Λόγος της Πέλλας Ηλεκτρονική Εφημερίδα Νομού Πέλλας
Εντυπωσιακή ήταν η εικόνα που παρουσίασε η μεγάλη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Γιαννιτσών την Κυριακή 27-1-2019 στην 6η εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών
της 23ης περιόδου 2018-19.
Η εν λόγω εκδήλωση είναι πρωτοβουλία της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ και υλοποιείται σε αγαστή συνεργασία με τη ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας. Ο κόσμος κατέκλυσε τον χώρο για να παρακολουθήσει ένα ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα για την εορτή των 3 Ιεραρχών που είναι προστάτες της Ελληνικής Παιδείας και των γραμμάτων. Ετούτη την φορά υπήρξε μια ευρύτερη συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Εδέσσης, Πέλλας και Αλμωπίας, με την Β΄ ΕΛΜΕ Πέλλας και τον Σύλλογο Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Το τελικό αποτέλεσμα δικαίωσε και ικανοποίησε όλους τους συντελεστές.
Έλαβαν τον λόγο και απηύθυναν έναν σύντομο χαιρετισμό ο πρόεδρος της Β΄ΕΛΜΕ Σουκιούρογλου Ιωάννης και ο πρόεδρος του Σ.Ε.Π.Ε. Διαμαντόπουλος Ηλίας καθώς και ο πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «ο Φίλιππος» Κωνσταντίνος Κάμτσης. Ιδιαίτερη αίσθηση στους παρευρισκόμενους προκάλεσε η σύντομη τοποθέτηση του Δήμαρχου (Αρχαίας) Πέλλας Γρηγόριου Στάμκου. Προβλήθηκε επίσης 5λεπτο ειδικό αφιέρωμα, στην μεγάλη οθόνη, της αίθουσας εκπαίδευσης του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Γιαννιτσών. Κεντρικός δε ομιλητής υπήρξε ο Κωνσταντίνος Χολέβας, πολιτικός επιστήμονας και συγγραφέας που ανέπτυξε το θέμα: «Η Ελληνορθόδοξη πρόταση για την Παιδεία και τα Εθνικά Θέματα». Την όλη εκδήλωση συντόνισε ο Κενανίδης Λάζαρος υπεύθυνος του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών και μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε.Γ. «Ο Φίλιππος».
O εξαιρετικός αγορητής σε μια ομιλία μεστή και με λόγο συγκροτημένο και βαθύ άφησε να φανούν νοήματα και μηνύματα βαρύνουσας σημασίας και πραγματικά κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον και την προσοχή του κοινού.
Η ευεργετική παρουσία, το ποικίλο έργο, η έντονη δράση, η τεκμηρίωση του ορθόδοξου δόγματος, η πνευματικότητα και η συγγραφική δεινότητα των 3 μεγάλων αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας επηρέασε βαθύτατη όλη την ιστορική πορεία των Ρωμιών στα βυζαντινά και μετέπειτα χρόνια. Ήδη την επαύριο του θανάτου τους οι πολυπληθείς χριστιανοί προβληματίζονταν πολύ και έπαιρναν θέση για το ποιος θεωρείται ως ο αξιότερος και μεγαλύτερος από τους τρείς φωστήρες της τρισηλίου Θεότητας. Έγιναν πολλές συζητήσεις σχετικά και άλλοι τάσσονταν με το μέρος του Μεγάλου Βασίλειου, άλλοι με την πλευρά του Γρηγόριου Θεολόγου και άλλοι «στοιχίζονταν» πίσω από τον Ιωάννη Χρυσόστομο. Την λύση την έδωσε, στα μέσα του 11ου αι. ο αγαπητός στους πιστούς επίσκοπος Ιωάννης αξιόλογος ιεράρχης στην πόλη Ευχάιτα της Παφλαγονίας στην Μικρά Ασία, όμορη περιοχή νοτιοδυτικά του Πόντου. Θέλοντας λοιπόν να αντιμετωπίσει διχογνωμίες και να διευθετήσει αντιπαλότητες πρότεινε στην Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης την κοινή και για τους 3 Ιεράρχες εορτή. Αλλά και αργότερα στα δραματικά επί τουρκοκρατίας χρόνια οι 3 άγιοι της Εκκλησίας μας θεωρήθηκαν λόγω της μόρφωσης, του ήθους και του παράδειγματός τους ως οι φύλακες προστάτες της Ελληνορθόδοξης Παιδείας.
