φόρμουλα 1 και των μηχανοκίνητων σπορ, αλλά κανέναν που να έχει ακούσει κάτι, οτιδήποτε, για τον Senna, ότι αυτός ο άνθρωπος απλώς έχει πάψει να υπάρχει.
Οι αρχέτυποι ήρωες, οι σαμουράι ή οι Senna αυτού του κόσμου πορεύονται σύμφωνα με τις επιταγές δύο αντιφατικών τάσεων: Αφ’ ενός με τη δράση τους έρχονται διαρκώς -και επιδιώκουν να έρχονται- σε απόσταση αναπνοής από το θάνατο, αφ’ ετέρου και ακριβώς προκειμένου να διακινδυνεύσουν όσο γίνεται περισσότερο, οφείλουν να είναι σε κάποιο βαθμό πεπεισμένοι, μάλλον υποσυνείδητα, ότι είναι άτρωτοι και αθάνατοι. Ο Senna εξακολουθούσε να το πιστεύει αυτό για τον εαυτό του ακόμη και όταν ο θάνατος του έγνεφε από ολοένα και μικρότερη απόσταση στην Ίμολα, ακόμη και μετά από τα ατυχήματα των Barrichello και Ratzenberger. Μια πιθανή ερμηνεία για την αλλόκοτη συμπεριφορά του Senna εκείνο το Σαββατοκύριακο θα ήταν ενδεχομένως ένα προαίσθημα ότι ο θάνατος είχε έρθει για εκείνον και ότι τα ατυχήματα των δύο συναδέλφων του ήταν απλώς η προθέρμανση για την εκτέλεση της δικής του τραγωδίας. Και ακριβώς εκείνη τη στιγμή, ο Senna πλανήθηκε, παρασύρθηκε από τις προηγούμενες εμπειρίες του και κυρίως από το πώς είχε χειριστεί το ατύχημα του Donnelly στη Χερέθ, πίστεψε ότι θα μπορούσε να ξεγελάσει το θάνατο για άλλη μια φορά, όπως είχε κάνει επανειλημμένως και πάντα επιτυχώς κατά το παρελθόν. Αγνόησε τους κακούς οιωνούς και, την κρίσιμη ώρα, εμπιστεύτηκε το ναρκισσισμό του, αδυνατώντας όμως να διακρίνει ότι αυτός που ο ίδιος ο Senna θεωρούσε ναρκισσισμό ζωής ήταν μεταμφιεσμένος στο ζοφερό του απείκασμα, στο ναρκισσισμό του θανάτου. Στην ουσία, σε ό,τι αφορά στη μοίρα του Senna, τα ηνία είχε αναλάβει αυτός ο αυτοκαταστροφικός ναρκισσισμός, κρυφά, αθόρυβα και ύπουλα. Ο Έρως είχε μεταλλαχθεί σε Θάνατο παραπλανώντας τον tricampeão.
Εάν ο Senna ήταν μια προσωπικότητα που δεν χωρούσε στη ζωή, εύκολα μπαίνει κανείς στον πειρασμό να συναγάγει, αυθαίρετα βεβαίως, πως θα έπρεπε επίσης να μη χωρά ούτε στο θάνατο- «larger than life-larger than death» για την γλωσσική ακρίβεια της έκφρασης. Κι αν κάτι από τα δύο ισχύει, τότε, αντίστοιχα, είναι απαραίτητος ένας λόγος σχετικά με την περίπτωση Senna πέρα από την αλήθεια των γεγονότων και, μάλλον, πέρα από το θάνατο.
Αναζητείται, λοιπόν, μια θεωρία που, κυρίως διαισθητικά, θα ταιριάξει στην περίπτωση Senna προσφέροντας μια κάποια εξήγηση «συναισθηματικώς» ορθή. Ο στόχος είναι η διενέργεια μιας ορισμένης ανατομίας-νεκροψίας της προσωπικότητας του Senna, με βασικό κριτήριο το ποια θα ήταν εκείνη η θεωρία που θα εισέδυε κατά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο στον ψυχικό του κόσμο, ανακουφίζοντάς μας από την πιεστική ανάγκη να αφομοιώσουμε την απώλειά του.
Στη διεθνή βιβλιογραφία μπορεί κανείς να βρει, αν και σχετικά σπανίως, ψυχολογικά συγγράμματα σχετικά με τους αθλητές υψηλών επιδόσεων, είτε με τη μορφή εγχειριδίων που παρέχουν οδηγίες αυτοβελτίωσης είτε σαν ψυχολογικές ερευνητικές μελέτες. Ακόμη πιο συγκεκριμένα, την ψυχολογία έχει απασχολήσει επίσης το ζήτημα της εξάρτησης από τη διακινδύνευση, τον εθισμό που προξενείται από δραστηριότητες οι οποίες εμπεριέχουν υψηλό ποσοστό ρίσκου. Ίσως σε αυτές τις μελέτες να ανιχνεύονταν ψήγματα των απαντήσεων που αναζητούμε για την προσωπικότητα του Senna, η ψυχολογία, όμως, τείνει να καταγίνεται με το σύμπτωμα και όχι τόσο με την καταγωγή της «νόσου», της τάσης, της ενόρμησης κ.ο.κ.
Το δεύτερο προσιδιάζει περισσότερο στην ψυχανάλυση – για την οποίαν, όμως, το φαινόμενο της διακινδύνευσης, των ατόμων που εμφανίζουν σημεία εξάρτησης από το ρίσκο κ.λπ., ουδέποτε αποτέλεσε ιδιαίτερα δημοφιλές αντικείμενο έρευνας. Παρ’ όλ’ αυτά, σε μία από τις σπάνιες απευθείας αναφορές στην F1, ο André Green γράφει: «[…] Τα επιχειρήματα της ψυχανάλυσης δεν επιτυγχάνουν πάντα να λειτουργήσουν σαν τροχοπέδη σε αυτή την επιθυμία τερματισμού της ζωής. Έχει ματαιώσει η ψυχανάλυση το θάνατο των “ηρωικών” τοξικομανών ή εκείνων που τρέχουν στη Φόρμουλα 1; Το ρίσκο του θανάτου αποτελεί μέρος του πάθους για τη ζωή. Τι άλλο να κάνει κανείς; Να παίζει ταρό τα σαββατόβραδα; Όχι, ευχαριστώ, δεν θα πάρω! Σε αυτές τις καταστάσεις κάθε ξύπνημα είναι μια ανάσταση, κάθε νίκη μια καινούργια γέννηση».
Ο σεναριογράφος του Rush, μιας ταινίας αφιερωμένης στον κόσμο της Φόρμουλα 1 η οποία προβλήθηκε το 2013, βάζει στο στόμα του ενός από τους δύο κεντρικούς ήρωες του φιλμ, τον υποτιθέμενο James Hunt, τη φράση: «Όσο περισσότερο πλησιάζεις τον θάνατο, τόσο πιο ζωντανός νιώθεις. Η γρήγορη οδήγηση είναι ένας υπέροχος τρόπος ζωής. Είναι ο μόνος τρόπος οδήγησης»… δείτε περισσότερα στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.protothema.gr/world/article/1001698/ayrton-senna-giati-itan-autoktonia-o-thanatos-tou-tin-protomagia-tou-94/
