Αξιόλογη εκδήλωση από το Ανοικτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο Γιαννιτσών για την Ιστορική γεωγραφία των Ελλήνων στη Μακεδονία

Ιδιαίτερη αίσθηση άφησε στο ακροατήριο που παραβρέθηκε στην φιλόξενη αίθουσα του Δημοτικού  Συμβουλίου του Δήμου Πέλλας

το απόγευμα της Τετάρτης 22-3-2017 η ομιλία του Βασίλειου Αθ. Πλατή διδάκτορα Νεότερης Ιστορίας  του Α.Π.Θ και επιστημονικού  ερευνητή.  Η 11η εκδήλωση  της 21ης περιόδου του Ανοικτού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών  είχε ως θέμα: «Προβολές του παρελθόντος στο παρόν: Ιστορική γεωγραφία και εδαφικές διεκδικήσεις των Ελλήνων στην Μακεδονία κατά τον 19ο αι.» και παρουσιάστηκε από τον Βασίλειο Τραούδα  υπεύθυνο του Α.Λ.Π. και μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε.Γ. «Ο Φίλιππος». Ο ευρύτερος χώρος των Βαλκανίων ανέκαθεν υπήρξε πεδίο ζυμώσεων, ανακατατάξεων και συγκλονιστικών ιστορικών γεγονότων. Όσο παλαιότερος είναι ένας λαός σε αυτή την χερσόνησο, τόσο περισσότερα ιστορικά εχέγγυα διαθέτει. Εξάλλου έχει και την δυνατότητα να εγείρει  περισσότερες εδαφικές  διεκδικήσεις στην περιοχή. Ήδη από το πρώτο ήμισυ του 19ου αι. στην χερσόνησο του Αίμου, κάτω από την επίδραση νέων ιδεών και κοινωνικών ζυμώσεων, αναδεικνύονται διάφοροι εθνικισμοί. Χαρακτηριστική ήταν η επισήμανση του Βρετανού ιστορικού W. Miller που ονόμασε τα Βαλκάνια «Γη της επαγγελίας» και τούτο διότι Έλληνες, Σλάβοι, Βούλγαροι κλπ ανταγωνίζονται μανιωδώς για να δημιουργήσουν εθνικά κράτη,  αποτινάζοντας τον αιμοσταγή Οθωμανικό -Τουρκικό ζυγό και κάνοντας έτσι  ακόμη πιο πολύπλοκη την εθνική αποκατάστασή τους.Με την διάδοση  στην Ευρώπη νέων ιδεολογικών και πολιτιστικών θεωριών και ιδεολογικών ρευμάτων, όπως του ρομαντισμού, του κλασσικισμού  κλπ. δημιουργήθηκε διαφορετικό πλαίσιο αναφοράς και διεκδίκησης. Η  εθνεγερσία του 1821 και  η μετέπειτα  δημιουργία του Ελλαδικού Κράτους, καθώς και η αυτονομία των Σέρβων και λίγο μετά η ίδρυση του Σερβικού κράτους το 1830 αποτέλεσε την θρυαλλίδα των εξελίξεων. Η ιστορική γεωγραφία που έργο της είναι να ερευνά στοιχεία όπως: νομίσματα, έγγραφα, άγραφα μνημεία, ναούς, έργα τέχνης κ.ά.  αποδίδει σημαντικό έργο και  ενισχύει την επιχειρηματολογία του διεκδικητικού πλαίσιου και την λειτουργία του ως φαρέτρα της ελληνικής διπλωματίας.

Στην λεγόμενη «μπαρουταποθήκη της Ευρώπης», βασικά κριτήρια συλλογικού αυτοπροσδιορισμού υπήρξαν η εθνολογική σύσταση του πληθυσμού μιας περιοχής, η  θρησκευτική πίστη, καθώς και   η ομιλούμενη γλώσσα.

