Στον Άγιο Ιωάννη Βατάτζη ήταν αφιερωμένη η τελευταία εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστημίου Γιαννιτσών

Με τον καλύτερο τρόπο έκλεισε για την φετινή χρονιά το Ανοικτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο  Γιαννιτσών με την 18η εκδήλωση  της 2Οης περιόδου 2015-16. Η κεντρική εκδήλωση έλαβε χώρα στην κεντρική αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Γιαννιτσών το απόγευμα της  Δευτέρας 23-5-2016 και ήταν μια συνεργασία μεταξύ της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος», της ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας και του σωματείου «Ενωμένη Ρωμιοσύνη»

Κεντρικός ομιλητής ο Ιωάννης Σαρσάκης, αξιωματικός του Οικονομικού Σώματος του στρατού ξηράς, μέλος  του Ιστορικού και Πολιτιστικού  Συλλόγου Διδυμότειχου «Καστροπολίτες. Γνώση και Δράση» και μέλος του σωματείου «Ενωμένη Ρωμιοσύνη». Θέμα της εισήγησης: “Άγιος Ιωάννης Βατάτζης. Η θεία επιλογή”.

Ομίλησαν επίσης ο πρόεδρος της Ι.Λ.Ε.Γ. Κωνσταντίνος Κάμτσης,  ο εκπρόσωπος του μητροπολίτη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας π. Γεώργιος Σιδέρης και η γραμματέας  της «Ε.Ρ.» Αικατερίνη Δημοτζίκη.

Συντονιστής ήταν ο υπεύθυνος του Α.Λ.Π. και μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε.Γ. «ο Φίλιππος» Βασίλειος Τραούδας. Ο εισηγητής ενώπιον ευάριθμου κοινού αναφέρθηκε εκτενώς στο ιστορικό, θρησκευτικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής. Ήταν Απρίλιος του 1204 όταν οι ημιβάρβαροι και αγροίκοι της Δ΄ Σταυροφορίας των Δυτικών, αντί να κατευθυνθούν προς τους Αγίους Τόπους και να υπερασπίσουν- ως όφειλαν – τα ιερά, τις πόλεις  και τους τόπους των πολυπληθών Χριστιανών από την λαίλαπα των επιθέσεων και των εισβολών των Μουσουλμάνων,  προτίμησαν να αλλάξουν πορεία πλεύσης,  να εισβάλουν στην  Κωνσταντινούπολη και να αλώσουν την βασιλεύουσα. Θρήνος και μοιρολόγια Ρωμιών  συνόδευσαν τις καταστροφές και τις λεηλασίες των εισβολέων. Η πρόνοια, όμως, του Θεού επέτρεψε να παραμείνουν ελεύθερες και να ανεξαρτητοποιηθούν 3 περιοχές: Η αυτοκρατορία των Μεγαλοκομνηνών στην Τραπεζούντα του Πόντου, το δεσποτάτο της Ηπείρου και η αυτοκρατορία της Νίκαιας. Και τα τρία κρατίδια είχαν ως βασικό τους στόχο την απελευθέρωση της Πόλης και την ανασύσταση της Ρωμανίας ή  της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας   όπως την  αποκάλεσαν οι Δυτικοί λόγιοι. Η πόλη του Διδυμότειχου  στην – ενιαία τότε – Θράκη βρέθηκε στην δίνη των πολεμικών και κοινωνικών εξελίξεων. Την πολιορκούσαν συχνά  οι Βούλγαροι, οι Φράγκοι και αργότερα οι Τούρκοι.

