Σχέδιο διαχείρισης για τα επικίνδυνα απόβλητα στην Κεντρική Μακεδονία με νέους ΧΥΤΑ

Ερώτημα πού θα χωροθετηθούν οι νέοι ΧΥΤΑ (ΧΥΤΕΑ) για τα επικίνδυνα απόβλητα, για τα οποία σήμερα δεν υπάρχει διαχείριση

Εγκρίθηκε, με παρατηρήσεις πάντως, το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, με στόχο να υπάρξει για πρώτη φορά ένας σοβαρός τρόπος διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων που σήμερα απορρίπτονται κατά κανόνα ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα να ρυπαίνουν αλόγιστα και να αποτελούν απειλή για τη δημόσια υγεία.

Ως το 2020, όπως προβλέπεται στο σχέδιο, πρέπει να έχει ολοκληρωθεί όλο το δίκτυο υποδομών διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων, στόχος όμως που φαντάζει υπερβολικά φιλόδοξος, αφού οι μονάδες που προβλέπονται (μία κεντρική και μία ανά περιφέρεια) είναι δύσκολο να έχουν κατασκευαστεί σε τριάμισι χρόνια.

Ακόμη πιο φιλόδοξος είναι ο στόχος της εξάλειψης της ανεξέλεγκτης διάθεσης των επικίνδυνων αποβλήτων ως το 2018…

Ειδικά για την Κεντρική Μακεδονία προβλέπεται ένας περιφερειακός ή διαπεριφερειακός ΧΥΤΑ επικίνδυνων αποβλήτων (ΧΥΤΕΑ), αλλά και καύση, για ορισμένες κατηγορίες επικίνδυνων αποβλήτων, γεγονός που παραπέμπει σε νέες αντιδράσεις σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών, ειδικά αν κάποιος συνυπολογίσει τι έχει γίνει με την κατασκευή ΧΥΤΑ, ΧΥΤΥ και άλλων υποδομών διαχείρισης (ακόμη και ΣΜΑ). Το σχέδιο επίσης προβλέπει: «Ορθολογική διαχείριση των ιστορικά αποθηκευμένων επικίνδυνων αποβλήτων και αποκατάσταση των χώρων αποθήκευσής τους, με υποβολή των σχετικών προγραμμάτων / σχεδίων συμμόρφωσης έως τα τέλη του πρώτου εξαμήνου του 2016 (σ.σ. το όριο αυτό το χάσαμε ήδη). Κατόπιν έγκρισης των παραπάνω σχεδίων συμμόρφωσης, η διαχείριση των αποβλήτων και η αποκατάσταση των χώρων αποθήκευσής τους θα ολοκληρωθεί βάσει αυστηρού χρονοδιαγράμματος μέχρι το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2018, λαμβάνοντας υπόψη κριτήρια όπως κυρίως η επικινδυνότητα και η ποσότητα. Αποκατάσταση των κυριότερων ρυπασμένων χώρων διάθεσης αποβλήτων έως το 2020».

Οι στόχοι αυτοί είναι υπερβολικά φιλόδοξοι εξαιτίας της κατάστασης που επικρατεί μέχρι σήμερα. Δυο μόνο παραδείγματα μπορούν να καταδείξουν το μέγεθος του προβλήματος. Μεγάλο μέρος του απόβλητου από την παραγωγή λιπασμάτων στη Θεσσαλονίκη (φωσφογύψος) είναι επικίνδυνο και παραμένει αποθηκευμένο στις αποθήκες της βιομηχανίας παραγωγής, χωρίς να διαχειρίζεται… Άλλωστε αυτό αποτέλεσε μεγάλο θέμα τα προηγούμενα χρόνια, με τις αποκαλύψεις για την ανεξέλεγκτη διάθεση του αποβλήτου στην ύπαιθρο του νομού. Το δεύτερο παράδειγμα είναι το βουνό στην περιοχή της Ολυμπιάδας, που έχει τα υπολείμματα της παραγωγικής διαδικασίας μεταλλευμάτων στο παρελθόν, μέρος επίσης του οποίου χαρακτηρίζεται επικίνδυνο και χρειάζεται την ειδική διαχείριση. Μιλάμε για εκατομμύρια τόνους αποβλήτων…

Και να σκεφτεί κάποιος ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σήμερα στο περιφερειακό συμβούλιο Κεντρικής Μακεδονίας στην Περιφέρεια τα ιστορικά αποθηκευμένα βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα είναι τα περισσότερα από κάθε άλλη Περιφέρεια της χώρας…

«Οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας γνωμοδοτούν γενικά, θετικά, επί της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων. Υπάρχουν όμως και κάποια καίρια σημεία στα προτεινόμενα από τη μελέτη, όπως για τη διαχείριση των Επικίνδυνων Βιομηχανικών Αποβλήτων, τις χρησιμοποιημένες συσκευασίες που έχουν ρυπανθεί από επικίνδυνες ουσίες και τη χρήση παλιών λατομείων, όπου οι υπηρεσίες μας κάνουν κάποιες πολύ σοβαρές επισημάνσεις, ενώ καταθέτουν και άλλες εναλλακτικές προτάσεις, προκειμένου να εξεταστούν και να ληφθούν υπόψιν», τόνισε ο αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστας Γιουτίκας.

Ποια απόβλητα είναι επικίνδυνα

Σε σχέση με την προέλευση και τη σύστασή τους, τα επιμέρους ρεύματα επικινδύνων αποβλήτων ομαδοποιούνται στις ακόλουθες κατηγορίες:

– Βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα (ΒΕΑ).

– Επικίνδυνα απόβλητα υγειονομικών μονάδων (ΕΑΥΜ).

– Επικίνδυνα απόβλητα εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας, εξυπηρέτησης κοινού κ.λπ. (ΟΚΩ).

– Επικίνδυνα απόβλητα που εντάσσονται στην εναλλακτική διαχείριση: Απόβλητα έλαια (ΑΕ), απόβλητα φορητών ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών (ΗΣ&Σ), απόβλητα που εντάσσονται στην εναλλακτική διαχείριση και είναι επικίνδυνα ή παράγονται επικίνδυνα απόβλητα κατά την απορρύπανση αυτών, όπως επικίνδυνα απόβλητα απορρύπανσης οχημάτων τέλους κύκλου ζωής (ΟΤΚΖ), απόβλητα λαμπτήρων που εμπεριέχουν επικίνδυνες ουσίες και επικίνδυνα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ).

– Απόβλητα που περιέχουν αμίαντο (επικίνδυνα ΑΕΚΚ).

– Μικρές ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων στα Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΜΠΕΑ).

– Απόβλητα συσκευασιών που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες.

– Απόβλητα που περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια/τριφαινύλια (PCB/PCT)

Πέραν των ανωτέρω τα ακόλουθα ρεύματα αποβλήτων εμφανίζουν ή μπορεί να εμφανίζουν επικινδυνότητα, όπως «Απόβλητα που περιέχουν υδράργυρο» και «Γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα (ΓΚΤ)» δεν εξετάζονται ως χωριστά ρεύματα αποβλήτων, λαμβάνοντας υπόψη τα ακόλουθα:

-Τα «Απόβλητα που περιέχουν υδράργυρο» στην Ελλάδα προκύπτουν κυρίως από τη χρήση ορισμένων προϊόντων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΗΗΕ), θερμόμετρων, φορητών ΗΣ και αμαλγάματος οδοντιατρικής. Κατά συνέπεια, βασικές πληροφορίες σχετικά με το εν λόγω ρεύμα αποβλήτων περιέχονται στα κεφάλαια του ΕΣΔΕΑ για τα ΑΗΗΕ, τα απόβλητα ΗΣ και τα ΕΑΥΜ.

-Τα «επικίνδυνα Γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα-ΓΚΤ» περιλαμβάνουν κυρίως απόβλητα συσκευασιών αγροχημικών και κτηνιατρικών φαρμακευτικών ουσιών και επομένως το εν λόγω ρεύμα αποβλήτων βασικά καλύπτεται από τα αναφερόμενα στο ΕΣΔΕΑ για τα «Απόβλητα συσκευασιών που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες».

Το σχέδιο διαχείρισης

Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων, η απόφαση είναι να υιοθετηθούν τα μέτρα που προάγουν την υιοθέτηση των σύγχρονων τάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σχετίζονται με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας και την αντιμετώπιση των αποβλήτων αυτών ως πόρο, την προώθηση της ιεράρχησής τους και τη συνεχή μείωση της παραγωγής τους. «Οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις σχετίζονται με την κατασκευή και λειτουργία των νέων και υφιστάμενων εγκαταστάσεων, καθώς και με τη λειτουργία των δικτύων συλλογής και μεταφοράς, αναμένεται όμως να είναι τοπικού χαρακτήρα και να αντιμετωπιστούν στο στάδιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης με την εφαρμογή των αντίστοιχων βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών σε επίπεδο μονάδων και την ορθολογική χωροθέτηση και οργάνωση των δικτύων», αναφέρεται στη σχετική εισήγηση.

