Η απελευθέρωση της Αριδαίας 111 χρόνια μετά (4 Νοεμβρίου)

Η 4η Νοεμβρίου αποτελεί μία σημαντική ιστορική ημέρα για την Αριδαία.

Είναι η απελευθέρωση της Αριδαίας από τους Τούρκους. Η Αλμωπία ενσωματώθηκε στην ελληνική επικράτεια μετά από περίπου 523 χρόνια τουρκικής σκλαβιάς. Μέσα σε αυτούς τους πέντε αιώνες όλες οι προσπάθειες απελευθέρωσης, επαναστάσεις και ξεσηκωμοί πνίγηκαν στο αίμα. Έναν χρόνο μετά την επανάσταση του 1821 ο συμπατριώτης μας Αγγελής Γάτσος πρωταγωνίστησε στον ξεσηκωμό της Νάουσας που πνίγηκε επίσης στο αίμα. Οι προγονοί μας, ποτέ δεν συμβιβάστηκαν, ποτέ δεν έσκυψαν το κεφάλι στην πανίσχυρη οθωμανική αυτοκρατορία αλλά και ούτε σε άλλον κατακτητή.

Αντάρτες από όλη την Αλμωπία, έτοιμοι από χρόνια αναμένανε την ώρα, και σαν σήμερα 99 χρόνια πριν, όταν εισήλθε το ελληνικό τάγμα στην Αριδαία, η Αλμωπία ήταν ήδη ελεγχόμενη από τον αρχιμανδρίτη οπλαρχηγό Νίκανδρο Παπαϊωάννου και τους αντάρτες του.

Συμπατριώτες μας, άνθρωποι που γεννήθηκαν οι ίδιοι, οι γονείς τους, οι παππούδες τους, οι πρόγονοί τους μέσα στη σκλαβιά, που ποτέ δεν γνώρισαν τι σημαίνει ελευθερία, θυσίασαν τη ζωή τους, γι’ αυτό που δεν είδαν, γι’ αυτό που δεν γεύτηκαν, για την ελευθερία. Έδωσαν τη ζωή τους για να ζήσουν τα παιδιά τους, για να ζήσουμε εμείς ελεύθεροι.

Ο Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908) υπήρξε κύρια και φυσική αντίδραση του Ελληνισμού στην προσπάθεια των Βουλγάρων να εκβουλγαρίσουν τη Μακεδονία και να την προσαρτήσουν στο κράτος τους. Ίδρυσαν Βουλγαρικά σχολεία και οργάνωσαν ένοπλα σώματα που ασκούσαν τρομοκρατία και βιαιότητες με στόχο να ξεριζώσουν τον Ελληνισμό.

Οι Έλληνες της Μακεδονίας, που ήταν υπόδουλοι στους Τούρκους, ήταν αναγκασμένοι και να σηκώσουν τον Τουρκικό ζυγό αλλά και να αντιμετωπίσουν τους Βούλγαρους. Το 1904 συγκροτήθηκε στην Αθήνα με τη σύμφωνη γνώμη του Ελληνικού κράτους το Μακεδονικό Κομιτάτο, για να οργανώσουν τον αγώνα κατά της Βουλγαρικής τρομοκρατίας.

Ο Μακεδονικός Αγώνας υπήρξε η αρχή και η βάση των απελευθερωτικών αγώνων του 1912-1913 και γι’ αυτό ο δημιουργός της σύγχρονης Ελλάδας. Ο Ελληνισμός της Μακεδονίας, χωρίς τη συμπαράσταση της ελληνικής πολιτείας, κινητοποιήθηκε ενεργά και δημιούργησε τους πρώτους ένοπλους αντιστασιακούς πυρήνες, που προετοίμασαν το έδαφος για την ευνοϊκή εξέλιξη του Μακεδονικού Αγώνα.

Σημαντικές μορφές του Μακεδονικού Αγώνα, ο Παύλος Μελάς και ο Λάμπρος Κορομηλάς. Το Ελληνικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης συντόνιζε την Ελληνική Αντάρτικη Δράση στην Μακεδονία. Ο Λάμπρος Κορομηλάς έδινε μεγάλη σημασία στην απελευθέρωση της Αριδαίας, διότι ενδεχόμενη επικράτηση των Ελληνικών σωμάτων στην περιοχή της Αριδαίας θα έδινε προβάδισμα στη γεωγραφική ζώνη Μορίχοβου-Δοϊράνης και Στρώμνιτσας. Γενικός Αρχηγός των Ελληνικών δυνάμεων της Καρατζόβας ορίστηκε ο Καπετάνιος Γιωργάκης Πέτρου.

Η Ελληνική Κυβέρνηση είχε επίσης να αντιμετωπίσει την πίεση των Ευρωπαϊκών Διπλωματών για την αναστολή των ανταρτικών δράσεων στην Μακεδονία, προσπαθώντας να κάνει συμβιβασμό της κατάστασης.

Στην περιοχή έδρασε και ο Κώστας Γαρέφης που προξένησε σοβαρές απώλειες στη Βουλγαρική οργάνωση, καθώς και τοπικοί αγωνιστές και καπετάνιοι όπως ο Χ. Τσότσος ή Βέσκος, ο Χ. Καραπάνος, ο Καπετάν Γκόνος και άλλοι. Ο Αγώνας όμως έμενε αβέβαιος λόγω του Νεοτουρκικού Κινήματος που επεδίωκε τον Εκτουρκισμό των Εθνικών μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έντονη η παρουσία των Βουλγάρων σε πολλές περιοχές της Καρατζόβας, όπου όμως επικρατούσε το Ελληνικό στοιχείο.

