Ασφαλές διαδίκτυο: Άρθρο του υπ. Ε.Α. Γιώργου Παπαδροδρόμου

Ασφαλές διαδίκτυο: Άρθρο του υπ. Ε.Α. Γιώργου Παπαδροδρόμου, Ειδικού σε θέματα αντιμετώπισης κυβερνοεγκληματος

πρ. δ. της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος:
“Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου η σημερινή, όπως καθιερώθηκε τα τελευταία χρόνια και γιορτάζεται με εκδηλώσεις σε περίπου 170 κράτη, όπως και στη χώρα μας. Για να προσεγγίσουμε καλύτερα το σημερινό μας θέμα μας ας δούμε πρώτα τις λέξεις κλειδιά Διαδίκτυο και Ασφάλεια.
Η έννοια του Διαδικτύου
Το Διαδίκτυο είναι μια κοινή για όλους μας πραγματικότητα των τελευταίων πλέον δεκαετιών, ξεκινώντας από διάφορα ερευνητικά προγράμματα της δεκαετίας του 1960, τα οποία πήραν μορφή την δεκαετία του 1990 (Brookshear, 2009, p. 220).
Από το Διαδίκτυο ως προϊόν ερευνητικού έργου στον αμυντικό τομέα περάσαμε στο Διαδίκτυο ως ακαδημαϊκό ερευνητικό έργο και καταλήξαμε στο Διαδίκτυο ως προϊόν συνεργασίας ακαδημαϊκού και ιδιωτικού τομέα (με εμπορικά χαρακτηριστικά).
Το διαδίκτυο έως σήμερα ακολούθησε όλες τις τεχνολογικές προκλήσεις και εξελίξεις με αποτέλεσμα να συνδέει ένα πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων-χρηστών και πολλαπλάσιο αριθμό συσκευών και υπολογιστών.
Παρόλα αυτά το Διαδίκτυο εξακολουθεί να μην αποτελεί πραγματικότητα για μεγάλο ποσοστό συνανθρώπων μας, οπότε απέχει από το σημείο να είναι το Διαδίκτυο για όλους (δικαίωμα να έχουν πρόσβαση σε αυτό αλλά και τις απαραίτητες δεξιότητες).
Φυσικά, οι εξελίξεις αυτές δεν άφησαν αδιάφορα τα κράτη και τις οργανωμένες κοινωνίες, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν χώρα πρωτοβουλίες και κινήσεις διαμόρφωσης ενός ρυθμιστικού και κανονιστικού πλαισίου.
Μέσα σε ποιο πλαίσιο θα λειτουργούσε και θα λειτουργήσει το αρρύθμιστο αρχικά διαδίκτυο;
Μετά την δεκαετία του 1990, είδαμε μέσα από την αξιοποίηση της διεθνούς συνεργασίας, διάφορες νομοθετικές πρωτοβουλίες γύρω από τα θέματα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, γύρω από τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς στο νέο ψηφιακό περιβάλλον (Klimburg, 2017, pp. 118-122).
Αυτή η προσπάθεια διαμορφώθηκε από συγκεκριμένες πρωτοβουλίες Διεθνών οργανισμών (όπως ο ΟΗΕ, ο ΟΟΣΑ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Ένωση, κα) και πήραν την μορφή Διεθνών Συνθηκών (Cybercrime Convention), κανονισμών (GDPR) και οδηγιών (NISD, PSD2), πριν ενταχθούν στο εσωτερικό δίκαιο της κάθε χώρας.
Η έννοια της ασφάλειας
Η έννοια της ασφάλειας σ’ ένα δίκτυο, άρα και στο δίκτυο των δικτύων, ξεκινά από την σύνδεση ενός υπολογιστή ή μιας αντίστοιχης συσκευής στο δίκτυο αυτό, αφού είναι εκτεθειμένο σε διάφορες απειλές και κινδύνους (όπως η μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση, η υποκλοπή στοιχείων ταυτότητας, η αλίευση δεδομένων, η παραβίαση ουσιαστικά της ιδιωτικότητας μας, κα) (Klimburg, 2017, pp. 1-3) .
Ουσιαστικά μιλάμε για ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο, αφού η διασυνδεδεμένη αυτή πραγματικότητα του Διαδικτύου των Πραγμάτων (Internet of Things) ή Διαδικτύου των Πάντων (Internet of Everything) διαμορφώνει την πέμπτη διάσταση του χώρου (cyberspace) (Schwab, 2018).
Και το τοπίο αυτό γίνεται πολύπλοκο και σύνθετο, την στιγμή που αναδύονται τομείς της τεχνολογίας της πληροφορίας και της βιοτεχνολογίας, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI – Artificial Intelligence), το Blockchain, τα Big Data, η επαυξημένη πραγματικότητα (AR- Augmented Reality), IR, Quantum Computing, κα.
Η κυβερνοασφάλεια στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν αφορά μόνο συστήματα και συσκευές αλλά κυρίως τους χρήστες αλλά και καταναλωτές των προϊόντων της συνδεδεμένης πραγματικότητας.