Χαρακτηριστική ήταν η σκηνή με την  λιτανεία της εικόνας της Παναγίας από τον  διωχθέντα Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωάννη Καματερό. Ο αίθριος καιρός άλλαξε όψη μεταβλήθηκε ξαφνικά σε συννεφιασμένο και εντός ολίγου σημειώθηκε έντονη βροχόπτωση και καταστροφική καταιγίδα, με αποτέλεσμα τα καταπονημένα στρατεύματα των πολιορκητών να αποδεκατιστούν και οι υπόλοιποι να λύσουν την πολιορκία. Το γεγονός έμεινε στην μνήμη όλων ως  σωτήρια θεία επέμβαση, ως θαύμα. Το 1193 γεννήθηκε  ο Ιωάννης Βατάτζης στο κάστρο του Διδυμότειχου  από ευσεβείς γονείς: ο Βασίλειος  Βατάτζης και η  (Δούκα Κομνηνή) Αγγελίνα, οι οποίοι-όμως – δολοφονήθηκαν  από τους  Λατίνους εισβολείς. Ο 11χρονος Ιωάννης – ορφανός πλέον – διέμεινε την πατρική του περιουσία στους συντοπίτες του και αναχώρησε για την Νίκαια της Βιθυνίας κοντά στον θείο του και ιερέα του εκεί  Αυτοκράτορα Θεόδωρου Λάσκαρη. Ο ευφυής ηγεμόνας νωρίς διέκρινε το ήθος, τις αρετές, την σοβαρότητα και την συνέπεια του νεαρού, του πρόσφερε  το αξίωμα του πρωτοβεστιάριου και σύντομα τον έκανε γαμπρό του, νυμφεύοντάς τον με την κόρη του Ειρήνη.  Το 1222 και μετά τον θάνατο του Θεόδωρου Α΄ Λάσκαρη  ο στρατός, η σύγκλητος και ο λαός αναγνωρίζουν αξιοκρατικά την   ανάρρησή του  Ιωάννη στον θρόνο  και στέκονται δίπλα του σε όλες τις κρίσιμες στιγμές της ζωής του.

Ο δίκαιος, πράος και αποτελεσματικός βασιλιάς στηρίζει με την πολιτική του τους εργαζόμενους στην γεωργία, κτηνοτροφία και πτηνοτροφία. Προωθεί προγράμματα στήριξης  της υφαντουργίας, αλλά και τονώνει κάθε άλλη οικονομική δραστηριότητα, όπως την αμπελουργία,  το εμπόριο και την βιοτεχνία.  Επιδιώκει την οικονομική αυτάρκεια των συμπατριωτών και υπηκόων του. Στηλιτεύει και κατακρίνει όσους επιδεικνύουν το πλούτο τους, φορούν πολυτελή ενδύματα, τρέφονται με ακριβές τροφές και γενικά διάγουν βίο  προκλητικό και σπάταλο. Ανάμεσά του και ο μονάκριβος γιος του Θεόδωρος, τον οποίο και συνέτισε γιατί έπρεπε να ενδιαφέρεται πρωτίστως για τους άλλους και όχι  μόνο για τον εαυτό του. Επιδίωξε να εξισορροπήσει το εμπορικό έλλειμμα της χώρας του, απαγόρευσε τις εισαγωγές ειδών και  τροφίμων και στήριξε με κάθε τρόπο τις παραγωγικές δομές της χώρας του. Αύξησε τις θέσεις εργασίας, τόνωσε την  τόπια παραγωγή και βελτίωσε πολλαπλώς το βιοτικό επίπεδο των υπηκόων του.  Πρόσφερε ακόμη περισσότερα στο κράτος, όταν μέρος των τεράστιων τσιφλικιών των γαιοκτημόνων της περιοχής  κρατικοποιήθηκαν και δόθηκαν σε ακτήμονες παραγωγούς, οποίοι σε λίγα χρόνια γέμισαν τις τοπικές κοινωνίες και αγορές με παραγωγή προερχόμενη από τα  ίδια τα χέρια των Ελλήνων.  Χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς του ηγεμόνα ήταν η αγορά χρυσού στέμματος, το αποκληθέν «ωάτον» που χάρισε στην σύζυγό του με έσοδα από την πώληση αυγών από το βασιλικό πτηνοτροφείο.

Στις εξωτερικές υποθέσεις του κράτους του σε ένα διεθνές πλαίσιο ανασφάλειας και αβεβαιότητας  υπήρξε εργατικός και δραστήριος και αποδείχθηκε εξαιρετικός διπλωμάτης. Διεξήγαγε  πολέμους με Τούρκους, Μογγόλους και Φράγκους κ.ά.  όταν δεν υπήρχε άλλος τρόπος επιβολής της δικαιοσύνης. Τον ικανοποιούσε η αίσθηση ότι δεν υπήρχαν πολλά θύματα. Δεν επιθυμούσε να χυθεί αθώο αίμα. Ελευθέρωσε από τα χέρια των Φράγκων περιοχές στην Μακεδονία και την  ενιαία Θράκη. Ενσωμάτωσε μετέπειτα στο έδαφός του το δεσποτάτο της  Ηπείρου.  Η Βενετία και η Γένουα περιόρισαν την απομύζηση των επαρχιών της αυτοκρατορίας μας και αυτό-προφανώς- δεν εξυπηρετούσε τα ύπουλα σχέδιά τους. Όταν πέθανε η πολυαγαπημένη σύζυγός του, εδέχθη, γιατί έβαλε το συμφέρον της αυτοκρατορίας πάνω από το δικό του, και ενυμφεύτηκε την Κωνστάνς, που άλλαξε το όνομά της σε Άννα, κόρη του Γερμανού βασιλέα  Φρειδερίκου Β΄ Χοενστάουφεν.

