Λόγος της Πέλλας Ηλεκτρονική Εφημερίδα Νομού Πέλλας
Μια ξεχωριστή εκδήλωση έλαβε χώρα στην φιλόξενη αίθουσα του Πολιτιστικού Συλλόγου Ποντίων Γιαννιτσών την Δευτέρα 29-1-2018.
Ήταν μια εκδήλωση συνεργασίας της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος», του Συλλόγου Ποντίων Γιαννιτσών, της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας και της ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας. Στα πλαίσια λοιπόν της 7ης εκδήλωσης της 22ης περιόδου 2017-2018 του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών παρουσιάστηκε ενώπιον ευάριθμου κοινού η μεστή, τεκμηριωμένη και εντυπωσιακή ομιλία του Κωνσταντίνου Φωτιάδη με τίτλο: «Πόντος. Δικαίωμα και υποχρέωση στη μνήμη».
Πριν την έναρξη της εισήγησης ομίλησαν στους ακροατές με ιδιαίτερα θερμά λόγια η Σπανίδου Ευδοκία μέλος του Δ.Σ. του Σύλλογου Ποντίων Γιαννιτσών, ο Βασίλειος Τραούδας μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε.Γ. «Ο Φίλιππος» και υπεύθυνος του Α.Λ.Π. Γιαννιτσών, καθώς και ο πρόεδρος της Ι.Λ.Ε. Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» Κωνσταντίνος Κάμτσης. Αίσθηση προκάλεσε στο κοινό η απαγγελία ποιήματος από τον Κωνσταντίνο Ευθυμιάδη-συνταξιούχο εκπαιδευτικό- του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη, και μεταφορά του στην ποντιακή διάλεκτο: «Η Ρωμανίαν επάρθεν».
Ο καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστήμιου Δυτικής Μακεδονίας, και πολυγραφότατος συγγραφέας, ανέπτυξε με το γνωστό χειμαρρώδη λόγο του ένα θέμα που ενδιαφέρει όλους τους Έλληνες της Ελλάδας αλλά και όπου γης. Τα θέματα του Πόντου, της Θράκης, της Μακεδονίας, της Ήπειρου, της Κύπρου κ.ά. δεν αφορούν μόνον τους καταγόμενους ή κατοίκους αυτών των ελληνικών περιοχών, αλλά όλους τους Έλληνες όπου κι αν διαμένουν: στην Ελλάδα ή και σε χώρες του εξωτερικού σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι εθνικά θέματα, αγγίζουν όλους και όλες και σε δύσκολες και συγκινησιακά φορτισμένες εποχές, όπως η σημερινή, έχουν επίπτωση σε πολλούς τομείς και ζητήματα. Αδιάσειστα ντοκουμέντα, έγγραφα, δημοσιεύσεις, αρχεία από ελληνικές αλλά και Γερμανικές, Αυστριακές, Γαλλικές και Βρετανικές πηγές, φωτίζουν σκοτεινές ιστορικές περιόδους και δίνουν τις δέουσες απαντήσεις σε μια σειρά από ερωτήματα και απορίες. Η εθνοκάθαρση που επιδίωκε η Σουλτανική Τουρκία στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα, συνεχίστηκε με ακόμη πιο συστηματικό και εντατικό τρόπο από την Κεμαλική Τουρκία των Νεότουρκων.
Ο δραστήριος δημοσιογράφος και λόγιος Νίκος Καπετανίδης εκδότης της εφημερίδας «Η εποχή» της Τραπεζούντας δημοσίευσε ένα επίκαιρο άρθρο που δημιούργησε αίσθηση στο έτος 1919 αποκαλύπτοντας τις μεθόδους και την τακτική της γενοκτονίας των Ποντίων από το τουρκικό κράτος. Απαγχονίστηκε μαζί με άλλους επιφανείς προσωπικότητες της εποχής του, στα λεγόμενα τουρκικά δικαστήρια ανεξαρτησίας που λειτούργησαν στην Αμάσεια του Πόντου και είχαν ως αποτέλεσμα τον αποδεκατισμό και εξολόθρευση των μελών της ακμαίας κοινωνικής, θρησκευτικής και οικονομικής ζωής της ευρύτερης περιοχής. Η ημερομηνία 21-9-1921 χαράχτηκε στη μνήμη του γένους των Ρωμιών ως ημέρα πένθους και θρήνου.
