Ενδοσχολική βία: Μορφές, ενδείξεις, καταπολέμηση

Από την επιστημονική ομάδα της Γραμμής 115 25 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί»

Ενδοσχολική βία ένα φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια έχει αυξητικές τάσεις στην Ελλάδα. Οι τηλεφωνικές κλήσεις που δέχεται η Συμβουλευτική Γραμμή 115 25 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί» για το συγκεκριμένο θέμα είναι δεκάδες. Οι κλήσεις προέρχονται κυρίως από γονείς παιδιών, τα οποία έχουν υπάρξει θύματα σχολικού εκφοβισμού, αλλά και από γονείς παιδιών που ασκούν bullying, ενώ καλούν και κηδεμόνες παιδιών, τα οποία έχουν υπάρξει απλοί παρατηρητές βίαιων περιστατικών.
Οι μορφές που μπορεί να πάρει η ενδοσχολική βία ποικίλουν:
•Λεκτική: η συστηματική χρήση υβριστικών σχολίων, φράσεων, πειράγματα κατ’ επανάληψη, κοροϊδία, εκβιασμός για απόσπαση υλικών αγαθών κ.ά.
•Σωματική: μέσα από την σκόπιμα σπρωξίματα, χτυπήματα, κλωτσιές κ.ά. που οδηγούν σε τραυματισμούς
•Ηλεκτρονική: με υλικό που διαμοιράζεται στο διαδίκτυο υβριστικού ή ταπεινωτικού περιεχομένου, φωτογραφίες παραποιημένες ή μη, που εκτίθενται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η αποστολή ανήθικων μηνυμάτων, ο αποκλεισμός χρηστών από εφαρμογές, η διάδοση φημών κ.ά.
•Κοινωνική: η απομόνωση και ο αποκλεισμός ατόμου από ομάδες, δράσεις, η διάδοση ενοχλητικών φημών, σχόλια που αφορούν την καταγωγή, σεξουαλικό προσανατολισμό και κάθε είδους διαφορετικότητα που μπορεί να εκπροσωπεί κάποιος κ.ά.
•Σεξουαλική: σεξουαλικά υπονοούμενα, ανήθικες χειρονομίες ή πράξεις κυρίως στα γεννητικά όργανα, πειράγματα και εικόνες με σεξουαλικό περιεχόμενο κά.
Ποιοι είναι όμως οι άξονες της διαμόρφωσης αυτών των βίαιων συμπεριφορών; Ποιες είναι οι ενδείξεις των παιδιών που είναι θύματα ή θύτες; Πως η οικογένεια μπορεί να συμβάλλει στην καταπολέμηση της ενδοσχολικής βίας και ιδιαίτερα στις νέες μορφές με τις οποίες εμφανίζεται, ιδιαίτερα του διαδικτύου;
Οικογενειακό και σχολικό πλαίσιο
Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κάθε παιδιού διαδραματίζει η οικογένεια και καθώς το παιδί μεγαλώνει και φοιτά στο σχολείο τότε σημαντική επιρροή ασκεί και το σχολικό περιβάλλον, αλλά και άλλα πλαίσια στα οποία συμμετέχει. Είναι κατανοητό λοιπόν ότι όταν εντοπίζονται παθολογικές συμπεριφορές στο περιβάλλον αυτό έχει αντίκτυπο και στο παιδί.
Ένα παιδί που μεγαλώνει χωρίς όρια δεν μαθαίνει να διεκδικεί σεβόμενο την ύπαρξη του άλλου και θεωρεί ότι μπορεί να συμπεριφέρεται με όποιον τρόπο θέλει εφόσον δεν υπάρχουν συνέπειες των πράξεων του. Το παιδί έτσι δεν μαθαίνει να προσαρμόζεται στο σύνολο με άλλους ανθρώπους. Άλλωστε τα παιδιά συχνά λειτουργούν καθρεφτίζοντας συμπεριφορές και συνήθειες των σημαντικών προσώπων στη ζωή τους. Ήδη από την προσχολική ηλικία υιοθετούν συμπεριφορές, πράξεις, αντιδράσεις.

