Ομιλία Θ. Τζάκρη για το Νομοσχέδιο της ανακύκλωσης: Είναι ένα σημαντικό βήμα εκσυγχρονισμού

του θεσμικού πλαισίου βάσει του οποίου λειτουργεί η ανακύκλωση στη χώρα μας
Ομιλία στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής
Η βουλευτής Πέλλας του ΣΥΡΙΖΑ Θεοδώρα Τζάκρη στην ομιλία της κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου του Υπουργείου Περιβάλλοντος για την ανακύκλωση στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής τόνισε καταρχήν ότι τo νομοσχέδιο έρχεται να εκσυγχρονίσει το νομοθετικό πλαίσιο βάσει του οποίου λειτουργεί η ανακύκλωση στην Ελλάδα από το 2001.
Στην ομιλία της η βουλευτής στη συνέχεια σημείωσε πως «όλοι αναγνωρίζουν ότι η ανακύκλωση δεν είναι στο σημείο που θα θέλαμε, ειδικά σε ότι αφορά στα αστικά απόβλητα. Τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ), αν και έχουν συνεισφέρει σημαντικά στη βελτίωση του ποσοστού ανακύκλωσης στα ειδικά ρεύματα που δραστηριοποιούνται, εντούτοις μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα με τη βοήθεια του σωστού ρυθμιστικού πλαισίου. Τα ΣΕΔ είναι ο ακρογωνιαίος λίθος πάνω στον οποίο βασίζεται η ανακύκλωση, η οποία χρηματοδοτείται και οργανώνεται από τους ίδιους τους παραγωγούς και εισαγωγείς σύμφωνα με την αρχή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού, όπως αυτή εξειδικεύεται με το ενωσιακό δίκαιο (συσκευασίες, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά, αυτοκίνητα, μπαταρίες) ή το ελληνικό δίκαιο (ορυκτέλαια, λάστιχα, μπάζα).
Η φιλοσοφία των ΣΕΔ είναι ότι η διαχείριση των αποβλήτων ανατίθεται σε αυτούς που παράγουν τα αντίστοιχα προϊόντα, έτσι ώστε να δημιουργείται κίνητρο για την αποδοτικότερη χρήση των πόρων και το χαμηλότερο δυνατό κόστος της ανακύκλωσης για τον πολίτη.
Στην Ελλάδα, δυστυχώς, η πολιτεία άφησε ανεξέλεγκτα τα ΣΕΔ, με αποτέλεσμα να έχουμε σε κάποιες περιπτώσεις χαμηλότερες ποσοτικά και ποιοτικά επιδόσεις από αυτές που απαιτεί η εθνική και ενωσιακή νομοθεσία, συγκέντρωση υψηλών αποθεματικών εις βάρος της πραγματικής ανακύκλωσης, αλλά και των πολιτών στους οποίους μετακυλίεται το σχετικό κόστος, δημιουργία μονοπωλιακών παικτών που καθοδηγούν όλη την αγορά, έλλειψη διαφάνειας κ.λπ.
Για να λειτουργήσει σωστά η αγορά της ανακύκλωσης είναι απαραίτητος ο ισχυρός ρυθμιστικός ρόλος του κράτους. Αυτόν ακριβώς το ρόλο έρχεται να ενισχύσει το σημερινό νομοσχέδιο, βάζοντας κανόνες που διασφαλίζουν την ισότιμη μεταχείριση, την ορθή χρήση των πόρων που συγκεντρώνουν τα ΣΕΔ, τη διαφάνεια στη διαχείριση, την ισότιμη μεταχείριση και τη διασφάλιση του ανταγωνισμού, ακολουθώντας τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές».
Καινοτόμες διατάξεις για μια ριζική μεταρρύθμιση
Η κ. Τζάκρη δήλωσε ότι ο νέος νόμος εισάγει καινοτόμες διατάξεις που συνιστούν ριζική μεταρρύθμιση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, ενώ με το νέο νόμο θεσπίζονται για πρώτη φορά:
-Ρητή υποχρέωση χωριστής συλλογής σε 4 διακριτά ρεύματα (χαρτί, γυαλί, μέταλλο, πλαστικό).
-Ασυμβίβαστα για τους μετόχους του ΣΕΔ και τα μέλη του ΔΣ (δεν μπορούν να είναι μέτοχοι ή στελέχη σε εταιρίες που εκτελούν εργασίες εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών ή άλλων προϊόντων).
-Μέτρα για αύξηση της διαφάνειας, όπως π.χ. η υποβολή ετήσιων εκθέσεων προγραμματισμού και απολογισμού εντός συγκεκριμένων προθεσμιών και με συγκεκριμένο περιεχόμενο.