Αξιοσημείωτη είναι η έντονη παρουσία του ποντιακού στοιχείου στην τσαρική αυτοκρατορική Ρωσία. Αλλά και μετά την γνωστή επανάσταση των Μπολσεβίκων το 1917 στα χρόνια του Λένιν, ενθαρρύνθηκε η διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης ή τρίτης-ανάλογα- γλώσσας. Οι 750.000 περίπου Έλληνες που ζούσαν εκεί θα έπρεπε-όχι πάντα με επιτυχία-να διδάσκονται την μητρική τους γλώσσα. Στην χρονική δε περίοδο από 1926-1937 εκτυπώθηκαν 536 τίτλοι βιβλίων εκ των οποίων 348 στην ποντιακή διάλεκτο. Η μεγάλη βιβλιοθήκη της Μόσχας διαθέτει ορισμένα μοναδικά έγγραφα στην ελληνική γλώσσα και τούτο το αρχείο θεωρείται ιδιαιτέρως πολύτιμο στις ημέρες μας.
Στη διετία 1886-87 που η τσαρική Ρωσία κερδίζει το Κάρς, δημιουργήθηκαν 78 ελληνικά χωριά από κυνηγημένους και ξεριζωμένους Πόντιους από την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Από τους 500.000 περίπου κατοίκους της περιοχής, οι 85.000 τουλάχιστον κάτοικοι ήταν Έλληνες και οι υπόλοιποι Αρμένιοι, Ρώσοι, Γεωργιανοί, Τουρκογενείς κ.ά. Το εντυπωσιακό στην υπόθεση είναι ότι από τα 203 (κυβερνητικά) σχολεία, τα 103 ήταν ελληνικά και τα υπόλοιπα ανήκαν σε άλλες εθνότητες! Η γιορτή των 3 Ιεραρχών εορτάζονταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα και σημασία και σε αυτήν μετείχαν όλοι οι μαθητές, οι δάσκαλοι και γονείς. Στην Ρωσία ζούσαν 750.000 Έλληνες Πόντιοι. Το συνέδριο στο Ταϊγάνι επιβεβαίωσε την δύναμή τους. Στην εκστρατεία της Ουκρανίας η κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου έστειλε εκστρατευτικό σώμα από 23.300 στρατιώτες στο πλευρό των Δυτικών Δυνάμεων που πολεμούσαν στον Ρωσικό εμφύλιο πόλεμο. Οι συνέπειες τραγικές για την Ρωμιοσύνη: 250.000 περίπου άμαχοι και στρατιώτες εξοντώθηκαν από τους Μπολσεβίκους.
Η γενοκτονία των Ποντίων από τους Τούρκους, που ως όρος καθιερώθηκε από την βουλή των Ελλήνων, αναγνωρίστηκε την 24/2/1994 με τον νόμο 2193/1994 και ορίστηκε η 19η Μαϊου 1919 ως άλλη αποφράδα ημέρα μνήμης. Η πρωτοβουλία υλοποιήθηκε χάρις στις ενέργειες αρκετών προσωπικοτήτων, ανάμεσά τους δε ακούραστες προσπάθειες κατέβαλε ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης αλλά και άλλοι αγωνιστές της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Δυσάρεστα συναισθήματα δημιουργεί στη συνείδηση των Νεοελλήνων η παρέμβαση στα 1924 εντός του ελληνικού κοινοβούλιου ενός –πρόσφυγα-Θρακιώτη βουλευτή Θεσ/νίκης, όπου κατήγγειλε την απαράδεκτη συμπεριφορά της ελληνικής χωροφυλακής γιατί δεν επέτρεψε να γίνει μνημόσυνο στη μητρόπολη Αθηνών για τα θύματα των τουρκικών θηριωδιών! Κι αυτό για να μην θιγεί η ευαισθησία των Τούρκων! Κι όμως οι ψυχές των αδικοσκοτωμένων Ποντίων αδελφών μας σε ρεματιές και χαράδρες ακόμη κυκλοφορούν αδικαίωτες!