Ο Βασίλειος απεκλήθη Μέγας εξαιτίας το μεγάλου κοινωνικού έργου που επιτέλεσε. Έχοντας καταγωγή από τη μεριά της μητέρας του Εμμέλειας από την αρχαία ελληνική γενιά των Ηρακλειδών και Κεκροπιδών επιτέλεσε σπουδαίο κοινωνικό έργο με την λειτουργία της «Βασιλειάδας» ολόκληρου συγκροτήματος με νοσοκομείο, γηροκομείο, ιατρείο, πτωχοκομείο κλπ. έγραφε και μιλούσε απταίστως την μητρική του γλώσσα. Μάλιστα προέτρεπε τους συγχρόνους του να υιοθετήσουν θετική στάση απέναντι στην θύραθεν παιδεία και να παίρνουν από αυτήν ό,τι είναι ωφέλιμο και οδηγεί στην αρετή. Έφερε δε ως παράδειγμα το ρόδι με τα αγκάθια του. Προέβαλε πολλάκις την εικόνα του Αλέξανδρου του Μακεδόνα, όχι μόνον ως Μέγα στο έργο και τις κατακτήσεις αλλά και ως υπόδειγμα εγκράτειας σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και προτροπή του για υποχρέωση των συστρατιωτών του να σέβονται τις γυναίκες και τις κόρες των ηττημένων εχθρών τους. Προβάλλει την ισοτιμία ανδρών και γυναικών και κατακρίνει την συνήθεια πολλών γονέων να πιέζουν τα μικρά κορίτσια τους να παντρεύονται νωρίς και μάλιστα σύζυγο της αρεσκείας τους.
Παροιμιώδης ήταν η εντρύφησή στου στα Ομηρικά Έπη. Ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα και κοινώς αποδεκτά έργα του είναι το: “Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων”. Το διασημότερο από τα κείμενα του Βασίλειου, στο οποίο πραγματοποιεί προσπάθεια αρμονικής γεφύρωσης μεταξύ χριστιανικής και κλασσικής παιδείας. Αντιπαρατίθεται με τον αυτοκράτορα Ιουλιανό, τον επονομαζόμενο παραβάτη, ο οποίος απαγόρευσε σε χριστιανούς να διδάσκουν και να μελετούν τα κλασσικά γράμματα των Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ποιητών και φιλοσόφων.
Ο Γρηγόριος ο επωνομασθείς Ναζιανζηνός καταγόμενος από την Αριανζό της Καππαδοκίας στάθηκε στο πλευρό των αναξιοπαθούντων ενώ παράλληλα και υπήρξε βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Καλλιέργησε όλα τα είδη του ελληνικού λόγου. Μάλιστα δε έγραψε κείμενα και άρθρα υπέρ των δογμάτων της Ορθοδοξίας. Τα ποιήματα που έγραψε χαρακτηρίζονται ως θησαυρός λογοτεχνικός. Τόσο ο Γρηγόριος όσο και ο Βασίλειος επαινούν και προβάλουν την αγάπη προς την πατρίδα . Η φιλοπατρία είναι ίσης αξίας και σημασίας με την αγάπη προς τους γονείς. Ταπεινός και αθόρυβος πέτυχε στην αποκρυστάλλωση του ορθόδοξου δόγματος, προέβαλε την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών και κατοχύρωσε την διαχρονικότητα της πίστης μας.
Ο Ιωάννης, εξαιρετικός ρήτορας και εργάτης της άσκησης και του κοινωνικού έργου αποκλήθηκε Χρυσόστομος γοητεύοντας με τις ομιλίες του το εκκλησίασμα. Υπήρξε πολυγραφότατος και τα έργα του γεμίζουν ολόκληρη βιβλιοθήκη. Στο δε ερώτημα πολυτεκνία ή ευτεκνία η απάντηση είναι και τα δύο μαζί. Με την ανατροφή ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις απαιτήσεις κάθε κοινωνίας και εποχής.
Η αυστηρή του προσήλωση στο θεάρεστο έργο του, η φιλανθρωπία του, η υπεράσπιση των αδυνάτων και η δικαιολογημένη αντιπαράθεσή του απέναντι στην κοσμική εξουσία τον έφερε-ουκ ολίγες φορές-απέναντι από τους κυβερνώντες. Πέθανε στην εξορία με την έκφραση: «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν».