Ήδη από την αρχαιότητα ο χώρος της Μακεδονίας παρουσίαζε μια γεωγραφική ρευστότητα. Ο ιστορικός Στράβων από την Αμάσσεια του Πόντου, διατύπωσε την γνωστή ρήση: «έστιν ουν Ελλάς και η Μακεδονία», καθορίζοντας τα γεωγραφικά όρια της Μακεδονίας.  Η περιγραφή του στο 7ο βιβλίο του και στο απόσπασμα 9 έχουν  χαρακτηριστικές επισημάνσεις.  Η  έκταση της Μακεδονίας του  Φίλιππου και του Αλέξανδρου, καθώς και η διοίκηση της Ρωμαϊκής Μακεδονίας, αποτελούν σημεία αναφοράς. Η γειτνίαση με τους Ιλλυριούς, τους  Ηπειρώτες, τους Παίονες και τους Θράκες καθόρισε την ιδιοπροσωπία, το πεδίο της κρατικής υπόστασής των Μακεδόνων και δημιούργησε χώρο όπου αναπτύχθηκαν στρατιωτικά, πολιτικά και πολιτισμικά. Ο Μελέτιος Γ΄ μητροπολίτης  Αθηνών το 1828 περιέγραψε τα όρια της  Μακεδονίας προς Δαλματία, Σερβία και Θράκη και όρισε ως σύνορο  μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης, τον ποταμό Νέστο. Αναφορές στα όρια της Μακεδονίας κάνουν και οι:  Δανιήλ Φιλιππίδης, Γρηγόριος Κωνσταντάς  στο έργο τους «Νεωτερική Γεωγραφία» (εκδ. Βιέννη 1791), Κωνσταντίνος Κούμας  κ.ά.  επιφανείς εκπρόσωποι του νεοελληνικού διαφωτισμού. Ο τελευταίος καθορίζει τα σύνορα της Μακεδονίας  βόρεια έως την  Ιλλυρία, την λίμνη Αχρίδα και το όρος Όρβηλος. Με την επέλαση των Οθωμανών και την στρατιωτική κατάκτηση των Βαλκανίων, ο γεωγραφικός χώρος της Μακεδονίας διαμοιράστηκε διοικητικά σε 3 βιλαέτια: Θεσσαλονίκης, Μοναστήριου και τμήμα της στο β.  Κόσσοβου.  Ο Πανσλαβισμός που διαδόθηκε στα τέλη του 19ου αι. προωθήθηκε από την Ρωσία και ενίσχυσε επικίνδυνα  την επεκτατικότητα της Βουλγαρίας. Η Συνθήκη του Αγίου Στέφανου (3-3-1878) δημιουργούσε την επίπλαστη «Μεγάλη Βουλγαρία», με την συμπερίληψη σε αυτήν του μεγαλύτερου μέρους της γεωγραφικής  Μακεδονίας. Η περιοχή Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής έμενε έξω από τα όρια του εθνικιστικού κράτους της Βουλγαρίας.  Το Συνέδριο, όμως,  του Βερολίνου  λίγους μήνες μετά   (Ιούλιος 1878),  ευτυχώς ανέτρεψε αυτό το ιστορικό ανοσιούργημα.

Η θεωρία του Ιάκωβου-Φίλιππου Φαλμεράϋερ περί μη καταγωγής των Νεοελλήνων από τους αρχαίους   Έλληνες, αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά από έγκριτους μελετητές, όπως ο  ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος, ο γλωσσολόγος Γεώργιος Χατζηδάκης (1843-1941) και ο  λαογράφος Νικόλαος Πολίτης. Δίπλα σε αυτούς στέκονται ισάξια ο Σπυρίδων Λάμπρος (1851-1919), o Σπυρίδων Ζαμπέλιος, ο Μαργαρίτης Δήμητσας  από την Αχρίδα, ο Νεοκλής Καζάζης (1846-1939) κ.ά.  που αντιμετώπισαν  τους αμφισβητίες της ελληνικότητας των Μακεδόνων ημεδαπούς όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, ο αρχαιολόγος Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, αλλά και  αρκετούς ξένους.

Ο γεωγραφικός χώρος της Μακεδονίας διακρινόταν σε 3 ζώνες; στην νότια η υπεροχή του ελληνικού στοιχείου ήταν ολοκληρωτική, στη μεσαία, όπως στο Μελένικο, Στρώμνιτσα, Γευγελή και Μοναστήρι, είχε αξιοσημείωτη πλειοψηφία, ενώ στη  βόρεια όπως Κρούσοβο, Πρίλαπο, και Αχρίδα ήταν αισθητή η παρουσία του, αν και μειονότητα.  Ο Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908) με την ηρωική δράση των γηγενών Μακεδόνων, αλλά και των υπόλοιπων Ελλήνων, είχε καθοριστική εξέλιξη στην ιστορική πορεία του Ελληνισμού της Μακεδονίας. Έχει αποδειχθεί με αδιάψευστα στοιχεία, επιστημονικές έρευνας και  άφθονα αρχαιολογικά ευρήματα, η ελληνικότητα των Μακεδόνων κατά την αρχαιότητα, την βυζαντινή εποχή και στα νεότερα χρόνια. Οι Βούλγαροι καλλιέργησαν συστηματικά την εθνογέννηση και δημιούργησαν την  εκκλησιαστική Εξαρχία. Κατά κύριο, όμως,  στο κράτος των Σκοπίων αργότερα  πολλοί κάτοικοι  και φορείς του κράτους των Σκοπίων, εκτράπηκαν σε μια ατέρμονη διαδικασία  δημιουργίας έθνους και κράτους αλλοιώνοντας ιστορικά γεγονότα, προσωπικότητες και πολιτισμό. Πλαστογράφησαν γεγονότα, προσπάθησαν εναγωνίως να βρουν προγόνους, κατέφυγαν στην φαντασία και στη μυθοπλασία, προέβησαν σε παρερμηνείες, και υιοθέτησαν  αλλοιωμένες εικόνες και περίεργες εκδοχές. Αμφισβητήθηκε η ελληνικότητα της Μακεδονίας και αποσιωπήθηκαν ατράνταχτα  ιστορικά στοιχεία όπως η ελληνική διάλεκτος των Μακεδόνων, τα αρχαιολογικά μνημεία, η συμμετοχή τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπως του βασιλιά Αλέξανδρου Α΄, οι πολιτιστικές και μορφωτικές επαφές Μακεδόνων  και Νοτιοελλαδιτών, π.χ. επίσκεψη και παραμονή στην Πέλλα του ζωγράφου Ζεύξι, του κιθαρωδού Τιμόθεου, τραγικών ποιητών όπως του Ευριπίδη κλπ.   Τα εκλεκτότερα τέκνα της Μακεδονίας όπως ήταν ο  στρατηλάτης Μέγας  Αλέξανδρος και ο φιλόσοφος Αριστοτέλης έχουν αφήσει βαθιά το αποτύπωμά τους στην ελληνική και παγκόσμια ιστορία και πολιτισμό.

