Το ευρωπαϊκό οικονομικό περιβάλλον και οι προοπτικές ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ήταν η εισήγηση του καθηγητή  Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του πανεπιστήμιου Μακεδονίας στην Θεσσαλονίκη  και έγκριτου συγγραφέα Χρήστου Νίκα ενώπιον ευάριθμου κοινού   στην φιλόξενη αίθουσα του Δημοτικού Συμβούλιου του Δημαρχείου Πέλλας στα Γιαννιτσά το απόγευμα της Δευτέρας 8/2/2016.

Στα πλαίσια της 11ης εκδήλωσης του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών που συνδιοργανώνεται για 20ή περίοδο 2015-16 από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» και την ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας, αναπτύχθηκε το θέμα: «Το Ευρωπαϊκό οικονομικό περιβάλλον και οι προοπτικές ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας».

Το κοινό νόμισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,  το γνωστό μας Ευρώ, τέθηκε σε κυκλοφορία το 2002 και για 12 χρόνια είχε επιτυχημένη παρουσία στην διεθνή οικονομική σκηνή. Η δε ισοτιμία του έναντι του δολάριου ενισχύθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Χώρες που εντάχθηκαν στην Ε.Ε. στην μεγάλη διεύρυνσή της, έσπευσαν να εισέλθουν  σύντομα και στην ευρωζώνη και έτσι να υιοθετήσουν και αυτές το κοινό νόμισμα όπως η Μάλτα, η Λεττονία, η Κύπρος, η Σλοβενία κ.ά.  Την  αρχική ευφορία, την  διαδέχθηκε ο  έντονος σκεπτικισμός ειδικά  μετά το 2008 όταν  η οικονομική κρίση άγγιξε τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Η παγκόσμια κρίση του έτους 1929 υπήρξε αποτέλεσμα της κερδοσκοπικής πίεσης καθώς και το 2007 με την χαρακτηριστική περίπτωση του τραπεζικού κολοσσού Λήμαν Μπδράδερς.

 Σε αρκετές περιπτώσεις ανεβαίνουν οι μετοχές, «σπάνε» κι ακολουθεί κρίση, οι δε τράπεζες εκτέθηκαν σε αγορές με ρίσκο και προσπάθησαν να τα διοχετεύσουν σε κράτη και στους πολίτες τους. Οι ευρωπαϊκές χώρες διακρίνονται σε 2 ομάδες: α. πιστωτές που αγοράζουν τραπεζικά ομόλογα και είναι οι «βόρειες» χώρες όπως Σκανδιναβικές, Ολλανδία, Γερμανία, Αυστρία κλπ. και β. οφειλέτες δηλ. οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες όπως Πορτογαλία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία κλπ. κοντά στις τελευταίες εντάχθηκαν η Ιρλανδία και η Κύπρος κυρίως εξαιτίας της  υπέρμετρης εξάρτησής τους από τον τραπεζικό τομέα.

Δύσκολα διαχειρίσιμο  και εν μέρει μη ελέγξιμο σε μία χώρα θεωρείται το δημόσιο χρέος όταν ξεπερνάει το 120% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.  Στην περίπτωση της Ελλάδας αυτό ξεπερνάει το 180% του Α.Ε.Π.!  Η κατάσταση είναι πλέον δραματική  μιας και η λιτότητα, η μείωση μισθών και συντάξεων, η μείωση των κρατικών δαπανών, η  αβάσταχτη φορολογία, το ασφυκτικό επενδυτικό περιβάλλον κ.ά. έχουν παγιώσει το υφεσιακό κλίμα στην εθνική οικονομία κι αυτό φαίνεται ολοκάθαρα στο οικονομικό κλάσμα: δημόσιο χρέος/Α.Ε.Π.,  είτε λοιπόν αυξάνεται ο αριθμητής (το χρέος), είτε μειώνεται ο παρονομαστής (το Α.Ε.Π.) η οικονομία ασθενεί βαρέως και οι επιπτώσεις στην χώρα τραγικές.