Η καταγωγή του Βασίλειου και του Γρηγόριου από την Ελληνικότατη Καππαδοκία και του τρίτου από την Αντιόχεια της Ελληνιστικής Συρίας πιστοποιεί την ευρύτητα του ελληνικού πνεύματος και εκφράζει την οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας. Είναι οι άγιοι που συνταίριαξαν και σύζευξαν αρμονικά τον Ελληνισμό με την ζωογόνα πνοή του Χριστιανισμού και θεωρούνται προστάτες της ελληνορθόδοξης παιδείας και είναι από τους συνθεμελιωτές του γένους μας.
Επί των πρώτων αιώνων της Οθωμανοκρατίας, περίπου 250 χρόνια, ουσιαστικά απαγορεύτηκαν τα γράμματα και οι σπουδές στην ελληνική γλώσσα. Λογικό ήταν όμως η έφεση προς τα γράμματα και τις επιστήμες να μην χαθεί. Την όλη δουλειά ανέλαβε να εκπληρώσει το περίφημο Κρυφό Σχολειό που λειτούργησε φοβισμένα και σιωπηρά ανά την Ελληνική υπόδουλη επικράτεια σε Βαλκάνια και Μικρά Ασία. Πολλοί όμως Έλληνες από τρόμο, ποικίλου είδους καταπιέσεων, εκφοβισμών, οικονομικής δυσπραγίας, αρπαγής περιουσίας κ.ά. προτίμησαν να εξισλαμιστούν κατά δεκάδες, αλλά και μεμονωμένα με αποτέλεσμα τεράστιες πληθυσμιακές ομάδες να ασπαστούν την μουσουλμανική θρησκεία. Από την άλλη, πάλι, πολλοί έχασαν τα παιδιά τους λόγω παιδομαζώματος, όταν οι Οθωμανοί αποσπούσαν με την βία παιδιά, ειδικά, Ρωμιών από την αγκαλιά των γονέων του και τους μετέβαλαν σε φανατικούς γενίτσαρος. Θρήνος και κλαυθμός για τους σκλαβωμένους Έλληνες. Οπότε πολλοί Ρωμιοί για να αποφύγουν τέτοιες «θυσίες» είτε αρραβώνιαζαν τα παιδιά τους σε μικρές ηλικίες είτε, κατά κύριο λόγο εξισλαμίζονταν για να μην υποστούν φορολογία, κοινωνική εξαθλίωση και απώλεια προσφιλών προσώπων τους.
Στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν πλέον είχαν «χαθεί» από την Ρωμιοσύνη χιλιάδες Έλληνες χριστιανοί, οι Τούρκοι επέτρεψαν, έναντι «ανταλλαγμάτων», το κτίσιμο και την λειτουργία ορισμένων ναών. Οι ιεράρχες ανάμεσά τους ο γνωστός σε όλους επισκόπους ο Γρηγόριος ο Ε΄, που τάσσονταν υπέρ της σύζευξης και κοινής πορείας του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού, όταν μάλιστα ήταν επίσκοπος Σμύρνης, έλεγε: Οι Χριστιανοί να κατέχουν σωστά τον ελληνικό λόγο και οι Έλληνες να αποκτήσουν χριστιανικό ήθος.
Το έργο και την προσφορά λόγιων ανθρώπων όπως του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, του Ρήγα Φεραίου, του Ηλία Μηνιάτη, του Νικηφόρου Θεοτόκη, του Άνθιμου Γαζή, του Ιώσιπου Μοισιόδακα, του Βενιαμίν Λέσβιου κ.ά. υπήρξε πολύτιμο και κράτησε υψηλό το φρόνημα και την ελπίδα των ραγιάδων. Τα χρόνια περνούσαν και παρά την διάδοση των γραμμάτων και την δημιουργία ελληνικών σχολείων στις μεγάλες πόλεις της τουρκοκρατούμενης Ρωμιοσύνης η μη πρόσβαση όλων των Ρωμιών στην απόκτηση παιδείας υπήρξε σοβαρό πρόβλημα.