Κεντρική Μακεδονία

Στη συζήτηση του θέματος στο περιφερειακό συμβούλιο Κεντρικής Μακεδονίας παρουσιάστηκαν στοιχεία σχετικά με τα επικίνδυνα απόβλητα στην περιοχή. Για τα βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα, στην Κεντρική Μακεδονία το 2011 παράγονταν 34.054 τόνοι (16,9% της συνολικής παραγωγής στη χώρα).

Βάσει του σχεδιασμού, υπολογίζεται για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας περίπου 12.872 τόνοι το 2020 θα πρέπει να διατεθούν. Επισημαίνεται ότι από το 2011 έως το 2020 προβλέπεται μείωση των παραγομένων ποσοτήτων ΒΕΑ λόγω οικονομικής ύφεσης της χώρας.

Το σενάριο προτείνει στις βασικές απαιτήσεις σε υποδομές και δίκτυα διαχείρισης μέχρι το 2020 για τα βιομηχανικά απόβλητα, την κατασκευή περιφερειακού ή διαπεριφερειακού επιπέδου ΧΥΤΕΑ συνολικής δυναμικότητας 70.000 τόνων επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων ετησίως, καθώς και χωροθέτηση ΧΥΤΕΑ εντός του 2016 με γνώμονα τη διαχείριση σε Περιφερειακό επίπεδο κατά προτεραιότητα στις Περιφέρειες εκείνες στις οποίες παράγονται οι μεγαλύτερες ποσότητες αυτών (Στερεά Ελλάδα, Αττική, Κεντρική Μακεδονία, Θεσσαλία). Για την τελική διάθεση των ΒΕΑ δεν θα υφίστανται γενικώς γεωγραφικοί ή διοικητικοί περιορισμοί. Κατά προτεραιότητα θα εξυπηρετούνται οι περιοχές των πλησιέστερων στους ΧΥΤΕΑ Περιφερειών μη αποκλειόμενης για λόγους οικονομικής βιωσιμότητας της εξυπηρέτησης άλλων περιφερειών.

Ιδιαίτερη διαχείριση πριν τη διάθεση στον διαπεριφερειακό ΧΥΤΕΑ, μπορεί να υιοθετηθεί με την αποτέφρωση οργανικών επικίνδυνων ΒΕΑ που δεν μπορούν να ανακτηθούν, κατά προτεραιότητα μέσω της αξιοποίησης υφιστάμενων βιομηχανικών εγκαταστάσεων και υποδομών. Όπου αυτό δεν είναι εφικτό να διατίθενται στον διαπεριφερειακό ΧΥΤΕΑ, εφόσον πληρούν τις προδιαγραφές για ταφή.

Όσον αφορά τα ιστορικά αποθηκευμένα απόβλητα, οι Περιφέρειες με τα περισσότερα ΒΕΑ στις εγκαταστάσεις των παραγωγών τους είναι η Κεντρική Μακεδονία, η Θεσσαλία και η Αττική, με ποσοστά 39%, 29% και 18% επί των συνολικά αποθηκευμένων επικίνδυνων αποβλήτων, αντίστοιχα. Τα ιστορικά αποθηκευμένα βιομηχανικά απόβλητα μετά την εφαρμογή της επαναχρησιμοποίησης τους ως πρώτη ύλη ενδεχομένως από άλλες βιομηχανίες ή ανάκτησης ενέργειας μπορούν να διατεθούν σε ΧΥΤΕΑ.

Για τα υπόλοιπα επικίνδυνα απόβλητα οι προβλέψεις είναι μάλλον αόριστες και αφορούν σε εθνικές δράσεις παρά σε τοπικές.