Τα ελληνικά σώματα επωφελήθηκαν από τις εσωτερικές διενέξεις της Βουλγαρικής Οργάνωσης, αλλά κυρίως από τη θερμή συμπαράσταση των Ελληνόφωνων, Σλαβόφωνων, Βλαχόφωνων και Αλβανόφωνων Ελληνικών πληθυσμών της Μακεδονίας.

Οι Έλληνες αντάρτες και ο Ελληνικός στρατός αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση και ηρωισμό, που δεν ήταν καθόλου κατώτερες από τον ηρωισμό άλλων ιστορικών περιόδων του Έθνους μας. Η Τουρκία που προέβλεψε τις εξελίξεις του 1912 κινητοποίησε σώματα από τα Βαλκάνια για να συλλάβει τους Μακεδονομάχους αλλά ταυτόχρονα δίνοντάς τους αμνηστία. Στην προσπάθειά τους αυτή προσπάθησαν να συλλάβουν τον Βέσκο Τσότσο ή Μπαχοβίτη, ο οποίος συγκεντρώνει παλικάρια από το Γαρέφι και τους Προμάχους. Ο παπά Νίκανδρος, Αρχιερατικός Επίτροπος Καρατζόβας και Ειδικός Πράκτορας, συνδέεται με την ομάδα του Βέσκου.

Η Τουρκία στρατολογεί και εξοπλίζει Τούρκους και Χριστιανούς. Ο Τουρκικός στρατός κατευθύνεται προς το Κομάνοβο, 20 χιλιόμετρα βόρεια των Σκοπίων. Τα Τουρκικά οχυρά δεν άντεξαν πουθενά και οι Χριστιανοί στρατιώτες γύρισαν οπλισμένοι.

Στις 20 Οκτωβρίου ο παπά Νίκανδρος συνοδευόμενος από τον Γαρεφειώτη Λιάλιο Τραϊανό πηγαίνει στην Έδεσσα και ζητάει από τον φρούραρχό της, ανθυπολοχαγό Γενηματά ενισχύσεις και όπλα. Ο φρούραρχος αδιαφορεί. Μετά τη μεσολάβηση όμως του Μητροπολίτη της Έδεσσας κατορθώνει να αποσπάσει 100 όπλα και 20 Τούρκικες στολές, αφού πέρασαν άκαρπες 7 ημέρες.

Στις 27 Οκτωβρίου φεύγει από την Έδεσσα και φτάνει το βράδυ στους Προμάχους, όπου συναντιέται με τον οπλαρχηγό Βέσκο Τσώτσο. Έτσι, σύμφωνα με την προφορική παράδοση και τις γραπτές μαρτυρίες, μια βδομάδα πριν εμφανιστεί στην Αριδαία ο Ελληνικός στρατός και δη στις 28 Οκτωβρίου 1912, ντόπιοι αγωνιστές όπως οι Λιάλιος Τραϊανός Δημητρίου, Μιλτιάδης Πέτρος του Κωνσταντίνου, Τζάκος Δημήτριος Χρήστου, Νικολάου Χρήστος, Ίτσκος Τραϊανός και ανάμεσά τους πλήθος Προμαχιωτών πατριωτών με τον οπλαρχηγό Βέσκο Τσώτσο και τον πράκτορα της Ελληνικής Κυβέρνησης παπά Νίκανδρο καταλαμβάνουν την πόλη και στήνουν την Ελληνική σημαία. Κλείνουν τους μπέηδες στο τζαμί και τους υποχρεώνουν να στείλουν σημειώματα σε όλα τα χωριά της Αλμωπίας για να γίνουν γνωστά τα γεγονότα της Αριδαίας. Σε λίγες μέρες οι Τούρκοι της Καρατζόβας απομονώνονται από τους υπόλοιπους, γιατί στο μεταξύ οι γύρω περιοχές είχαν ελευθερωθεί.

Νομιμοποιώντας την κατάληψη της Αριδαίας, οι Έλληνες παρέλασαν στους δρόμους της στις 29 Οκτωβρίου. Όμως τίποτε δεν ήταν νόμιμο τη στιγμή που στην Αριδαία βρίσκονταν ακόμα Βούλγαροι κομιτατζήδες. Γι’ αυτό το ίδιο βράδυ ο παπά Νίκανδρος ξαναπηγαίνει στην Έδεσσα. Ζητά τώρα από το φρούραρχο άντρες του Ελληνικού στρατού για να καταλάβουν την Αριδαία και την περιοχή της και αυτό γρήγορα γιατί το ίδιο προσπαθούσαν να πετύχουν και οι Βούλγαροι. Ο φρούραρχος και πάλι αδιαφορεί. Τελικά με τη μεσολάβηση του Εξαδάκτυλου παίρνεται η απόφαση και στις 4 Νοεμβρίου μπαίνει στην Καρατζόβα τακτικός ελληνικός στρατός. Με μεγάλο αγώνα και πολύ πατριωτισμό οι λίγοι Έλληνες αντάρτες ελευθέρωσαν και αυτό το κομμάτι της ακριτικής Μακεδονίας και το παρέδωσαν στην αγκαλιά της μάνας Ελλάδας. Έλαμψε επιτέλους το φως της λευτεριάς και σ’ αυτή την άκρη της Ελληνικής γης και νίκησε το σκοτάδι της πολύχρονης δουλείας.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΙΔΑΙΑΣ ΣΤΙΣ 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΤΟΥ 1912

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΠΙΝΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ-ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ-ΘΕΟΛΟΓΟΣ