Τις τελευταίες δεκαετίες το ζήτημα έχει αντιμετωπιστεί με αρκετή επιτυχία. Στις μέρες μας όμως η μείωση των ωρών, αλλά και η γενικότερη απαξίωση των ανθρωπιστικών σπουδών έχει οδηγήσει την Παιδεία μας , το θεμέλιο της κοινωνίας, σε ένα πνευματικό αδιέξοδο. Ειδικά οι αλλαγές στο βιβλίο των Θρησκευτικών δημιουργούν σύγχυση και σειρά προβλημάτων, αντί να βοηθάνε το σχετικό έργο που συντελείται. Οι ξένοι, αλλοδαποί κ.ά. ωφέλιμο για όλους είναι υπακούσουν και να ενστερνιστούν τους κανόνες, και να αποδεχθούν παραδόσεις, ήθη, έθιμα και συνήθειες των γηγενών Ρωμιών. Το εκπαιδευτικό Σύστημα οφείλει να καλλιεργεί μια εθνική συλλογική ταυτότητα, να σέβεται την Ορθόδοξη Πίστη, την Ιστορία, να καλλιεργεί δεξιότητες, να δημιουργηθούν ελπιδοφόρες και ίσες ευκαιρίες μεταξύ των νέων κ.ά.
Τα εθνικά θέματα στις ημέρες μας βρίσκονται σε δύσκολη συγκυρία και στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς. Το ζήτημα της Μακεδονίας αγγίζει όλους τους Έλληνες ήδη από την αρχαιότητα η ελληνικότητα της Μακεδονίας ήταν αδιαμφισβήτητη. Ονόματα ηχηρά όπως του Αρχέλαου, του Φίλιππου, του Αλέξανδρου, του Κάσσανδρου είναι ταυτισμένα με την ιστορία της Μακεδονίας. Μεταγενέστερα υπάρχουν αναφορές στο βιβλίο πράξεις των Αποστόλων όπου ο απόστολος Παύλος αναφέρεται στη Μακεδονία. Αργότερα έχουμε τους Θεσσαλονικείς αδελφούς Κύριλλο (πρώην Κωνσταντίνο) και Μεθόδιο (πρώην Μιχαήλ) που έφεραν πολιτισμό, δημιούργησαν γλώσσα και μετάφρασαν Αγία Γραφή και πατερικά βιβλία για τους Σλάβους της Μοραβίας. Ο αυτοκράτορας της Νίκαιας στην Μικρά Ασία ο Ιωάννης Βατάτζης αλληλογραφώντας με τον πάπα της Ρώμης νοιώθει υπερήφανος για την ελληνική καταγωγή του.
Η Μακεδονία μετά την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς Τούρκους τον 14ο αι. απώλεσε χιλιάδες Έλληνες κατοίκους της. Είτε εσφάγησαν, είτε εξισλαμίστηκαν, είτε εκδιώχθηκαν, είτε άλλοι πολλοί εξισλαβίζονταν οικειοθελώς και έτσι έχαναν σταδιακά την ελληνική γλώσσα τους, υιοθετώντας ένα σλαβοφανές γλωσσικό ιδίωμα. Δραστήριοι παρέμειναν πολλοί Μακεδόνες στον ελληνικό χώρο και σε άλλες χώρες και πόλεις: Σερβία, Βιέννη, Τεργέστη, Βουκουρέστι, Βενετία, Βουδαπέστη κ.ά. Ιδρύουν και λειτουργούν φιλεκπαιδευτικούς συλλόγους, μορφωτικές λέσχες, βιβλιοθήκες , αθλητικά σωματεία κ.ά.
Η επανάσταση του 1821 μαζί με τον πόθο της Λευτεριάς έφερε πολλά δεινά στη Μακεδονία : σφαγές, εξανδραποδισμούς, δηώσεις, καταστροφές, απηνείς διώξεις, βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών. Πολλοί Έλληνες που επέζησαν πικραμένοι και κυνηγημένοι κατέφυγαν στην Νότια Ελλάδα. Μάλιστα συναντούμε Μακεδόνες στην πολιορκία του Μεσσολογγίου, στα Ψαρά, στην Αταλάντη κλπ. Στον Μακεδονικό Αγώνα(1904-1908) οι προσπάθειες για ελευθερία συνεχίζονται αμείωτες και αγωνιστές όπως ο Παύλος Μελάς, ο καπετάν Κώττας, ο Βαγγέλης Στρεμπενιώτης, ο Γκόνος Γιώτας, ο Τέλλος Άγρας κ.ά. κρατούν τον Ελληνισμό με υψηλό το ηθικό και ενθαρρύνουν τους ντόπιους στα ιδανικά τους.