 Άλλη εικόνα διαχωρισμού στην Ευρώπη είναι  ο τρόπος  κατανομής του πλούτου παράλληλα με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, του επίπεδου έρευνας, τις δαπάνες καινοτομίας κ.ά. Σε αυτό το σημείο υπερισχύει άλλη μια φορά ο άξονας των βόρειων χωρών εις βάρος του ευρωπαϊκού νότου. Ένα κράτος που έχει εμπορικό ισοζύγιο θετικό, θα ανατιμήσει το νόμισμά της με  χαρακτηριστικό παράδειγμα την Ελβετία. Εν αντιθέσει δε με το παραπάνω, όποιο  κράτος έχει εμπορικό ισοζύγιο αρνητικό, θα υποτιμήσει το νόμισμά του όπως η Ελλάδα επί  κυβέρνησης Μαρκεζίνη, Ανδρέα Παπανδρέου κ.ά. Το 2009 το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών άγγιξε το 15% του Α.Ε.Π. και η Ελλάδα έφτασε στο χείλος της καταστροφής. Η λανθασμένη εκτίμηση στο εν λόγω ζήτημα είναι ότι το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας  δεν είναι απλώς δημοσιονομικό,  αλλά είναι κυρίως παραγωγικό, γιατί ο παραγωγικός ιστός αποσαρθρωμένος υπολειτουργεί και δεν καλύπτει τις  στοιχειώδεις ανάγκες των πολιτών, ούτε  βεβαίως δημιουργεί εξαγωγικό πλεόνασμα. Οι Έλληνες έχουν μεταβληθεί -εν πολλοίς- σε έναν λαό που εισάγει υπερβολικά προϊόντα και υπηρεσίες και αντιθέτως εξάγει ελάχιστα. Ζει μέσα στην καταναλωτική κραιπάλη,  σπαταλά πόρους και αποθέματα.  Υποφέρει από εσωστρέφεια και βολεύεται στην ελάχιστη εργασία. Δανείζεται υπέρμετρα για να καλύψει την αδηφαγία του και συντηρείται από επιδοτήσεις σε γεωργικά προϊόντα που δεν έχουν πλέον ζήτηση στις διεθνείς αγορές. Ανέπτυξε υπερβολικά τις υπηρεσίες, διογκώθηκε ο δημόσιος τομέας, οι συντάξεις -πολλές πρόωρες-δινόταν πλουσιοπάροχα σε ορισμένες επαγγελματικές κατηγορίες. Έτσι υποθηκεύτηκε το μέλλον της νέας γενιάς και πάσχουμε από έλλειψη εξωστρέφειας. Οι προοπτικές για τους ολοένα και πιο λίγους Έλληνες είναι ζοφερές.

      Η Ελλάδα υποχωρεί συνεχώς στους δείκτες ανταγωνισμού διεθνώς, οι νέοι μας φεύγουν στο εξωτερικό για εργασία και σπουδές, η αιμορραγία εγκεφάλων στερεί αυτή την χώρα από ό,τι πολυτιμότερο έχει: από τη νεολαία του. Ο ιδιωτικός τομέας αν πήγαινε καλά, θα συμπαρέσερνε θετικά και τον δημόσιο. Ο –παρεξηγημένος- καπιταλισμός λειτουργεί καλύτερα εκεί όπου υπάρχουν συνεργαζόμενες ομάδες συμφερόντων, όπου υφίσταται το κράτος πρόνοιας, οι εργαζόμενοι συμμετέχουν στην διοίκηση, σε κέρδη και ζημιές, η τοπική κοινωνία, τα συνδικάτα, ο προμηθευτής και ο πελάτης βρίσκονται σε αλληλεσύνδεση και επαφή. Οι επιχειρήσεις είναι πολυμετοχικές, η ισχύς μοιράζεται  σε όλους και το κράτος τίθεται στο περιθώριο. Μακροπρόθεσμα συμφέροντα όλων  ικανοποιούνται με κεντρικό συντονισμό στην έρευνα, την ανάπτυξη, την παραγωγή και τα πανεπιστήμια.  Αυτό κυρίως ήταν το μοντέλο των Σκανδιναβικών χωρών. Αντίθετα στον ευρωπαϊκό νότο κυριαρχεί ο οικογενειακός και ο κρατικός καπιταλισμός, η εξουσία δεν επιμερίζεται, οι οικογένειες έχουν την εξουσία και ειδικά στην Ελλάδα  που το 93,7% των επιχειρήσεων είναι μικρομεσαίες και απασχολούν κάτω από 50 εργαζόμενους οι οποίες αδυνατούν να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες, τα δε συνδικάτα είναι συγκρουσιακά και διακρίνονται για την αντιπαλότητά τους. Οι λιγοστές επενδύσεις δεν βρίσκουν πρόσφορο, σταθερό και φιλικό  οικονομικό περιβάλλον και γενικά η οικονομία μαστίζεται από υψηλό πληθωρισμό.

