Λόγος της Πέλλας Ηλεκτρονική Εφημερίδα Νομού Πέλλας
Η δεύτερη εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών του έτους 2019-20, πραγματοποιήθηκε την ημέρα που τιμά η Εκκλησία μας
τη μνήμη ενός βασιλιά: του Αγίου Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη. Επίκαιρη λοιπόν και άκρως ενδιαφέρουσα ήταν η δράση της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος».
Κεντρικό πρόσωπο της εκδήλωσης ο ομότιμος καθηγητής βυζαντινής, μεταβυζαντινής φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών Φώτιος Δημητρακόπουλος, που ανέπτυξε το θέμα: «Ο αναμενόμενος άγιος βασιλεύς Ιωάννης Γ΄Δούκας Βατάτζης».
Προηγήθηκε ένα πολύ ενδιαφέρον μικρό θεατρικό δρώμενο από την ΕΡΑ.Σ.ΘΕ. Πέλλας με επιμέλεια της Γιώτας Φλήρη, όπου οι συμμετέχοντες ερασιτέχνες ηθοποιοί απέδωσαν εξαιρετικά το ιστορικό κλίμα της εποχής και μύησαν το ευάριθμο κοινό που βρέθηκε στο μεγάλο αμφιθέατρο του Πνευματικού Κέντρου Γιαννιτσών σε μιαν άλλη εποχή γεμάτη ηρωισμό, αυταπάρνηση, πίστη στο Θεό και στην πατρίδα και εμπιστοσύνη στα πεπρωμένα της Ρωμανίας.
Στην αρχή της εκδήλωσης μίλησε με θερμά λόγια ο πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» Κωνσταντίνος Κάμτσης.
Την όλη παρουσίαση έκανε το μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε.Γ. «Ο Φίλιππος» και υπεύθυνος του Α.Λ.Π. Γιαννιτσών, Βασίλειος Πόπτσης ενώ την βιντεοσκοπική κάλυψη ανέλαβαν ο Κωνσταντίνος Τσιβρανίδης και ο Λάζαρος Κενανίδης αμφότερα μέλη του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε. Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος».
Ήταν Απρίλιος του 1204 και η Βασιλεύουσα Πόλη-καύχημα της Ρωμανίας, η Κωνσταντινούπολη πέφτει στα χέρια Φράγκων και Λατίνων που επιδίδονται σε μια άνευ προηγουμένου απαίσια επιχείρηση λεηλασιών, βανδαλισμών και αρπαγής έργων τέχνης. Ανείπωτες καταστροφές, φόνοι, διώξεις και εξολοθρεύσεις αντιπάλων σημειώνονται μαζικά. Η πρώτη –λεγόμενη- Άλωση είναι μια θλιβερή πραγματικότητα και οι πληγές ανοικτές. Ο τελευταίος αυτοκράτορας Αλέξιος Ε΄ ο Μούρτζουφλος είναι σκιά-και θύμα- των ενδόξων προκατόχων του. Οι εμφύλιες διαμάχες και οι προδοσίες των δικών μας επιταχύνουν το τέλος της αυτοκρατορίας μας. Η Δ΄ Σταυροφορία των Δυτικών αντί λοιπόν να κατευθυνθεί προς απελευθέρωση των Αγίων Τόπων από την μουσουλμανική λαίλαπα, παρεκκλίνει δολίως της πορείας της και αλώνει την αγαπημένη πρωτεύουσα Πόλη των Ρωμηών.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται εν διωγμώ και εξορίζεται από την έδρα της. Καταφυγή της ήταν η πόλη Νίκαια στην Βιθυνία της ΒΔ Μικράς Ασίας. Εκεί με πενιχρά μέσα, με συρρικνωμένη εδαφική έκταση, αραιούς πληθυσμούς και ολόγυρα εχθρούς στήνεται μια νέα κρατική οντότητα και αναπτερώνονται τα όνειρα των εναπομείναντων Ρωμηών. Βασιλιάς του κράτους ανακηρύχθηκε ο Θεόδωρος Α΄ Λάσκαρης που έλαβε-δικαίως- τον τίτλο του αυτοκράτορα των Ρωμαίων. Γαμπρός του και διάδοχος του θρόνου ήταν ο αγαπητός και λαοφιλής ηγέτης ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης (Διδυμότειχο, 1193 – Νυμφαίο Ιωνίας 3 Νοεμβρίου 1254) που ήταν ο δεύτερος Αυτοκράτορας της αυτοκρατορίας της Νίκαιας (1222-1254).
Υπήρξε συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός, άξιος συνεχιστής του έργου του προκατόχου του, επιτυγχάνοντας να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και κατόρθωσε να ανορθώσει κοινωνικά και οικονομικά την επικράτειά του, θέτοντας τις βάσεις για την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Η τριανταδυάχρονη βασιλεία του χαρακτηρίζεται από συνεχή πρόοδο σε όλους τους τομείς της ζωής της εξόριστης Αυτοκρατορίας. Βελτίωσε τα οικονομικά του κράτους, φρόντισε για την αυτάρκεια του λαού, μερίμνησε για όλες τις κοινωνικές τάξεις, στάθηκε αρωγός των πτωχών, ενίσχυσε την πρωτογενή παραγωγή, ναυπήγησε στόλο, θωράκισε τον στρατό και προώθησε τα γράμματα και τον πολιτισμό. Αντιμετώπισε δε αποτελεσματικά την χλιδή, την πολυτέλεια και την άσκοπη επίδειξη πλούτου. Αξιοσημείωτο είναι ότι έλαβε τον τίτλο του ελεήμονα.