Ο ρόλος της εκπαίδευσης-Τεχνολογική Ανισότητα
Η ανομοιομορφία της εικόνας που παρουσιάζει το σύνολο των χρηστών του Διαδικτύου είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα μετά το πρόβλημα του ψηφιακού αναλφαβητισμού (digital illiteracy) (Franco, et al., 2021, p. 30).
Και τα δύο αυτά προβλήματα αναμένουν την επίλυση τους μέσω της εκπαίδευσης και κατάρτισης τόσο από τις δομές και υποδομές κρατικών φορέων (στο βαθμό που το κάθε κράτος προτεραιοποιεί την ανάγκη του ψηφιακού μετασχηματισμού) όσο και των πρωτοβουλιών κοινωνικών φορέων και διεθνών οργανισμών.
Η προσπάθεια αυτή δεν είναι προφανώς υπόθεση μιας μέρας με συμβολική σημασία (με στιγμιαίο χαρακτήρα) αλλά μια διαρκής σειρά ενεργειών των παραπάνω φορέων το αποτέλεσμα των οποίων θα φτάνει σε κάθε άνθρωπο από τα πρώτα παιδικά του χρόνια.
Για την χώρα μας θα ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση η περαιτέρω αξιοποίηση της ψηφιακής ακαδημίας του υπουργείου ψηφιακής διακυβέρνησης, η καλύτερη αξιοποίηση και υποστήριξη πρωτοβουλιών των εκπαιδευτικών μας από το υπουργείο παιδείας (πανελλήνιο σχολικό δίκτυο), η συγγραφή νέων και σύγχρονων συγγραμμάτων και εκπαιδευτικών εργαλείων και μεθόδων (όχι όπως η περίπτωση του βιβλίου πληροφορικής μαθητών Γυμνασίου που είναι από το 2006!!!), η ενίσχυση και υποστήριξη της έρευνας, η καθιέρωση κινήτρων (ειδικών εκδηλώσεων-διαγωνισμών αντίστοιχο με τομείς όπως τα μαθηματικά, η γλώσσα και η φυσική).
Η προσπάθεια για να υπάρχει κυβερνοασφάλεια θα πρέπει να είναι ρεαλιστική, να θέτει εφικτούς στόχους, ευέλικτη (να επιδέχεται αλλαγές και προσαρμογές), να έχει το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο, και να μην αποκλείει κανέναν που θα μπορεί να βοηθήσει (συνεργασία ακαδημαϊκού-δημόσιου και ιδιωτικού τομέα μέσω MoU) (Santos, 2019, pp. 11-17).
Με τον τρόπο αυτό θα μειωθεί το χάσμα της τεχνολογικής ανισότητας που είναι μέρος της κοινωνικής ανισότητας (με επιπτώσεις στο παραγωγικό μοντέλο, την απασχόληση) και ταυτόχρονα πηγή κοινωνικών εντάσεων (Sirimanne, et al., 2019, pp. 47-70).
Ποιος φιλοξενεί τα δεδομένα μας;
Ένα άλλο θέμα που επιτείνει την ανισότητα των κοινωνιών μας είναι η γιγάντωση των τεχνολογικών κολοσσών που συγκεντρώνουν τα δεδομένα μας, καθιστώντας μας ουσιαστικά προϊόντα, μέσω του επιχειρηματικού μοντέλου του «εμπόρου προσοχής» (Harari, 2018, pp. 91-94).
Και εδώ εγείρονται προβληματισμοί γύρω από την ανάπτυξη των τεχνολογιών πληροφορίας που δεν περιορίζονται μόνο σε τεχνολογικής φύσεως θέματα (software ή hardware) αλλά αγγίζουν θεσμικά όρια λειτουργίας των κοινωνιών μας και αφορούν την δημοκρατία, την διαφάνεια και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η πραγματική στόχευση της ημέρας του Ασφαλούς Διαδικτύου
Το Διαδίκτυο εξελίσσεται διαρκώς και διαμορφώνει την ψηφιακή οικονομία και κοινωνία με τάσεις συγκέντρωσης από λίγες οντότητες και συρρίκνωση ευκαιριών για την πλειοψηφία (Leusse, et al, 2020, p. 11) .
Από την άλλη το οργανωμένο έγκλημα εκμεταλλεύεται ευκαιρίες και δυνατότητες (κενά ασφαλείας) με αποτέλεσμα να έχουμε αύξηση του κυβερνοεγκλήματος τα τελευταία χρόνια (Europol, 2020).
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η πραγματική στόχευση του ασφαλούς Διαδικτύου θα πρέπει να είναι διττή:
Η ανάδειξη της αξίας του ανθρώπου, ο σεβασμός προς τον συνάνθρωπο και μάλιστα αυτού που είναι σε δυσχερή θέση, ουσιαστικά να βλέπει τον άνθρωπο πάνω από την τεχνολογία και όχι διαχειριστικά συστήματα κάποιων οικονομικών και κοινωνικών ελίτ και κλειστών ομάδων συμφερόντων που εκμεταλλεύονται τον άνθρωπο.
η ενίσχυση των προσπαθειών για τη μείωση του κυβερνοεγκλήματος μέσω της πρόληψης (ως απόλυτης προτεραιότητας) μέσω της ευαισθητοποίησης όλων των ανθρώπων (με έμφαση στα παιδιά και τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες) που μετέχουν στο Διαδίκτυο”.