   Στα τελευταία χρόνια η Ελλάδα παρουσιάζεται ως  μια περίεργη  οικονομικά χώρα της Ευρώπης, με τα άπειρα και διαφόρων ειδών δάνεια, διακοπών, γάμου, αυτοκίνητου, σπουδών κ.ά. χαρακτηριστικό παράδειγμα μη παραγωγικής χώρας που αδυνατούσε να σταθεί στα πόδια της, κατανάλωνε περισσότερα από όσα παρήγαγε και γινόταν όλο και πιο αναξιόπιστη απέναντι στις ξένες χώρες και τους πιστωτές της. Το έτος 2001 η Ελλάδα και η Γερμανία δανείζονταν με το ίδιο επιτόκιο  και  σε μόλις  9 χρόνια  μετά είχαμε φτάσει σε σημείο η πατρίδα μας να δανείζεται με 10 και 12 ποσοστιαίες μονάδες διαφορά περισσότερο από ότι η Γερμανία! Η Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα αγοράζει πλέον επίσης και  ομόλογα, ενώ  είχε μόνο τηναρμοδιότητα τον έλεγχο του πληθωρισμού. Οι χώρες που ήταν σε μηχανισμό οικονομικού ελέγχου, σε μνημόνια με ΔΝΤ κ.ά.  εγκατέλειψαν τον οικονομικό εγκλωβισμό και πέρασαν πλέον σε στάδιο ανάπτυξης με θετικά πρόσημα. Μοναχά η Ελλάδα παλεύει ακόμη να απεγκλωβιστεί από την αυστηρή οικονομική επιτήρηση. Το πλέον απαισιόδοξο στοιχείο είναι η κακή ψυχολογία της αγοράς  που έχει διαμορφωθεί και η διστακτικότητα και η εσωστρέφεια των πολιτών αυτής της χώρας. Η καλπάζουσα ανεργία, η υποαπασχόληση, η φτωχοποίηση, η εξαθλίωση και τα αδιέξοδα που βιώνουν οι οικογένειες στην εποχή μας είναι πλέον δραματικά φαινόμενα  και οι σχετικές εικόνες  που κυκλοφορούν ευρέως, σοκάρουν για τον ρεαλισμό τους. Η Εκκλησία, οι δήμοι,  οι φορείς κ.ά. παρά την φιλάνθρωπη δράση τους, η οποία και αναγνωρίζεται από πολλούς, δεν είναι φυσικό να επιλύσουν ολοκληρωτικά τα προβλήματα που συνεχώς εντείνονται και ταλαιπωρούν ολοένα και περισσότερους συμπατριώτες μας.