Η ταραχώδης και ρευστή πολιτική περίοδος με τις 11 κυβερνήσεις που σχηματίστηκαν από το 1924 έως το 1928, δεν επέτρεψαν να ληφθούν ουσιώδη μέτρα για την ανακούφιση, περίθαλψη και ενσωμάτωση των Ελλήνων προσφύγων. Η ανάληψη της εξουσία από τον Ε. Βενιζέλο και η πολιτική σταθερότητα της περιόδου 1924-1928, επιτεύχθηκε χάρις στον εκλογικό νόμο που χάρισε στο πρώτο στις εκλογές, το κόμμα των Φιλελευθέρων τις 224 από τις 250 έδρες!
H Μικρασιατική καταστροφή του 1922 υπήρξε αποτέλεσμα της ανάδειξης του Τουρκικού εθνικισμού, του διχασμού των Ελλήνων, της εγκατάλειψής τους από τους Δυτικούς Συμμάχους και κάτι που αποδεικνύεται από ντοκουμέντα: της παντοειδούς ενίσχυσης των Νεότουρκων από τους Σοβιετικούς με τον ίδιο τον Λένιν να στέλνει μεγάλες ποσότητες οπλισμού και χρυσού στον σύμμαχό του τον Κεμάλ. Η εγκατάλειψη της Ανατολικής Θράκης, όπου δεν ηττηθήκαμε και μάλιστα διαθέταμε ικανότατες στρατιωτικές μονάδες και ακμαίο πληθυσμό, καθώς και η εγκατάλειψη του Ποντιακού Ζητήματος, πιστώνεται στην αμφιλεγόμενη και ακατανόητη πολιτική του κατά τ΄ άλλα επιτυχημένου πολιτικού Ε. Βενιζέλου.
Οι ελπίδες των προσφύγων ότι θα γυρίσουν στα σπίτια τους διαψεύστηκαν παταγωδώς. Η Σύμβαση Ανταλλαγής Πληθυσμών (30-1-1923) ήταν υποχρεωτική, πρωτοφανές γεγονός στην παγκόσμια ιστορία. Για παράδειγμα η Συνθήκη του Νευγί (1919) μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας προέβλεπε εθελούσια Ανταλλαγή πληθυσμών. Η ηττημένη Ελλάδα σύρθηκε στην Ελβετία και πιεζόμενη υπέγραψε την κατάπτυστη Συνθήκη της Λωζάννης (1923). Και το εξωφρενικό στη συνέχεια είναι ότι η ευνοημένη και πολλαπλώς κερδισμένη Τουρκία, σήμερα δημιουργεί σωρεία άλλων ζητημάτων με την Ελλάδα, αλλά και τους άλλους γείτονές της!
Η κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου θέλει πάση θυσία να «τα βρει» με την Κεμαλική Τουρκία. Το Ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας, η Συμφωνία της Άγκυρας θεωρείται η ταφόπλακα της πρώτης προσφυγικής γενιάς. Τα όνειρά τους, ο νόστος τους, η αγάπη προς την ιδιαίτερη πατρίδα τους, εκεί όπου άφησαν ζωντανούς και νεκρούς έπρεπε να σβήσουν. Οι Ρωμιοί πρόσφυγες, αυτό το «ανθρωποπάζαρο» όπως περιέγραφε ο αγωνιστής Μήτσος Παρτσαλίδης όφειλε να ομιλεί μόνον για Αλησμόνητες Πατρίδες. Ο οικονομικός διακανονισμός χρεών και περιουσιών αναδεικνύει άλλη μια φορά την αδικία της σκοπιμότητας της ιστορίας: 100 δις χρυσές λίρες υπολογιζόταν τα περιουσιακά στοιχεία των Ελλήνων που εκδιώχθηκαν από τις πανάρχαιες εστίες τους. Αυτό το ποσό όφειλε, λοιπόν, η Τουρκία να πληρώσει ως αποζημίωση. Τα περιουσιακά στοιχεία των Μουσουλμάνων που αναχώρησαν –σε συνθήκες ασφάλειας και απόλυτου σεβασμού- υπολογιζόταν σε 12 δις χρυσές λίρες. Αυτό το ποσό όφειλε να καταβάλλει η Ελλάδα. Κι όμως αυτή η αναλογία 8 προς 1 εξισώθηκε! Την οικιστική, επαγγελματική κλπ αποκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων στο εξουθενωμένο Αθηνοκεντρικό κρατίδιο ανέλαβε η ελληνική πολιτεία και κοινωνία. Η καχυποψία και οι σχετικές αντιπαλότητες μεταξύ γηγενών και προσφύγων Ελλήνων έχουν την αιτία τους πρωτίστως σε αυτήν την κατάσταση. Η πρόταση του Ε. Βενιζέλου για βραβείο Νόμπελ ειρήνης στον Κεμάλ Ατατούρκ, τον υπεύθυνο της σφαγής του Ελληνισμού, αποτελεί πρωτοφανές γεγονός στην παγκόσμια ιστορία. Περίεργες ήταν οι σκοπιμότητες αυτής της κίνησης.