Ο πάπας της Ρώμης Γρηγόριος Θ΄ του έστειλε επιστολή γεμάτη κακοδοξίες και  απαξιωτικές  για το στέμμα του εκφράσεις.  Με περισσή, όμως, επιδεξιότητα απέκρουσε  με σοφά επιχειρήματα τις απόψεις των Λατίνων και αναδείχθηκε θερμός υπέρμαχος και υπερασπιστής των δικαίων της Ρωμανίας.  Ανακηρύχθηκε μάλιστα ως «Πατέρας της Ρωμιοσύνης». Η βασιλεία των Ρωμιών ανάγει την αρχή και την θεσμική κατοχύρωσή της στον Μέγα Κωνσταντίνο και κληροδοτήθηκε σε Έλληνες το γένος και μεγαλούργησε ανά τους αιώνες.

Το ισχυρότατο νόμισμα Σόλιδος, το «φλουρί κωνσταντινάτο» του Μ. Κων/νου, το «δολάριο του Μεσαίωνα»  όπως ονομάστηκε   που ήταν σταθερό και αναλλοίωτο, για  πολλές δεκαετίες, είχε υποστεί επί-αξιόλογου κατά τα άλλα αυτοκράτορα- Αλέξιου Κομνηνού (1081-1118) νομισματική υποτίμηση και έτσι το υπέρπυρο είχε περιεκτικότητα 16 καράτια χρυσού. Ο τελευταίος αυτοκράτορας που έκοψε αξιόπιστο νόμισμα υπήρξε ο Ιωάννης Βατάτζης  στο νομισματοκοπείο της Μαγνησίας Μ. Ασίας με αποτέλεσμα την οικονομική σταθερότητα και την ανάπτυξη της οικονομίας του κράτους. Όλα αυτά τα θετικά μέτρα που έλαβε του επέτρεψαν να ασκήσει  αποτελεσματική κοινωνική πολιτική. Ίδρυσε και λειτούργησε πτωχοκομεία, νοσοκομεία και άλλα ευαγή ιδρύματα. Επιδόθηκε σε δράσεις ευποιίας και ανήγειρε ναούς και μοναστήρια. Ιδιαιτέρως αφιερώθηκε σε έργα στο Άγιον Όρος, στον Όλυμπο της Βιθυνίας, στη Νέα Μονή της Χίου κ.ά. Επίσης ενίσχυσε με κάθε τρόπο την παιδεία στην επικράτειά του. Απεκλήθη από τον λαό του «ελεήμων» αλλά και «ιαματικός» και στην συνείδηση του κόσμου θεωρήθηκε άγιος.   Στις 4-11-1254 απέθανε και ενταφιάστηκε στη Μονή Σωτήρος Χριστού την οποία είχε ιδρύσει ο ίδιος  και ονόμασε  Σωσάνδρα,  και ετιμάτο και  στην Παναγία, στο Νυμφαίο κοντά στην Μαγνησία της  Μικράς Ασίας.  Ο αγαπητός και λαοφιλής βασιλιάς πέθανε 7 χρόνια πριν δει να πραγματοποιείται το όραμά του: η απελευθέρωση και η ανάκτηση της βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης από την καταπιεστική κατοχή των Φράγκων το 1261.

Ο γιος του Θεόδωρος Β΄ ο Λάσκαρης συνέχισε το θεάρεστο έργο του πατέρα του, αλλά υπέφερε από επιληπτικές κρίσεις που τον οδήγησαν αργότερα στον θάνατο.  Εάν οι μετέπειτα  βυζαντινοί αυτοκράτορες ακολουθούσαν  παρόμοια πολιτική με εκείνην του  σώφρονα,  δραστήριου και πατριώτη  Ιωάννη Βατάτζη η χριστιανική ανατολική  αυτοκρατορία μας θα διαρκούσε πολλά χρόνια ακόμη, και η Πόλη   μας δεν θα έπεφτε ποτέ στα χέρια των Αγαρηνών.