Αναπαράγουν συμπεριφορές που υπάρχουν στο περιβάλλον. Οι «σημαντικοί άλλοι», ξεκινώντας σε αυτή την ηλικία με τους γονείς, είναι τα πρότυπά τους. Όταν ένα παιδί, γίνεται παρατηρητής ή και αποδέκτης αρνητικών συμπεριφορών των γονιών του, όπως για παράδειγμα κατά την οδική συμπεριφορά ή κατά τη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα και όταν ο ίδιος ο γονιός δεν είναι «ανοιχτός» στη διαφορετικότητα, δεν επιτρέπει με αυτό τον τρόπο στο παιδί να προσεγγίσει με σεβασμό το διαφορετικό.

Πολλές φορές το μήνυμα που παίρνουν από τους γονείς είναι ότι η διαφορετικότητα τρομάζει με αποτέλεσμα να επιτίθενται σε ότι τους προκαλεί αυτού του είδους τον τρόμο.

Τα πρότυπα
Τα παιδιά ψάχνουν πρότυπα. Όταν δεν έχουν δυνατά πρότυπα από τους γονείς τους, θα τα αναζητήσουν στο πρόσωπο άλλων, κάποιες φορές όμως μπορεί τα πρόσωπα αυτά να μην έχουν θετική επιρροή. Τέτοια πρόσωπα μπορεί να είναι άτομα που λειτουργούν εκφοβίζοντας ή παρουσιάζουν γενικότερα παραβατική συμπεριφορά. Πολύ συχνά ο τρόπος αυτός είναι και μια προσπάθεια αναζήτησης βοήθειας.

Άλλες φορές τα παιδιά μπορεί να αναζητούν μια προσοχή που δεν τους έχει δοθεί και υιοθετούν συμπεριφορές που προκαλούν, αναζητώντας να βρεθούν στο επίκεντρο. Φυσικά μεγάλο ρόλο σε αυτό διαδραματίζει και το γεγονός ότι μπορεί να έχει δεχτεί το ίδιο το παιδί εκφοβισμό, κάτι που θα το σπρώξει να αντιγράψει μια αντίστοιχη συμπεριφορά. «Θα σε πονέσω για να καταλάβεις πώς νιώθω κι εγώ» είναι η ροή της σκέψης. Θύτες γίνονται επίσης όσα παιδιά γίνονται μάρτυρες βίαιων συμπεριφορών, είτε στο σπίτι είτε στο ευρύτερο περιβάλλον. Επιπλέον κάποιες φορές θεωρείται «μόδα» του σχολείου να είσαι αυτός που εκφοβίζει.