Οι παρατηρήσεις

Οι παρατηρήσεις που έκαναν επί του Σχεδίου οι υπηρεσίες της Αντιπεριφέρειας Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, όπως είπε ο κ. Γιουτίκας, είναι οι εξής:

1. Επειδή για τη διάθεση των επικίνδυνων αποβλήτων δεν θα υφίστανται γενικώς γεωγραφικοί ή διοικητικοί περιορισμοί, οι ΧΥΤΕΑ που θα υλοποιηθούν προβλέπεται ουσιαστικά να καλύπτουν ανάγκες διάθεσης εθνικής εμβέλειας και συνεπώς, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο των υπό έγκριση Περιφερειακών ΠΕΣΔΑ.
2. Για τη δημιουργία ΧΥΤΕΑ δεν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη αρμόδιου φορέα, παρότι στους άξονες πολιτικής του εγκεκριμένου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) στο οποίο εμπεριέχεται και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ), υιοθετείται η κατοχύρωση του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Συνεπώς η αναφορά για συνεργασία κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών καθώς και Περιφερειακών ΦΟΔΣΑ με κλαδικούς φορείς (ιδιώτες) είναι αόριστη. Σημειωτέον ότι μέχρι σήμερα η διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων γίνεται αποκλειστικά από τον ιδιωτικό τομέα (συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία, διασυνοριακή μεταφορά, ιδιωτικοί ΧΥΤΕΑ).
3. Για την αποτέφρωση οργανικών βιομηχανικών επικινδύνων αποβλήτων που δεν μπορούν να ανακτηθούν, μέσω αξιοποίησης μόνο υφιστάμενων βιομηχανικών εγκαταστάσεων, όπως προτείνεται στη μελέτη, δεν αναφέρεται ο αναγκαίος αριθμός (ή δυναμικότητα) των εγκαταστάσεων αυτών για την κάλυψη των αναγκών της χώρας. Επισημαίνεται ότι οι υφιστάμενες βιομηχανικές εγκαταστάσεις είναι ιδιωτικές και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η δυνατότητα συναίνεσης των βιομηχανιών αυτών και της τοπικής κοινωνίας.  Εμείς καταθέτουμε συγκεκριμένη πρόταση που είναι η  δημιουργία μίας μονάδας αποτέφρωσης εθνικής εμβέλειας για όλα τα οργανικά επικίνδυνα απόβλητα, ανεξάρτητα της διαθεσιμότητας των ιδιωτικών βιομηχανικών εγκαταστάσεων  και να αποκλειστεί η περίπτωση διάθεσης οργανικών ΒΕΑ σε ΧΥΤΕΑ.

Απόβλητα Συσκευασιών

Σε ό, τι αφορά στα Απόβλητα Συσκευασιών που έχουν ρυπανθεί από επικίνδυνες ουσίες, για τα οποία στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων υπογραμμίζεται ότι «δεν αναφέρονται διακριτά καθώς ο εκ της νομοθεσίας βασικός στόχος είναι ή άμεση διάθεσή τους», εμείς προτείνουμε επέκταση του υφιστάμενου συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης και για αυτές τις συσκευασίες με άμεση προτεραιότητα την απορρύπανσή τους και όχι την απευθείας διάθεση ή την θεσμοθέτηση νέου με τους ίδιους στόχους, δηλαδή την απορρύπανση πριν τη διάθεση, τόνισε ο κ. Γιουτίκας.

Διαχείριση Επικίνδυνων Αποβλήτων σε παλιά λατομεία

«Επειδή υπάρχει ανάλογη πρόταση στη μελέτη και είναι μια πρακτική που ακολουθείται στο εξωτερικό, εμείς επισημαίνουμε ότι η χρήση εξαντλημένων λιγνιτικών πεδίων, ορυχείων ή εξαντλημένων λατομείων, ως χώρων εγκαταστάσεων διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων, προσκρούει στην έλλειψη  του αναγκαίου νομοθετικού πλαισίου. Γι’ αυτό τονίζουμε την αναγκαιότητα άμεσης θέσπισης του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου, για τη χρήση των χώρων αυτών όπως προβλέπεται στο προτεινόμενο σχέδιο», υπογράμμισε ο κ. Γιουτίκας.

Η αντιπολίτευση

Ο περιφερειακός σύμβουλος της μείζονος αντιπολίτευσης, Αθανάσιος Μπασδάνης, είπε ότι «θα χρειαστεί εντός του 2016 να γνωμοδοτήσουμε περί χωροθέτησης μιας μονάδας διαχείρισης στην Κεντρική Μακεδονία. Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα με την ανεξέλεγκτη διάθεση και τη ρύπανση από τα επικίνδυνα απόβλητα, ενώ πρέπει να υπάρξει και ευαισθητοποίηση των πολιτών, για να προστατευτεί επαρκώς το περιβάλλον».