Στις 26-11-1929 πολλοί Τούρκοι διαμαρτυρήθηκαν για το μνημόσυνο του Χρυσόστομου Σμύρνης-κατακρεουργημένου εθνοϊερομάρτυρα και προσφάτως αναγνωρισθέντα ως αγίου- ως περιστατικό δυσχεραίνον τις πολιτικές αποφάσεις! Στις 10-3-1954 αποστέλλεται έγγραφο από το υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και με σχετική εγκύκλιο αναφερόμενη στον εορτασμό της 25ης Μαρτίου ζητεί να αποφευχθεί οποιανδήποτε αναφορά στον ένοχο ρόλο της Τουρκίας, ώστε να μην υποθάλπονται αισθήματα μίσους και αποστροφής έναντι της γειτονικής χώρας. Η τελευταία είχε ενταχθεί στο ΝΑΤΟ το 1952 και από τούδε ίσχυε ο εκ βορράν κίνδυνος από την Βουλγαρία της αντίπαλης συμμαχίας που ήταν το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Τα βίαια Σεπτεμβριανά γεγονότα του 1955 με την εξολόθρευση και τον εκριζωμό των Ρωμιών της Πόλης, της Ίμβρου και της Τένεδου από τους Τούρκους εθνικιστές, ο διωγμός του 1964 και η τουρκική εισβολή στην Βόρεια Κύπρο ολοκληρώνουν τον αφανισμό του ελληνικού στοιχείου της Ανατολής.
Οι Έλληνες του Πόντου ζουν τραγικές στιγμές: Η Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ στο συγκλονιστικό έργο της: «Η Τρίπολη του Πόντου» περιγράφει εξοργιστικά περιστατικά: εξορίες, εκτοπισμούς, «λευκό θάνατο». Ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης ερεύνησε σε Αυστριακά αρχεία συνταρακτικά γεγονότα και έγραψε επιστολή στον τότε υπουργό εξωτερικών Κούρτ Βάλτχάιμ-μετέπειτα Γενικό Γραμματέα του Ο.Η.Ε.- ότι κάποιοι Έλληνες πολιτικοί , όπως Ευάγγελος Αβέρωφ και Παναγιώτης Πιπινέλης, του ζήτησαν να σταματήσει την σχετική έρευνα για την συνυπευθυνότητα Γερμανών και Αυστριακών –συμμάχων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- στην διάπραξη εγκλημάτων πολέμου από τη μεριά των Τούρκων. Στα 1915-μεσούντος του Α΄ παγκόσμιου πόλεμου- ο πρεσβευτής της Γερμανίας στην Κων/πολη στέλνει επιστολή στο Βερολίνο : «Τι θα κάνουμε, οι Νεότουρκοι δεν αφήνουν ούτε έναν Αρμένιο ζωντανό…». Η απάντηση: «Έχουμε πόλεμο κι απόλυτη ανάγκη από τον υπόγειο μεταλλευτικό πλούτο…δεν μας ενδιαφέρουν οι ζωές των Αρμενίων, αλλά η συμμαχία και τα συμφέροντά μας»!