     Στην αξιολόγηση του ευρώ υφίστανται 2  τάσεις-ομάδες: οι ευρωαισιόδοξοι  που πιστεύουν ότι αφού δεν καταστράφηκε η ευρωζώνη, υπάρχει λαμπρό μέλλον και θα υπάρξει μεγαλύτερη κινητικότητα κεφαλαίων και επενδύσεις στα πλαίσια του κοινού οικονομικού πεπρωμένου και οι ευρωαπαισιόδοξοι  που θεωρούν ότι οι πολιτισμικοί, γλωσσικοί κ.ά. φραγμοί, οι κανονιστικές γραμμές και η ανάπτυξη φυγόκεντρων δυνάμεων θα επιτείνουν το όλο πρόβλημα. Η θέσπιση ενός και κοινού ευρωπαίου υπουργού οικονομικών, μιας και υπάρχει το κοινό νόμισμα είναι μια πρόκληση για όλους. Θα έπρεπε να είχε προηγηθεί η ευρωπαϊκή οικονομική ενοποίηση και μετά να ακολουθήσει η υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος.

Η Ελλάδα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα που δεν τα έχει αναδείξει και δεν τα έχει αξιοποιήσει επαρκώς όπως: ο γεωργοκτηνοτροφικός τομέας και γενικά η πρωτογενής παραγωγή, η παρασκευή φαρμάκων γενόσημων, η βιοτεχνολογία, ο τουρισμός, οι   ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ο πολιτιστικός πλούτος, η αμυντική βιομηχανία κ.ά. Στα πλαίσια της θεσμικής πλαισιοποίησης το χρέος είναι διαχειρίσιμο και ελεγχόμενο όταν είναι λιγότερο από το 120% του Α.Ε.Π., ο ρυθμός ανάπτυξης μεγαλύτερος από 3,5%, το πρωτογενές πλεόνασμα μεγαλύτερο από 3% και τα επιτόκια μικρότερα από 1,5%. Είναι  μεγάλος μύθος ότι το κόστος εργασίας στην Ελλάδα λειτουργεί ανασχετικά στην ανάπτυξη και στην ανταγωνιστικότητα, αφού αποτελεί μόνο το 8% του συνολικού κόστους. Η μονοπωλιακές σχέσεις, τα καρτέλ,  οι αντιπαλότητες, ο ατομικισμός,  η έλλειψη κινήτρων και ενός σταθερού  και θετικού επενδυτικού πλαίσιου, η εγκατάλειψη της πρωτογενούς παραγωγής  κλπ. εμποδίζουν την ουσιαστική οικονομική  και κοινωνική ανάπτυξη που επιδεινώνεται συνεχώς με την αστυφιλία, την εξωτερική μετανάστευση, την διείσδυση των εισαγόμενων προϊόντων,  την  οικονομική αιμορραγία και  την φυγή  πολύτιμων κεφαλαίων προς στις γειτονικές χώρες.

 Ο  επιτυχημένος συντονισμός της εκδήλωσης από τον Βασίλειο Τραούδα  υπεύθυνου του Α.Λ.Π. και οι πολλές και ποικίλες ερωτήσεις  που τέθηκαν από το κοινό  ανέδειξαν την σπουδαιότητα και το επίκαιρο του  όλου θέματος, η δε προσφορά του θεσμού του Α.Λ.Π στην τοπική, και όχι μόνον, κοινωνία αναγνωρίζεται και εκτιμάται δεόντως από πολλούς συμπολίτες  μας.

Λάζαρος Η. Κενανίδης θεολόγος, διδάκτορας Α.Π.Θ.,

δντής 2ου Γυμνάσιου  Γιαννιτσών  «Κύριλλος και Μεθόδιος»

 H επόμενη εκδήλωση έχει προγραμματισθεί για την Δευτέρα 22 Φεβρουαρίου 2016 και ώρα 19.30′ με ομιλητή τον κ.Γιάννη Γκλαβάκη, Γεωπόνο, Ευρωβουλευτή Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 2004-2009 και το θέμα που θα αναπτύξει είναι: «Ελληνική Γεωργία και Ευρωπαϊκή Ένωση»

Το ευρωπαϊκό οικονομικό περιβάλλον και οι προοπτικές ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας