Μωβ μέδουσες: Οι επικίνδυνες περιοχές – Τι κάνουμε μετά το τσίμπημα

Επέλαση των μωβ μεδουσών αναμένεται και φέτος, όπως και πέρσι, στις ελληνικές παραλίες. Πέρσι, μωβ μέδουσες εντοπίστηκαν σε Αττική, Πήλιο, Χαλκιδική μέχρι και Καβάλα, όπως και σε ελάχιστα νησιά κοντά σε αυτές τις περιοχές.

Φέτος, πριν από περίπου μια εβδομάδα, ένα «χαλί» από μωβ μέδουσες κάλυψε το παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης. «Πριν από μία εβδομάδα εντοπίσαμε στον Θερμαϊκό μωβ μέδουσες κατά εκατομμύρια. Προχθές, που έκανα βόλτα στο παραλιακό μέτωπο είδα λίγες διάσπαρτες στη θάλασσα. Αυτό σημαίνει ότι λόγω του βοριά μεταφέρθηκαν εκτός του κόλπου», ανέφερε στο Thestival ο καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας του ΑΠΘ, Χαρίτων Χιντήρογλου. Ο ίδιος τόνισε ότι τον περασμένο Νοέμβριο εμφανίστηκαν στον Θερμαϊκό, μέδουσες του είδους Pelagia Νoctiluca. «Αυτό είναι κάτι που μας εντυπωσίασε», σημείωσε χαρακτηριστικά. στις βουτιές τους στις ελληνικές θάλασσες.

Μωβ μέδουσες έχουν εντοπιστεί και στον Σαρωνικό Κόλπο, επομένως οι κάτοικοι της Αθήνας και της Αττικής πρέπει να είναι διπλά προσεκτικοί.

Παρ΄ότι είναι δύσκολο να τις αποφύγει κάποιος εντελώς, ένας διαδραστικός χάρτης του

Οι «κόκκινες» παραλίες της Αττικής

Σύμφωνα με τον χάρτη του «iNaturalist», μερικές από τις δημοφιλείς παραλίες της Αττικής όπου εθεάθησαν μωβ τσούχτρες μέσα στο 2022, είναι οι παρακάτω:

Παραλία Καβούρι

Ακτή Βουλιαγμένης

Παραλία Γλύστρα (Λαγονήσι)

Παραλία Νησάκι Λαυρίου

Παραλία Κορώνης (Πόρτο Ράφτη)

Παραλία Αυλάκι (Πόρτο Ράφτη)

Παραλία Βραυρώνα

Αργυρά Ακτή (Νέα Μάκρη)

Και στη Πελοπόννησο έχουν σημειωθεί αρκετές συναντήσεις με μωβ τσούχτρες, με τις περισσότερες να εντοπίζονται κυρίως στα Ίσθμια, τα Λουτρά της Ωραίας Ελένης και την παραλία Αλμυρής.

Η πληθυσμιακή έξαρση των μωβ μεδουσών σε μια περιοχή παρατηρούνταν πριν από την κλιματική αλλαγή περίπου ανά 10 με 12 χρόνια και κρατούσε το πολύ 4 χρόνια (με μέσο όρο 2-3 χρόνια). Το 2015 μέχρι και το 2018 υπήρχε έντονη πληθυσμιακή έξαρση αυτού του είδους στον Κορινθιακό Κόλπο, στη Μάλτα από το 2018 έως και το 2020, ενώ είδαμε επανεμφάνιση στην Μάλτα και τον Ιανουάριο του 2022. Φέτος, έχουν παρατηρηθεί σε διάφορες περιοχές του Αιγαίου αλλά και του Ιονίου, ενώ χειμερινοί κολυμβητές ανέφεραν ότι έβλεπαν αυτό το είδος μέδουσας και το χειμώνα. Ωστόσο, η παρουσία τους αυξάνεται κατά πολύ το καλοκαίρι καθώς ευνοούνται οι συνθήκες αναπαραγωγής της λόγω της υψηλότερης θερμοκρασίας της θάλασσας. Η αναπαραγωγή τους ευνοείται και από την κλιματική αλλαγή που αυξάνει τη θερμοκρασία του νερού.

Οι λόγοι που ευνοούν την εξάπλωσή τους

Παράλληλα, η μείωση του πληθυσμού των ψαριών, που είναι κυνηγοί τους αλλά και η μείωση των πληθυσμών των θαλάσσιων χελώνων που είναι ο βασικός κυνηγός τους ευνοεί την εξάπλωση των μεδουσών. Η μωβ μέδουσα είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά. Έχει μέγιστο μήκος τα 10 εκατοστά σε διάμετρο και το μήκος των πλοκαμιών μπορεί να φτάσει μέχρι 10 μέτρα. Κυρίως τρέφεται με σάλπες, διάφορα χιτωνοφόρα, πλακτονικά καρκινοειδή και αυγά ψαριών. Οι μεγαλύτεροι φυσικοί θηρευτές της μέδουσας είναι η δερματοχελώνα, η καρέτα καρέτα, ο τόνος, ο ξιφίας και το φεγγαρόψαρο. Όταν είναι νεαρή το χρώμα της είναι πορτοκαλό – καφέ και όταν ενηλικιώνεται παίρνει έντονο πορφυρό-μωβ χρώμα.

Η αναγνώριση γίνεται από τα εξωτερικά μορφολογικά χαρακτηριστικά της, δηλαδή τι χρώμα είναι, αν έχει βούλες ή ρίγες στην καμπάνα της, αν φαίνονται οι γονάδες τις και τι σχήμα έχουν (για διάφανες μέδουσες, όπως π.χ. οι Aurelia sp.), πως είναι τα πλοκάμια τους σε σχήμα και αν έχουν κάποια χρώματα διαφορετικά ή λωρίδες στα πλοκάμια ή στην καμπάνα τους.

«Το κάθε είδος μέδουσας κάνει μια φυσική έξαρση ανά κάποια χρόνια. π.χ. η Μεσογειακή μέδουσα (Cotylorhiza tuberculata) έχει έξαρση κάθε χρόνο τον Αύγουστο, ενώ η Μέδουσα Πυξίδα (Chrysaora hysoscella) έχει έξαρση κάθε χρόνο από Μάρτιο μέχρι μέσα Μάϊου. Η μωβ μέδουσα (Pelagia noctiluca) είχε φυσική έξαρση κάθε 8 με 10 χρόνια και οι εξάρσεις τους κρατούσανε μέχρι 4 χρόνια μάξιμουμ. Αλλά λόγω κάποιων παραγόντων όπως π.χ. η κλιματική αλλαγή, η υπεραλίευση, η έλλειψη θηρευτών, κ.α. έχει βοηθήσει αυτές τις εξάρσεις να γίνονται πιο συχνά και με μεγαλύτερη εξάπλωση», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Χρήστος Τακλής που είναι Θαλάσσιος και Conservation Βιολόγος και Διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας. Σχεδόν όλα τα είδη μεδουσών απαντώνται στα βαθιά νερά και μακριά από τις παραλίες. Αλλά επειδή η μετακίνηση τους είναι παθητική καθώς παρασύρονται από θαλάσσια ρεύματα και κύματα, εξαρτώνται αποκλειστικά από τους ανέμους, τα κύματα, και κυρίως από τα υποθαλάσσια ρεύματα.

Συμπτώματα τσιμπήματος από μωβ μέδουσα

Οι νηματοκύστες παράγουν στο ανθρώπινο δέρμα, ερύθημα, πρήξιμο, κάψιμο όπως και μερικές φορές σοβαρές δερμονεκρωτικές, καρδιο- και νευροτοξικές επιδράσεις, οι οποίες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες σε ευαίσθητα άτομα.

Τα συμπτώματα μετά από επαφή-τσίμπημα από την μέδουσα μπορεί να είναι: Πόνος σαν κάψιμο, πολλές φορές έντονο κοκκίνισμα του δέρματος, και σε μερικές περιπτώσεις εμφάνιση σε μέρος του δέρματος σας το αποτύπωμα της μέδουσας, ναυτία, πτώση πίεσης, ταχυκαρδία, κεφαλαλγία, εμετός, διάρροια, σπασμός των βρόγχων, δύσπνοια. Σε περίπτωση εμφάνισης συστηματικών συμπτωμάτων (σπάνια) όπως: υπόταση, βράχος φωνής, εισπνευστικός συριγμός, γενικευμένο αγγειοοίδημα-εκτεταμένο κνιδωτικό εξάνθημα, διαταραχές επιπέδου επικοινωνίας-συνείδησης, εμέτος, είναι επιβεβλημένη η άμεση διακομιδή του ασθενούς στο νοσοκομείο.

