Πρωταπριλιά: Το ιστορικό μιας ξεχωριστής ημέρας

Κάθε χρόνο την 1η Απριλίου αναβιώνει το έθιμο με τα αθώα ψέματα. Πρόκειται για μία παιγνιώδη συνήθεια των ανθρώπων, με παγκόσμια διάσταση

Το έθιμο έλκει την καταγωγή του από τη Δύση και ρίζες του ανιχνεύονται στους αρχαίους Κέλτες, οι οποίοι συνήθισαν την Πρωταπριλιά που καλυτέρευε ο καιρός να βγαίνουν για ψάρεμα. Τις περισσότερες φορές γύριζαν με άδεια χέρια, αλλά οι ψεύτικες ιστορίες τους για μεγάλα ψάρια έδιναν κι έπαιρναν.
Τον Μεσαίωνα, οι Γάλλοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά την 1η Απριλίου, λόγω του Πάσχα. Το 1560 ή 1564 ο βασιλιάς Κάρολος Θ’ μετέθεσε την αρχή του έτους από την 1η Απριλίου στην 1η Ιανουρίου για να συμβαδίζει η χώρα του ημερολογιακά με τις άλλες χώρες. Η αλλαγή αυτή δημιούργησε προβλήματα στον λαό, καθώς ό,τι έχει σχέση με την οργάνωση του χρόνου δημιουργεί συναισθηματικές φορτίσεις και αντιδράσεις. Όσοι, λοιπόν, από τους υπηκόους του βασιλιά αποδέχτηκαν την ημερολογιακή αλλαγή πείραζαν εκείνους που συνέχιζαν να τηρούν την παλιά πρωτοχρονιά (1η Απριλίου), λέγοντάς τους περιπαικτικά ψέματα ή κάνοντάς τους ψεύτικα πρωτοχρονιάτικα δώρα.
Από τους Κέλτες και τους Γάλλους το έθιμο μεταλαμπαδεύτηκε σε όλο τον κόσμο, με προεξάρχουσες τις εφημερίδες στις αρχές του 20ου αιώνα και στη συνέχεια τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, που συχνά μεταδίδουν πολύ επιτυχημένες ειδήσεις – φάρσες.
Στον ελληνικό χώρο το έθιμο πρέπει να ήταν γνωστό από την εποχή των Σταυροφοριών. Η συνήθεια να λένε ψέματα δεν είναι άγνωστη στην Ελλάδα. Μάλιστα, αποτελεί, όπως υποστηρίζει ο λαογράφος Γεώργιος Μέγας, συνήθη μηχανισμό στην προσπάθεια εξασφάλισης της επιτυχίας μιας μαγικής ενέργειας ή ενός δύσκολου έργου, βάσει της αντίληψης ότι η ψευδολογία ξεγελά και εμποδίζει τις βλαπτικές δυνάμεις. Και το ψέμα της Πρωταπριλιάς είναι «ένα σκόπιμο ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την αγροτική παραγωγή», σύμφωνα με το λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο.
Πρωταπριλιάτικες φάρσες που άφησαν εποχή:
Το 1957, ο παρουσιαστής ειδήσεων του BBC Ρίτσαρντ Ντίμπλεμπι παρουσίασε οπτικοποιημένο ρεπορτάζ για την ανοιξιάτική συγκομιδή σπαγγέτι στην Ιταλία και γίνεται πιστευτός!
Το 1993, αρθρο στη βρετανική εφημερίδα Independent ανέφερε την ανακάλυψη του χωριού του Aστερίξ από επιστήμονες των Πανεπιστημίων της Οξφόρδης και της Βρέστης. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, οι ανασκαφές έφεραν στο φως νομίσματα, στα οποία απεικονίζονταν αγριογούρουνα, ενώ δεν υπήρχε ίχνος ρωμαϊκής εισβολής!
Το 1995, το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι κατά τις ανασκαφές του μετρό βρέθηκε ο τάφος του Σωκράτη. Το υπουργείο έδωσε, μάλιστα, λεπτομέρειες, ενώ σημείωνε ότι βρέθηκαν επίσης ο χιτώνας του ιδίου, αλλά και ίχνη του κονίου που είχε πιει. Η είδηση έκανε το γύρο του κόσμου μέσω των ξένων ειδησεογραφικών πρακτορείων. Πρώτο στην παγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού έπεσε το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, που λίγες ώρες μετά έσπευσε να ανακαλέσει.
Το 2008, το BBC παρουσίασε βίντεο με μία μοναδική ανακάλυψη. Πιγκουίνοι της Ανταρκτικής μετατρέπονται σε αποδημητικά πουλιά, πετώντας μίλια μακριά. Σύμφωνα με τον παρουσιαστή, Τέρι Τζόουνς, προορισμός τους είναι τα τροπικά δάση της Αμερικής.
tvxs