Στα σχολικά βιβλία μαθηματικών της Δ΄ Δημοτικού στη Τουρκία, υπάρχει η άσκηση: ο Κεμάλ ξεκίνησε από την Κων/πολη στις 15/5/1919 και αποβιβάστηκε στην Σαμψούντα στις 19/5/1919. Πόσες ημέρες χρειάστηκε; Η απάντηση αναπόφευκτα στον μικρό μαθητή φέρνει στο νου την έναρξη του σχέδιου γενοκτονίας των Ποντίων. Εάν δεν το ξέρει, εξυπακούεται ότι ο δάσκαλος θα κάνει αναφορά στο ζήτημα! Η ημέρα που για εμάς είναι ημέρα τιμής και μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων από τους Τούρκους, για τους γείτονες είναι εορταστική και υλοποιούνται πάμπολλες εκδηλώσεις. Στα 2012 μάλιστα πραγματοποιήθηκε ενώπιον επισήμων και λαού εντυπωσιακή παρέλαση 10.000 μαθητών που κρατούσαν σημαία μήκους 1919 μέτρων! Το παρήγορο στην υπόθεση είναι ότι 8 καθηγητές πανεπιστημίων στην Τουρκία ομολογούν ότι έγινε γενοκτονία.
Στις 16/4/1916 ο Ρωσικός τσαρικός στρατός καταλαμβάνει την περιοχή του Ανατολικού Πόντου και εκδιώκει τον οθωμανικό τουρκικό στρατό πέραν του Χαρσιώτη ποταμού. Οι Αρμένιοι στρατιώτες που υπηρετούσαν κάτω από την ρωσική σημαία, επιζητούν εκδίκηση για τις χιλιάδες των θυμάτων της Αρμενικής γενοκτονίας από τους Τούρκους. Ο Χρύσανθος Τραπεζούντας μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες προστατεύουν τους άμαχους Τούρκους. Σε λίγους μήνες οι Ρώσοι αποχωρούν. Στην Τρίπολη του Πόντου ζούσαν πάνω από 13.000 Ρωμιοί. Οι Τούρκοι παίρνουν εκδίκηση αλλά δείχνουν και την αχαριστία τους: μέσα στο καταχείμωνο στις 9/12/1916 εκτοπίζουν με την βία τους Έλληνες της Τρίπολης. Τους μετακινούν προς το εσωτερικό της Μικράς Ασίας, στο έρημο και εγκαταλελειμμένο αρμένικο χωριό Μπιρ. Τα πτώματα των σφαγιασθέντων Αρμενίων κείτονται άταφα, βορά των αγρίων ζώων! Το τοπίο τρομακτικό, αλλά οι Έλληνες κάνουν υπομονή και δίνουν κουράγιο ο ένας στον άλλον. «Αρκεί να είμαστε πάντα μαζί. Αλληλέγγυοι». Η μόλυνση της περιοχής, το βρώμικο νερό, η έλλειψη τροφής η παγωνιά αποδεκατίζουν τους πρόσφυγες Τριπολίτες. Αρρώστιες όπως η δυσεντερία, ο τύφος, η πανούκλα τους εξολόθρευσαν όλους σχεδόν. Είναι ο λεγόμενος «λευκός θάνατος». Οι Τούρκοι νίπτουν τα χείρας τους: «εμείς δεν σκοτώσαμε κανέναν. Μόνοι τους πέθαναν»!
Στις 28-8-1916 διαβάζουμε σε επιστολή σταλμένη από την Αγία Πετρούπολη ότι οι κάτοικοι περιοχών όπως Βαζελώνος, Τραπεζούντας, Σιμοχωρίων, στις 15-4-1916 είχαν λάβει αυστηρή διαταγή να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να εκτοπιστούν στην ενδοχώρα. Στην βασανιστική πορεία σκοτώνουν πολλούς. 26 γυναίκες Πόντιες για να μην ατιμαστούν από τους Τούρκους, προτίμησαν και ερρίφθησαν σε παρακείμενο ποταμό! Φέρνουν στη μνήμη μας παρόμοια τραγικά γεγονότα στο Ζάλογγο και την Αραπίτσα. Πριν 2 χρόνια (το 2015), έγινε με ενέργειες του Ιβάν Σαββίδη διεθνές επιστημονικό συνέδριο στο Βερολίνο που διοργάνωσε το πανεπιστήμιο του Μπόχουμ. Παρουσιάστηκαν συνταρακτικά στοιχεία από αρχεία Γερμανίας, Αυστρίας, Γαλλίας κ.ά. σχετικά με την γενοκτονία των Ποντίων. Στις 16-7-1916 ο Γερμανός πρόξενος στην Αμισσό (Σαμψούντα) τηλεγραφεί στο Βερολίνο : «ολόκληροι ελληνικοί πληθυσμοί στην Σινώπη και την επαρχία Κασταμονής εξολοθρεύονται…». Στις 2-1-1917 ο Αυστριακός πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη καταγράφει μαρτυρίες στην περιοχή Κερασούντας: «σε ένα μήνα λεηλατήθηκαν και κάηκαν 18 χωριά. Πυρπολήθηκαν εκκλησίες και σχολεία. 60 γυναίκες βιάστηκαν».