Στα τέλη του 19ου αι. ο ενδοτισμός, η αδιαφορία, η υποχωρητικότητα του Αθηνοκεντρικού  Ελλαδικού κράτους απέναντι στις επιβουλές εναντίον της Μακεδονίας άλλαξε  άρδην, κατόπιν προτροπών του Ίωνα Δραγούμη «Ας σπεύσουμε να βοηθήσουμε την Μακεδονία, για να μας βοηθήσει και αυτή…»  από τις  εκκλήσεις των Μακεδόνων που στέναζαν κάτω από τους Τούρκους κατακτητές, από την βουλγαρική προπαγάνδα και τους Κομιτατζήδες, αλλά και ο ηρωικός θάνατος του Παύλου Μελά το 1904 που συντάραξε τον Ελληνισμό και  ξύπνησαν συνειδήσεις και τόνωσαν το φρόνημα του γένους μας.

Στα χρόνια μας και ιδιαίτερα μετά το 1944, το ψευδές ιδεολόγημα του «Μακεδονισμού» νοσηρό  έργο της εποχής του στρατάρχη Τίτο, δημιουργεί έκρυθμες καταστάσεις στα βαλκάνια και συντηρεί αντιπαλότητες, εντάσεις  και  εθνικά μίση. Ποτέ τα Σκόπια ως πόλη δεν υπήρξαν τμήμα της Μακεδονίας και ούτε είναι δυνατόν  σήμερα σοβαρός ερευνητής και  έγκριτος επιστήμονας να δεχθεί αυτό το νεοπαγές γλωσσικό ιδίωμα, παλαιοβουλγαρικής καταγωγής, ως «μακεδονική» γλώσσα. Η ύπαρξη  συμπαγών σερβικών,  βουλγαρικών, αλβανικών, ελληνικών (Βλάχων, Σαρακατσάνων, Μακεδόνων κλπ) πληθυσμών  και οι φυγόκεντρες τάσεις που αναπτύσσονται αποτελούν μόνιμη εστία αναταραχής και αβεβαιότητας και η απειλή διχοτόμησης και εξαφάνισης αυτού του τεχνητού  κρατικού μορφώματος είναι υπαρκτή και, εν πολλοίς, αναμενόμενη. Ο αγώνας  για την υπεράσπιση της  ελληνικότητας της Μακεδονίας είναι δεδομένος και συνεχίζεται… Ο πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» Κωνσταντίνος Κάμτσης  με καίρια παρέμβασή του έδωσε ξεχωριστό τόνο στην εκδήλωση που έκλεισε με άκρως ενδιαφέροντα ερωτήματα που έθεσαν οι παρευρισκόμενοι ακροατές στον εξαιρετικό  εισηγητή.  Η  όλη εκδήλωση προϊόν   μιας ακόμη συνεργασίας της Ιστορικής και  Λαογραφικής Εταιρείας  Γιαννιτσών  «Ο Φίλιππος» με την ΔΗΚΕΠΑ  Πέλλας  άφησε εξαιρετικές εντυπώσεις.

Λάζαρος Η. Κενανίδης θεολόγος, διδάκτορας Α.Π.Θ. μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε.Γ.  «Ο Φίλιππος», δ/ντής  2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος».

Η επόμενη εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστημίου Γιαννιτστών προγραμματίσθηκε για τη ΔΕΥΤΕΡΑ  3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΩΡΑ 19.30΄ ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ  ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ, ΘΕΜΑ: “Διακοπή καπνίσματος και πρόληψη του καρκίνου του πνεύμονος”. ΟΜΙΛΗΤΡΙΑ: η Πνευμονολόγος του Θεαγένειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης Θεοδώρα ΤΣΙΟΥΔΑ.