Στον Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη αναφέρθηκαν  με θετικές κρίσεις λόγιοι, ιστορικοί, φιλόσοφοι  και μαθηματικοί όπως ο Γεώργιος Ακροπολίτης, ο Νικηφόρος Βλεμύδης, ο Γεώργιος Παχυμέρης, ο Νικηφόρος Γρηγοράς, ο Πελαγονίας Γεώργιος  οι αυτοκράτορες Λέων Στ΄ ο σοφός και ο Κων/νος Παλαιολόγος και  αργότερα ο    άγιος Νικόδημος  Αγιορείτης, ο Διονύσιος Ζακυνθινός, ο  Κωνσταντίνος Άμαντος κ.ά.

Στην ανακομιδή των λειψάνων του, θαυμαστά γεγονότα συνέβησαν όταν έπειτα από 7 χρόνια άνοιξαν το τάφο του, όταν αντί δυσωδίας, ο χώρος ευωδίαζε και το σώμα του καθώς και τα ενδύματά του παρέμειναν άφθαρτα, καθώς ήταν θαμμένος ως αυτοκράτορας καθισμένος σε ταπεινό θρόνο, όπως εξάλλου συνηθιζόταν τότε.  Αναφέρεται πλήθος θαυμάτων και ιάσεων. Μάλιστα δε, όταν αργότερα οι Οθωμανοί κατέκτησαν την Μαγνησία, διέρρηξαν το τάφο και σκόρπισαν το τίμιο σκήνωμά του, ακόμη και μουσουλμάνοι θεραπεύτηκαν από την εν θεώ χάρη του και κάποιος από αυτούς  επέλεξε και έγινε  Χριστιανός!  Να σημειωθεί ότι Ιωάννης σημαίνει δώρο Θεού!  Υπήρξε  όντως θεία επιλογή και μάλιστα ταυτίστηκε σύμφωνα με άλλους θρύλους με τον μαρμαρωμένο-εξαδάκτυλο-βασιλιά που θα ερχόταν και θα απελευθέρωνε την Πόλη των ονείρων και των καημών του πολύπαθου γένους μας.  Η θεωρία αυτή υφίσταται δίπλα βεβαίως στην επικρατούσα άποψη ότι ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ ο Παλαιολόγος-Δραγάτσης, ο τελευταίος αυτοκράτορας, ήταν ο  μαρμαρωμένος βασιλιάς που θα διώξει τους Τούρκους  πέρα έως την κόκκινη Μηλιά!

Το έτος 2010 κτίστηκε ναός στο Διδυμότειχο του νομού Έβρου, που τιμάται στον Άγιο Ιωάννη Βατάτζη και θεσμός πλέον έχουν γίνει «τα Βατάτζεια» εκδηλώσεις θρησκευτικού, πολιτιστικού και ιστορικού χαρακτήρα.

Το θεατρικό δρώμενο που ακολούθησε από την θεατρική ομάδα της Γιώτας Φλήρη, και του οποίου ανέλαβε τόσο το  σενάριο όσο  και την σκηνοθεσία, δημιούργησε ρίγη συγκίνησης στο κοινό που παρακολούθησε με έκδηλο ενδιαφέρον την όλη εκδήλωση.

Οι δε εξαίσιες μουσικές νότες προερχόμενες από την τρομπέτα του Σίμου Κετίκογλου και το φλάουτο της Ολυμπίας Ξανθοπούλου, πλημμύρισαν γλυκά τη φιλόξενη μεγάλη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Γιαννιτσών και άφησαν τις καλύτερες εντυπώσεις σε όλους τους παρευρισκόμενους συμπολίτες μας.

Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές αυτής της επιτυχημένης καθόλα εκδήλωσης. Η κοινωνία των Γιαννιτσών και του ευρύτερου Δήμου Πέλλας αγκαλιάζει εδώ και χρόνια τέτοιες δημιουργικές  και πολλαπλώς ωφέλιμες  δράσεις, που ανεβάζουν το πνευματικό και  πολιτιστικό επίπεδο  της ευαίσθητης περιοχής μας. Για  δε την επόμενη χρονιά 2016-17 αναμένει να ανέβει ο πήχυς  των απαιτήσεων ακόμη ψηλότερα!

Λάζαρος Η. Κενανίδης θεολόγος, δντής 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος», διδάκτορας θεολογίας Α.Π.Θ.

Στον Άγιο Ιωάννη Βατάτζη ήταν αφιερωμένη η τελευταία εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστημίου Γιαννιτσών