Ο πάπας της Ρώμης Γρηγόριος Θ΄ έστειλε επιπληκτική επιστολή στον Ιωάννη Γ’ Βατάτζη, απαιτώντας να σταματήσει τις εχθροπραξίες εναντίον της Πόλης. Χαρακτηριστική είναι η απάντηση του αυτοκράτορα: θεωρεί το γένος των Ρωμαίων (Βυζαντινών) ως το μόνο που έχει δικαιώματα στον θρόνο του Μεγάλου Κωνσταντίνου Α΄. «Τις αγνοεί ότι ο κλήρος της διαδοχής εκείνου (σ.σ. του Μ. Κωνσταντίνου) εις το ημέτερον διέβη γένος και ότι ημείς είμεθα οι τούτου κληρονόμοι και διάδοχοι;» Επίσης βεβαιώνει τον πάπα, ότι δεν θα σταματήσει τις εχθροπραξίες, εάν δεν καταλάβει την Πόλη («ως ουδέποτε παυσόμεθα μαχόμενοι και πολεμούντες τοις κατέχουσι την Κωνσταντινούπολιν»). Στις δε απειλές περί σταυροφορίας υπέρ των δοκιμαζόμενων Φράγκων, απαντά ότι «εάν δε τις δια τούτο αγανακτή και δυσχεραίνη και οπλίζηται καθ’ ημών, έχομεν πως κατά τούτου να αμυνθώμεν, πρώτον μεν διά της βοηθείας του Θεού, έπειτα δε διά των υπαρχόντων και παρ’ ημίν αρμάτων και ίππων και πλήθους ανδρών μαχίμων και πολεμιστών, οίτινες πολλάκις επολέμησαν τους σταυροφόρους».
Η επανάκτηση της Πόλης το 1261 έγινε αναίμακτα, όταν ο στρατηγός Μιχαήλ Στρατηγόπουλος μπήκε στην αφύλακτη μεγαλούπολη και εκδίωξε τους κατακτητές Λατίνους, ωσάν να ήταν θαύμα του αγίου, στην συνείδηση του κόσμου, Ιωάννη Γ΄ Βατάτζη! Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης απεβίωσε-νωρίτερα- στις 3 Νοεμβρίου του 1254 στο Νυμφαίο κοντά στην Μαγνησία της Δυτικής Μικράς Ασίας και ενταφιάστηκε με μεγάλες τιμές και λαϊκό πένθος στη Μονή Σωτήρος Χριστού Σωσάνδρων στην Δυτική Μικρά Ασία, που ο ίδιος είχε κτίσει.
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος μάλιστα δέον να σημειωθεί ότι ο γιος και διάδοχός του ο Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρης έγραψε τον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα. Επίσης επτά χρόνια μετά την εκταφή του σώματός του, το λείψανό του ανέπαφο από τον χρόνο ευωδίαζε και αρκετά θαύματα μαρτυρούνται με δική του ενέργεια! Το 1923 οι Τούρκοι, Τσέτες κ.ά. κατέστρεψαν τις μονές της περιοχές και τις μετέτρεψαν σε ερείπια. Τότε ήταν που το σεπτό σκήνωμα του αγίου σκορπίστηκε και εχάθη! Η μνήμη του εντούτοις ετιμάτο με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα και οι απομείναντες ελληνικοί πληθυσμοί–πρόσφυγες την μετέφεραν στην Ελλάδα. Ο νεώτερος άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης (1749-1809) συνέταξε ακολουθία προς τιμήν του εν λόγω αγίου αυτοκράτορα. Να σημειωθεί ότι στην γενέτειρά του Ιωάννη στο Διδυμότειχο της Δυτικής Θράκης το έτος 2010 έχει ανεγερθεί ναός που φέρει το όνομα του αγίου.
Ο αξιόλογος πανεπιστημιακός καθηγητής χάρισε στην βιβλιοθήκη της Ι.Λ.Ε.Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» δικό του βιβλίο που συνέγραψε για τον Ιωάννη Βατάτζη τον «αναμενόμενο βασιλέα» ευχόμενος ότι μετά τις 2 επιτυχημένες εκδόσεις του από τον εκδοτικό οίκο «Αρμός», να βρεθεί έτερος φορέας να προχωρήσει στην επανέκδοσή του.
Ο πρόεδρος της Ι.Λ.Ε.Γ. «ο Φίλιππος » Κωνσταντίνος Κάμτσης καθώς και ο αντιπρόεδρος Κεντρικής Μακεδονίας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Μακεδόνων Γεώργιος Δόντσιος, χάρισαν στον ομιλητή κ. Φώτιο Δημητρακόπουλο βιβλία και περιοδικά της Εταιρείας και τοπικά κρασιά καθώς και τιμητική ανθοδέσμη στην κα Γιώτα Φλήρη για την άριστη συνεργασία που είχαν.»
Ξετυλίγοντας το κουβάρι του θαυμαστού βίου του Αγίου Ιωάννη Βατάτζη, γνωρίσαμε ότι ο ευσεβής Άγιος είχε θέσει προτεραιότητα στη ζωή του την ελεημοσύνη. Εκμεταλλευόμενοι το γεγονός αυτό, υπήρξε συνεργασία με τη Διαδικτυακή εθελοντική ομάδα δράσεων: Μαμάδες Γιαννιτσών. Με τη λήξη της εκδήλωσης, στην έξοδο υπήρχε κουμπαράς και το ποσό που συγκεντρώθηκε, θα διατεθεί στο νεοσύστατο σύλλογο κατά της ενδοοικογενειακής βίας, ΑΜΕΛΙΑ .
Λάζαρος Η. Κενανίδης, θεολόγος, διδάκτορας νεώτερης Ιστορίας Α.Π.Θ.
μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε. Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος»
δ/ντής του 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος»