Χρήσιμες συμβουλές

Οι πολίτες καλούνται να κοιτάζουν τον καιρό και τους ανέμους πριν πάνε σε κάποια παραλία. Χρειάζεται να έχει αντίθετους ανέμους με την φορά της παραλίας (π.χ. αν η παραλία έχει θέα προς τον Νότο, τότε για να μειώνεται η πιθανότητα να υπάρχουν μέδουσες πρέπει οι άνεμοι να κατεβαίνουν από τον Βορρά, ώστε τον κυματισμό που δημιουργεί να τις διώχνει μακριά από τις παραλίες). Αν σε μια παραλία έχει πλαγκτόν, συνιστάται να αποφεύγουν οι πολίτες να κολυμπάνε, διότι οι μέδουσες τρέφονται με πλαγκτόν αλλά και τα κνιδοκύτταρα τους είναι μικρά, διαφανή και μπορούν να φτάσουν τα 10 μέτρα μήκος.

Αν υπάρχει έντονο πρόβλημα με τις μωβ μέδουσες σε μια παραλία τότε συνιστάται οι πολίτες να μην ρισκάρουν να κολυμπήσουν και να φροντίζουν να έχουν πάντα κάποια αντισταμινική κρέμα μαζί τους ή κάποια κορτιζονούχα αλοιφή που μπορούν να προμηθευτούν από οποιοδήποτε φαρμακείο. Για κανέναν λόγο οι πολίτες δεν πρέπει να βγάζουν τις μέδουσες έξω για να τις θάψουν στην άμμο, λόγω του ότι μεταφέρεται το πρόβλημα έξω με πιθανότητα κάποιος να πατήσει έστω και τυχαία κάποια νηματοκύστη, αλλά και γιατί σε τέτοιες μεγάλες εξάρσεις όσες και να δουν οι πολίτες και να βγάλουν υπάρχουν και άλλες εκατοντάδες ή και χιλιάδες μέσα στην θάλασσα. Δεν πρόκειται να λυθεί έτσι το πρόβλημα.

Τι να κάνεις μετά το τσίμπημα – Τα συμπτώματα

Την κοινή μέδουσα, η οποία ζει στο Αιγαίο και στο Κρητικό πέλαγος, την ονομάζουμε τσούχτρα, επειδή μόλις ακουμπήσει το ανθρώπινο σώμα, εκκρίνει ένα υγρό το οποίο προκαλεί τσούξιμο και κνησμό.

Σύμφωνα με τη Δερματολόγο-Αφροδισιολόγο, Ελισάβετ Δημ. Δοδούραγα, η επαφή με μέδουσα μπορεί να εμφανίσει ήπια συμπτώματα όπως

• Ερυθρότητα-κοκκίνισμα του δέρματος
• Αίσθημα καύσους
• Πόνο &
• Οίδημα

Ωστόσο, οι μωβ μέδουσες θεωρούνται από τα πιο επικίνδυνα είδη καθώς μετά την επαφή τους με το δέρμα πλοκάμια της μέδουσας αποσπώνται, μένουν προσκολλημένα επάνω στο δέρμα και οι νηματοκύστεις παράγουν τοξίνες που δύναται να προκαλέσουν συμπτώματα όχι μόνο από το δέρμα αλλά και από το καρδιαγγειακό και νευρικό σύστημα.

Αυτά είναι:

• Νέκρωση του δέρματος,
• Υπόταση,
• Ταχυκαρδία,
• Κεφαλαλγία,
• Ναυτία
• Έμετος,
• Διάρροια,
• Βρογχόσπασμος &
• Δύσπνοια.

Μόλις αντιληφθεί ο λουόμενος πως ήρθε σε επαφή με την μέδουσα θα πρέπει να ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα:

• ΔΕΝ ξεπλένουμε με γλυκό νερό και Δεν τρίβουμε την περιοχή!
• Ρίχνουμε άφθονο θαλασσινό νερό ή μαγειρική σόδα
• Απομακρύνουμε με μια πλαστική κάρτα (π.χ. παλιά πιστωτική) τα πλοκάμια
• Τοποθετούμε ένα ζεστό επίθεμα επάνω στην περιοχή
• Εφαρμόζουμε κάποια κορτιζονούχα με αντιβιοτική κρέμα όπως π.χ. fucicort.
• Λαμβάνουμε αντιισταμινικό χάπι.

Σε εμφάνιση συστηματικών συμπτωμάτων (σπάνια) όπως:

• Υπόταση,
• Βρόγχος φωνής,
• Εισπνευστικός συριγμός,
• Γενικευμένο αγγειοοίδημα,
• Εκτεταμένο κνιδωτικό εξάνθημα,
• Διαταραχές επιπέδου επικοινωνίας-συνείδησης,
• Έμετος

είναι επιβεβλημένη η άμεση διακομιδή του ασθενούς στο νοσοκομείο ή στο Κέντρο Υγείας.