-Ανώτατο πλαφόν 10% στα διοικητικά κόστη των ΣΕΔ.
-Μείωση του αποθεματικού στο 35% των ετήσιων εσόδων από τις εισφορές.
-Ενιαίοι κανόνες διαφάνειας και δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων των ΣΕΔ.
-Μέτρα για την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής.
-Κανονισμός προμηθειών.
-Λεπτομερείς προδιαγραφές για το περιεχόμενο του επιχειρησιακού σχεδίου των ΣΕΔ και του φακέλου για την έγκριση των ΣΕΔ.
-Επιτροπή διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους (άρθρο 24Ζ του ν.2939/2001 που προστίθεται με το άρθρο 20).
-Ποιοτικά κριτήρια για την ανακύκλωση.
-Υποχρέωση χωριστής συλλογής 4 ρευμάτων σε χώρους συνάθροισης κοινού, μαζικής εστίασης και υπηρεσιών του δημοσίου.
-Συστηματικοί έλεγχοι.
-Εκσυγχρονισμός των κυρώσεων.
-Ενίσχυση του ρόλου αλλά και των υποχρεώσεων των ΟΤΑ και λεπτομερέστεροι κανόνες για τον τρόπο συνεργασίας τους με τα ΣΕΔ, αλλά και τις υποχρεώσεις τους αναφορικά με τη χωριστή συλλογή 4 ρευμάτων.
-Σύνδεση της τιμολογιακής πολιτικής των ΦΟΔΣΑ με τις επιδόσεις των δήμων στην ανακύκλωση.
Προτάσεις βελτίωσης του νομοσχεδίου
Στη συνέχεια η κ. Τζάκρη προέβη στην κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων στα επιμέρους άρθρα για την βελτίωση του νομοσχεδίου. Πιο συγκεκριμένα η βουλευτής ανέφερε τα εξής:
«Με το νέο νόμο θεσπίζονται επίσης μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης της πλαστικής σακούλας σε εφαρμογή σχετικής ενωσιακής Οδηγίας. Τα μέτρα προβλέπουν την επιβολή για τις σακούλες πάχους από 20 έως 50 λεπτών, αντιτίμου € 0,03 ανά τεμάχιο το 2018 και € 0,07 ανά τεμάχιο το 2019. Όμως ο υπερδιπλασιασμός του αντιτίμου για το 2019, χωρίς προηγουμένως να έχουμε αξιολογήσει αν το συγκεκριμένο μέτρο απέδωσε και σε ποιο βαθμό το 2018, θεωρώ κ. Υπουργέ ότι συνιστά υπέρμετρη επιβάρυνση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην πλαστική σακούλα και μάλιστα γίνεται χωρίς αναλογία με τον επιδιωκόμενο σκοπό. Πρέπει πρώτα να δούμε πως λειτούργησε το συγκεκριμένο μέτρο το 2018 και στην συνέχεια να δούμε αν θα πρέπει να αυξήσουμε και πόσο το αντίτιμο. Τα έσοδα θα τα διαχειρίζεται ο ΕΟΑΝ και, σύμφωνα με την ΚΥΑ 180036/952/10.8.2017, θα χρησιμοποιούνται για την προώθηση μέτρων μείωσης της χρήσης της πλαστικής σακούλας. Ταυτόχρονα προβλέπεται η υποχρεωτική ευκρινής σήμανση της πλαστικής σακούλας ως προς τον τόπο και την ημερομηνία κατασκευής της.
Το μέτρο και επιβεβλημένο από την Ευρωπαϊκή Οδηγία είναι και αναγκαίο. Η απόδοση του τέλους στο κράτος ασφαλώς αποτελεί πρόκληση για τα συναρμόδια Υπουργεία Περιβάλλοντος και Οικονομικών, τα οποία θα πρέπει να διασφαλίσουν την εισπραξιμότητα του τέλους. Αλλιώς θα δημιουργηθεί ένα ακόμα στοιχείο αθέμιτου ανταγωνισμού έναντι όσων σέβονται τη νομιμότητα. Ένα σημείο το οποίο ενδεχομένως να μπορούσε να δει ξανά το Υπουργείο στην ΚΥΑ 180036/952/10.8.2017 είναι η χρήση των εσόδων αυτών για σκοπούς πέραν της μείωσης της χρήσης της πλαστικής σακούλας, αλλά και η δυνατότητα του ΕΟΑΝ να διαχειριστεί ένα πόσο πάνω από € 50 εκ., δηλ. αντίστοιχο με τα ετήσια έσοδα όλων των ΣΕΔ μαζί. Θεωρώ ότι είναι ευκαιρία μέρος των εσόδων αυτών να χρησιμοποιηθούν και για άλλους ευρύτερους σκοπούς προστασίας του περιβάλλοντος. Ίσως θα μπορούσε το Υπουργείο να δει ξανά το θέμα αυτό στην εφαρμοστική ΚΥΑ.