Εμείς οι άνθρωποι μπορεί να έχουμε ημερομηνία λήξης, αλλά τα αρχεία και τα έγγραφα δεν έχουν και αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της γενοκτονίας που συντελέσθηκε. Ψυχές αιωρούνται, άταφα κορμιά παρέμειναν στην πατρογονική γη… όλοι αυτοί περιμένουν δικαίωση… Ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης αναφέρει ότι έγινε «Άουσβιτς εν ροή, εν κινήσει. Όλοι οι εκτοπισμένοι ήταν καταδικασμένοι…τους στέλνουν να πεθάνουν από κρύο, πείνα, κακουχίες…ώστε να μη μείνει κανείς ζωντανός ».
Με την Ανακωχή του Μούδρου (1918) και το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου, επιβάλλεται αφοπλισμός της ηττημένης Τουρκίας. Ο Μουσταφά Κεμάλ, όμως, καραδοκεί. Οι σύμμαχοι γνωρίζουν τα γεγονότα μέσα από υπομνήματα, εκκλήσεις κ.ά. που λαμβάνουν στα χέρια τους. Ο Κεμάλ αναλαμβάνει να τιμωρήσει τους Τσέτες και τον Τοπάλ Οσμάν. Αντί, όμως, να τους τιμωρήσει τους εντάσσει στο κίνημά του. Ζητεί από τον σφαγέα να επιτελέσει εθνικό καθήκον. Η απάντηση σοκάρει: «μην ανησυχείς πασά μου, όσο έχω την έγκρισή σου θα προσφέρω τόσο θυμίαμα, ώστε οι Ρωμιοί να πεθαίνουν στον καπνό σαν τις σφήκες».
Η περιοχή της Μπάφρας και Αλατζάμ κατοικείτο από περισσότερους 25.000 Έλληνες τουρκόφωνους. Το 90% εξοντώθηκαν, οι υπόλοιποι εκτοπίστηκαν. Η περίφημη επιστολή του Νίκου Καζαντζάκη, που περιγράφει αληθινά τραγικά περιστατικά από τον Πόντο (είχε βρεθεί σε αποστολή), εάν μελετούνταν στα σχολεία σήμερα, θα έφθανε για να καταλάβουν οι νέες γενιές τι συνέβη εκείνη την μαύρη για τον Ελληνισμό εποχή. Τα απάνθρωπα περιστατικά βίας και λεηλασίας στη Μερζιφούντα του Πόντου συγκλονίζουν τους Έλληνες λογοτέχνες που συντάσσουν επιστολή διαμαρτυρίας και περιγράφουν τις καταστάσεις με τα μελανότερα χρώματα.