Ενδείξεις bullying
Τα παιδιά που έχουν βιώσει την ενδοσχολική βία (είτε ως θύματα είτε ως θύτες) έχει παρατηρηθεί ότι συνήθως έχουν άρνηση για το σχολείο και δικαιολογίες για να μην πάνε, συνοδευόμενες από κλάμα. Παρατηρούνται ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά τους (απόσυρση-επιθετικότητα).
Κάποια παιδιά παρουσιάζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα (πόνος στη κοιλιακή χώρα – έμετο -πονοκέφαλος).
Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που τα παιδιά εκδηλώνουν επιθετικότητας προς τους γονείς ή τα αδέρφια τους. Αποσύρονται από δραστηριότητες, οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο. Ακόμη κάποια παιδιά έχουν αλλαγή στις διατροφικές του συνήθειες. Συνήθως τα θύματα έχουν ενοχοποίηση και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά
Καταπολέμηση
Ένα πρόβλημα το αντιμετωπίζεις πριν την γέννηση του. Σε αυτό χρειάζεται να συμμαχούν γονείς και εκπαιδευτικοί. Στόχος για όλους πρέπει να είναι η εξάλειψη του, με βασικό όπλο την πρόληψη.
Σε αυτό το πλαίσιο η συνεργασία σχολείου και οικογένειας είναι καίριας σημασίας, καθώς μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στην έγκαιρη αντιμετώπιση και πρόληψη του φαινομένου του εκφοβισμού. Το κλειδί σε κάθε περίπτωση είναι η ενημέρωση και η συζήτηση με τα παιδιά σε σταθερή βάση τόσο σε οικογενειακό όσο στο εκπαιδευτικό επίπεδο. Η συζήτηση σε όλα τα επίπεδα ανοίγει ορίζοντες.
Δωρεάν ψυχο-εκπαιδευτικά σεμινάρια από το Συμβουλευτικό Κέντρο του «Μαζί για το Παιδί» για τον σχολικό εκφοβισμό
• Για Γονείς Εφήβων |«Σχολικός Εκφοβισμός», την Τετάρτη 10 Μαρτίου 2021 και ώρα 11:00-12:30, μέσω Zoom  
Σκοπός του σεμιναρίου είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, η κατανόηση όλων των πτυχών του σχολικού εκφοβισμού και η βοήθεια στη διασαφήνιση του ρόλου του γονέα.
• Για Εφήβους (14-17 ετών) «Σχολικός Εκφοβισμός», την Πέμπτη 11 Μαρτίου 2021 και ώρα 17:30-19:00,μέσω Zoom 
Σκοπός αυτής της συζήτησης με τους εφήβους, είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση τους, γύρω από περιστατικά εκφοβισμού, η κατανόηση των επιπτώσεων που έχει στις σχέσεις με τους γονείς και τους συνομηλίκους τους, όπως επίσης η ενδυνάμωση και η πρόληψη.
*Λίγα λόγια για τη Γραμμή 115 25 & το Συμβουλευτικό Κέντρο της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί»
Συμβουλευτική Γραμμή 115 25 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί» βρίσκεται από το 2009 δίπλα σε γονείς, εκπαιδευτικούς και εφήβους. Παρέχει δωρεάν συμβουλευτική υποστήριξη και δέχεται επώνυμες ή ανώνυμες καταγγελίες.
Το όραμα πίσω από τη λειτουργία της Γραμμής είναι η ψυχολογική στήριξη και η ενδυνάμωση γονέων, εκπαιδευτικών και εφήβων σχετικά με προβληματισμούς και δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους και η ενίσχυση των ευρύτερων οικογενειακών και υποστηρικτικών πλαισίων των παιδιών και των εφήβων.
Η Γραμμή 115 25 είναι στελεχωμένη από έμπειρη επιστημονική ομάδα και εκπαιδευμένους εθελοντές με συνεχή κλινική εποπτεία.
Οι κλήσεις που απαντούν οι επιστημονικοί συνεργάτες της Γραμμής 115 25 αποτελούν ένα κοινωνικό αποτύπωμα για τις συνήθειες, αλλά και τους προβληματισμούς των οικογενειών εδώ και 12 χρόνια.
Τηρείται απόρρητο και όλες οι κλήσεις είναι εμπιστευτικές και δεν ηχογραφούνται.
Πέρα από τις τηλεφωνικές συνεδρίες, η Γραμμή 115 25 συμπληρώνεται από το Συμβουλευτικό Κέντρο, όπου προσφέρονται διαδικτυακά ή με φυσική παρουσία:
• Ολοκληρωμένος κύκλος συμβουλευτικών συνεδριών
• Ομάδες στήριξης γονέων
• Ψυχο-εκπαιδευτικά σεμινάρια συγκεκριμένης θεματολογίας σε γονείς/ εκπαιδευτικούς /εφήβους
Το σύνολο των υπηρεσιών της Συμβουλευτικής Γραμμής και του Συμβουλευτικού Κέντρου πλαισιώνουν ολοκληρωμένα, σε επίπεδο πρόληψης και πρώιμης παρέμβασης, την κάθε οικογένεια.
Οι δια ζώσης υπηρεσίες λαμβάνουν χώρα στις εγκαταστάσεις της Ένωσης και τα ψυχοεκπαιδευτικά σεμινάρια πραγματοποιούνται σε σχολεία και οργανωμένα σύνολα πανελλαδικά.
Όλες οι ανωτέρω υπηρεσίες προσφέρονται ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΑ.
Ωράριο λειτουργίας και επικοινωνία
Η πανελλαδική «Γραμμή 115 25» της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί» λειτουργεί, από Δευτέρα έως Παρασκευή 9:00-21:00. Στεγάζεται στην Αγίου Θωμά 14 στους Αμπελοκήπους.
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 11525, email: 11525@mazigiatopaidi.gr
Τηλεοπτικό σποτ Γραμμής: https://youtu.be/6Vurai6rRF8