Επίσης, με το νομοσχέδιο αλλάζει το οργανόγραμμα του ΕΟΑΝ, ο οποίος επεκτείνεται και αναβαθμίζεται. Στο σημείο αυτό έχω κάποιες επιφυλάξεις ως προς το κατά πόσο το πρόβλημα της μη αποτελεσματικής λειτουργίας του ΕΟΑΝ οφείλεται στο μη επαρκές μέγεθός του και τη δομή του και δεν σχετίζεται με το νομοθετικό πλαίσιο (το οποίο τώρα αλλάζουμε), την ποιότητα της στελέχωσής του. Τι εμπόδισε για παράδειγμα έως τώρα τον ΕΟΑΝ π.χ. να αξιολογεί έγκαιρα την αναθεώρηση των φακέλων των ΣΕΔ, ακόμα και όταν πρόκειται για απλές μειώσεις εισφορών σε ΣΕΔ που έχουν μεγάλα αποθεματικά;
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επισημάνω ότι θα μπορούσε στην παρ.5 του άρθρου 4β να προβλέπεται με πιο ρητό τρόπο η υποχρέωση κάλυψης του συνολικού κόστους διαχείρισης συμπεριλαμβανομένου του κόστους συλλογής όπως άλλωστε προβλέπει το σχέδιο της αναθεωρημένης Οδηγίας Πλαίσιο για τα απόβλητα που αναμένεται να υιοθετηθεί εντός τους έτους από την ΕΕ. Επίσης, θα μπορούσαν να έχουν προστεθεί πρόσθετες διατάξεις για τον πληρέστερο έλεγχο του κόστους επικοινωνίας/προγραμμάτων ευαισθητοποίησης, δεδομένου ότι η διόγκωσή τους αποτελεί ένα συνήθη τρόπο διασπάθισης των εσόδων των ΣΕΔ (λόγω του άυλου χαρακτήρα των υπηρεσιών αυτών υπάρχει αντικειμενική δυσκολία τιμολόγησης με αντικειμενικό τρόπο των προσφερόμενων υπηρεσιών), φαινόμενο το οποίο θα ενταθεί τώρα που τα ΣΕΔ πρέπει να μειώσουν τα αποθεματικά τους. Οι απολογιστικές και προγραμματικές εκθέσεις απλώς διασφαλίζουν ότι δεν θα υπάρξει υπέρβαση άνω του 10% στα αρχικώς προβλεπόμενα προγράμματα επικοινωνίας και ευαισθητοποίησης, αλλά δεν διασφαλίζουν ότι τα αρχικώς προβλεπόμενα αξίζουν τα λεφτά τους.
Επίσης, στην παρ.3 του άρθρου 4Γ, η διάταξη για τη λειτουργία εποπτικού οργάνου του ΣΕΔ που απαρτίζεται από υπόχρεους, το οποίο είναι αρμόδιο για την παρακολούθηση της λειτουργίας του ΣΣΕΔ σύμφωνα με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας, είναι sui generis και δεν είμαι βέβαιη ότι θα αποδώσει τα αναμενόμενα. Ίσως θα ήταν πιο απλό να θεσπιστεί ρητή υποχρέωση ετήσιου ελέγχου των ΣΕΔ από ορκωτούς λογιστές όπως γίνεται στα ΝΠΙΔ».
Κλείνοντας την ομιλία της η κ. Τζάκρη σημείωσε: «Παρά τα επιμέρους σχόλια που όλοι μπορεί να έχουμε, θα ήθελα να συγχαρώ τον Υπουργό κ. Φάμελλο για το νομοσχέδιο που κατατέθηκε, το οποίο αναμφισβήτητα αποτελεί ένα σημαντικό βήμα εκσυγχρονισμού. Σηματοδοτεί μια νέα περίοδο για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στη χώρα μας, σε συνέχεια του ΕΣΔΑ που υιοθετήθηκε στο τέλος του 2015. Ο Ν.2939/2001 είναι πλέον ξεπερασμένος από τις εξελίξεις, αναντίστοιχος με τις απαιτήσεις και στόχους του ΕΣΔΑ, ανεπαρκής ως προς τις βασικές αρχές της οδηγίας 2008/98/ΕΕ και της κυκλικής οικονομίας. Το νέο νομοσχέδιο θα συμβάλει αποφασιστικά στην ενίσχυση του ρυθμιστικού ρόλου του κράτους και στην ενίσχυση της ανακύκλωσης με τη διοχέτευση πόρων στις εργασίες ανακύκλωσης, την αύξηση της διαφάνειας και την αύξηση της λογοδοσίας των ΣΕΔ».