Η επικεφαλής της Ριζοσπαστικής Αριστερής Ενότητας, Δέσποινα Χαραλαμπίδου, δήλωσε: «Σε σωστό προσανατολισμό η εισήγηση της Περιφέρειας. Οι αλλαγές που έγιναν στο σχεδιασμό διαχείρισης των αποβλήτων με τον περιορισμό των μεγάλων εγκαταστάσεων και τη νέα φιλοσοφία, δεν συνάδουν με τον συγκεκριμένο σχεδιασμό. Για παράδειγμα δεν υπάρχουν οι απαιτούμενες προβλέψεις για τη χρηματοδότηση του σχεδίου. Υπάρχει υποκρυπτόμενη προώθηση Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα για να χρηματοδοτηθούν οι υποδομές διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων. Κι αυτή η προοπτική μας βρίσκει αντίθετους. Γι’ αυτό θα ψηφίσουμε λευκό».

Ο περιφερειακός σύμβουλος της παράταξης «Συμμετέχω», Δημήτρης Μούρνος, τόνισε ότι είναι ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση αντιμετώπισης του προβλήματος, αλλά η αντιμετώπιση πρέπει να είναι σε περιφερειακό και όχι κεντρικό επίπεδο. «Παρόλα αυτά υπερψηφίζουμε, διότι πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο για τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων», συμπλήρωσε.

Ο επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης, Γιάννης Ζιώγας, είπε ότι η λογική της κυβέρνησης στη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων δε διαφέρει από τη λογική της προηγούμενης. «Βλέπουν τη διαχείριση των αποβλήτων ως πόρο για να βγάλουν κέρδη συγκεκριμένα συμφέροντα. Παρέχουν κίνητρα για επενδύσεις στη διαχείριση των αποβλήτων για την κερδοφορία συγκεκριμένων επιχειρηματικών ομίλων», υπογράμμισε. Η παράταξη καταψήφισε.

Παρόν δήλωσε η παράταξη της «Ελληνικής Αυγής» εκφράζοντας επιφυλάξεις ως προς το συνολικό σχέδιο διαχείρισης.

Η επικεφαλής της παράταξης «Πολίτες Μπροστά», Νιόβη Παυλίδου, τόνισε ότι «η υστέρηση στη διαχείριση των απορριμμάτων στην Ελλάδα είναι γνωστή και σε ό,τι αφορά στα επικίνδυνα απόβλητα είναι εγκληματική. Δε δικαιολογείται άλλη καθυστέρηση. Οι παρατηρήσεις των υπηρεσιών είναι χρήσιμες. Είμαστε θετικοί, πρέπει να υπάρξουν πιο αξιόπιστα στοιχεία σε περιφερειακό επίπεδο και οφείλουμε να αναδείξουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κυκλικής οικονομίας, που είναι πολύ θετικά. Είμαστε υπέρ και πιστεύουμε ότι πρέπει να γίνουν διαπεριφερειακές μονάδες και να προχωρήσουν γρήγορα».

Αποχή δήλωσε ο επικεφαλής της παράταξης «Οικολογία – Αλληλεγγύη», Μιχάλης Τρεμόπουλος, ο οποίος παρατήρησε ότι τόσο η εισήγηση της Περιφέρειας, όσο και το Εθνικό Σχέδιο έχουν θετικά στοιχεία, αλλά και αρκετά θολά σημεία. «Οι περιοχές που θα χωροθετηθούν οι ΧΥΤΕΑ είναι ένα ζήτημα. Οι Δήμοι θα τους αποδεχτούν; Οι τοπικές κοινωνίες; Οι κατευθύνσεις είναι πολύ γενικές. Η διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων γίνεται μέχρι σήμερα από ιδιωτικές εταιρίες. Διεθνώς μάλιστα οι εταιρίες που διαχειρίζονται αυτά τα απόβλητα ελέγχονται από τη Μαφία…», σημείωσε. Ο κ. Τρεμόπουλος μάλιστα έκανε σειρά παρατηρήσεων επί των «θολών» σημείων σε όλα τα είδη των επικίνδυνων αποβλήτων, ζήτησε ρεαλιστικό σχεδιασμό και εφαρμογή των νόμων. «Όχι σε άλλο ένα νόμο που δε θα τηρηθεί στην πράξη», είπε.

voria.gr