Τα γεγονότα στον Πόντο συγκινούν τον Βρετανό φιλέλληνα βουλευτή Κόνορ που απευθύνει διαμαρτυρία στο υπουργείο εξωτερικών της χώρας του και ζητεί στρατιωτικό σώμα από την βρετανοκρατούμενη Μοσούλη να μετακινηθεί στον κοντινό Πόντο και να προστατεύσει τους καταδιωκόμενους Έλληνες. Η απάντηση είναι κυνική: «στη Μοσούλη υπάρχει πετρέλαιο, εκεί στον Πόντο μόνον ζωές!». Στο Κεμαλικό κοινοβούλιο της Άγκυρας επικρατεί φανατισμός και μίσος εναντίον των Ελλήνων. Ο βουλευτής Προύσσας καταγγέλλει κάποιους ως φίλους των Ρωμιών. Ελάχιστες οι νηφάλιες και δίκαιες φωνές όπως αυτή του Χανή Χαμίν μπέη βουλευτή Σινώπης : «το πρόσωπό μας θα είναι αιώνια κηλιδωμένο από την βία και τις εκτοπίσεις…μας ντροπιάζει…τα είδα με τα δικά μου μάτια….καταστροφή πόλεων…εξορία…. όλα τούτα είναι μια βόμβα για την χώρα μας… ». Ο Τζαλαχεντίν μπέης, βουλευτής Μερσίνας, αναρωτήθηκε: «μήπως επιθυμούμε ως εθνοσυνέλευση να εξολοθρεύσουμε κάθε Χριστιανό…γιατί θέλουμε να υιοθετήσουμε πολιτική εξαφάνισής τους»;
Μεγάλη ήταν η προσφορά στη μελέτη των σχετικών αρχείων στην τουρκική γλώσσα (αραβική και λατινική γραφή) από τον Γεώργιο Μαυροχαλυβίδη, τον Γεώργιο Τουσίμη και τον Νεοκλή Σαρρή κ.ά. Στην εποχή μας ο Ταμέρ Τσιλλιγγίρ συγκλονισμένος από το γεγονός όταν έμαθε για την καταγωγή του, ομιλεί για την εθνοκάθαρση που έγινε στα Λιβερά του Πόντου.
Ενδεικτικό της σταδιακής εξαφάνισης του Ρωμέηκου στοιχείου από τη Μικρά Ασία είναι ότι στα 1071 έτος οριακό (μάχη του Ματζικέρτ) ζούσαν σύμφωνα με υπολογισμούς 22.000.000 Χριστιανοί. Όπως ήρθαν τα ιστορικά γεγονότα και το 1922 γύρισαν ζωντανοί στην Ελλάδα μόνον 1.500.000 πρόσφυγες; Πόσοι εξοντώθηκαν; Τι απέγιναν τα εκατομμύρια των Ρωμιών; Πόσοι από τους σημερινούς Τούρκους κατάγονται από Έλληνες: Τι έγινε με το παιδομάζωμα και τους εξισλαμισμούς; Σε πόσους Τούρκους σήμερα ρέει στις φλέβες τους ρωμέηκο αίμα;
Οι καιροί είναι πολύ δύσκολοι. Χρειαζόμαστε ενότητα, αλληλοσυμπαράσταση, αρραγές μέτωπο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Διχόνοιες, αντιπαραθέσεις και εχθρότητες, δεν έχουν θέση σήμερα. Απαιτείται κοινή γραμμή για τα εθνικά θέματα και συστηματική μελέτη της ιστορίας μας. Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών και άλλοι φορείς, σύλλογοι, εταιρείες κ.ά. επιτελούν σπουδαίο έργο. Επιβάλλεται η λεπτομερής καταγραφή των γεγονότων και συλλογή επιπλέον αρχειακού υλικού για την γενοκτονία και την εθνοκάθαρση που έγινε, όχι μόνο εις βάρος των Ελλήνων, αλλά και των Αρμενίων, των Ασσύριων, των Χαλδαίων και σήμερα των Κούρδων.
Η άλωση της συλλογικής μνήμης του γένους μας είναι ένα βήμα πριν την αυτοκτονία του λαού μας. Η δημιουργία Μουσείου Γενοκτονίας-ερευνητικού κέντρου θα συμβάλλει πολλαπλώς προς την κατεύθυνσης της διατήρησης της εθνικής μνήμης και αφορμή για περαιτέρω έρευνα και εντρύφηση. Παλαιότερες και νεότερες γενεές οφείλουν να συνεργαστούν. Η αναγνώριση της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού με τις 353.000 νεκρούς, είναι απαραίτητη για να μάθει η διεθνής κοινότητα τι ακριβώς έγινε, από ποιους και για ποιους λόγους. Αποτελεί ιστορική και ηθική δικαίωση των θυμάτων και επίσης ευχής έργον είναι τέτοιες τραγικές καταστάσεις να μην επαναληφθούν στο μέλλον.
Λάζαρος Η. Κενανίδης θεολόγος διδάκτορας Α.Π.Θ., μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε. Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος», δ/ντής 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος»