Το γένος μας στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13 και στην Μικρασιατική εκστρατεία όσο ήταν μονοιασμένο και με ισχυρό θέλημα μπορούσε και μεγαλουργούσε και δημιουργούσε αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς. Ειδικά στην Θεσσαλονίκη-συμβασιλεύουσα και συμπρωτεύουσα- πολύ συχνά οι κάτοικοι επικαλούνταν τον προστάτη και πολιούχο της πόλης, τον άγιο Δημήτριο. Ο κάτοικος της περιοχής είχε αυξημένη αυτοπεποίθηση και ατένιζε το μέλλον με αισιοδοξία. Όταν, όμως, δεν υφίσταντο ισχυροί συνεκτικοί δεσμοί μεταξύ των Ελλήνων τότε αναπόφευκτα δημιουργούνταν αντιπαλότητες και εχθρότητες, βρισκόταν μπροστά σε αδιέξοδο και αντιμετώπιζε δραματικές καταστάσεις.
Οι άγιοι και οι ήρωες στη Μακεδονία και όχι μόνον- πάντα ήταν στον χώρο της Εκκλησίας. Οι δάσκαλοι, οι μορφωμένοι, οι έμποροι, οι απλοί γεωργοί, οι τεχνίτες πάντα πυρώνονταν από εθνικό παλμό και αγάπη προς την Εκκλησία του Θεού. και την Ορθόδοξη Πίστη.
Τότε, αλλά και σήμερα ο Ελληνισμός στην Ελλάδα και στο εξωτερικό περνάει εξαιρετικά δύσκολες στιγμές στα εθνικά θέματα. Αλλά η ελπίδα για κάτι καλύτερο για όλους πάντα υφίσταται. Η απογοήτευση και η απαισιοδοξία δεν πρέπει να κατατρύχει ολάκερο το γένος και ειδικά την νεολαία. Η εθνική κατάθλιψη δεν πρέπει να σκιάζει την παρουσία και τα βήματά μας. Κοντά και δίπλα στην Ορθόδοξη Εκκλησία χώρο βρίσκουμε γαλήνη, αποκούμπι και διάθεση δημιουργίας. Παρά τις εθνικές περιπέτειες, τις τεράστιες δυσκολίες και τα εμπόδια που περνάει ο λαός μας…..εμείς οφείλουμε να αναμένουμε την Ανάσταση. Είναι αυτό που ονομάζουμε Σταυρανάσταση.
Η σφυρηλάτηση της εθνικής ενότητας είναι χρέος αλλά και ισχύς μαζί. Χαλεποί καιροί και συγκυρίες ανησυχητικές μας περιζώνουν και οι Έλληνες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό δεν έχουμε άλλη επιλογή από την ομόνοια του λαού μας και της ενίσχυση της εθνικής αυτοπεποίθησής μας. Εάν δε όμως επιθυμούμε να συνεχίσουμε να υπάρχουμε στ΄ αλήθεια ως κράτος και γένος με αξιοπρέπεια και υπερηφάνεια σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, τότε το μήνυμα της ελληνορθόδοξης παιδείας αποτελεί την βάση και το στήριγμα της νέας γενιάς.
Όμορφες νότες έντεχνης και παραδοσιακής μουσικής με το τραγούδι «Μακεδονία ξακουστή του Αλεξάνδρου η χώρα…» να ξεχωρίζει, παρουσίασε η χορωδία «ΕΝ-ΕΙΤΕ» του Ι.Ν. αγίου Γεωργίου Γιαννιτσών με επικεφαλής την χοράρχη Σοφία Ηλιάδου. Πολύ όμορφη και συγκινητική παρουσία είχε και η χορωδία εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με δ/ντή τον Αντώνιο Παπαδόπουλο που έψαλλε το απολυτίκιο των 3 Ιεραρχών καθώς και άλλα γνωστά μελωδικά άσματα.
Εξόχως συγκλονιστική στάθηκε η σύντομη ομιλία του σεβασμιότατου μητροπολίτη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας κ. Ιωήλ που έκλεισε όμορφα την όλη εκδήλωση με πλούσια ευλογία πατρική και επίκαιρες ευχές.
Ο κόσμος που αποχώρησε αρκετά αργά και μετά το πέρας της όμορφης και συγκινητικής εκδήλωσης, έφυγε ικανοποιημένος βαθιά για το σπουδαίο έργο που επιτελείται σε πολλά επίπεδα. Οι καλές κριτικές, τα ζεστά λόγια και οι θετική παρουσία του κοινού αποτελούν για όλη την τοπική κοινωνία ένα ενθαρρυντικό πλαίσιο για όλες τις δράσεις της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος»
Λάζαρος Η. Κενανίδης θεολόγος, δρας Α.Π.Θ.
μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε. Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος»
δ/ντής του 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος»
