Αριστοτέλης και Μ. Αλέξανδρος, η συνάντηση δύο μεγαλοφυών, η πρόσφατη εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστημίου στα πλαίσια του “Έτους Αριστοτέλη”

Άλλη μια πετυχημένη καθ΄ όλα εκδήλωση οργάνωσε η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» σε συνεργασία με την ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας, στον φιλόξενο χώρο της αίθουσας του Δημοτικού Συμβούλιου

του Δήμου Πέλλας, το απόγευμα της  Δευτέρας 14-11-2016 την 4η εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών της 21ης περίοδου 2016-17. Και μάλιστα  η εκδήλωση έλαβε χώρα ανήμερα του Αγίου Φίλιππου προστάτη της Ι.Λ.Ε.Γιαννιτσών.  Ο Ιωάννης Παρίσης υποστράτηγος εν αποστρατεία,  πτυχιούχος νομικής του Α.Π.Θ.,  διδάκτορας Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστήμιου Κρήτης και πρόεδρος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων, ανέπτυξε ένα εξόχως ενδιαφέρον θέμα: «Αριστοτέλης και Αλέξανδρος συνάντηση δύο μεγαλοφυών». Την εκδήλωση παρουσίασε το μέλος του Δ.Σ. και υπεύθυνος του Α.Λ.Π.  Βασίλειος Τραούδας και έκλεισε ο πρόεδρος της Ι.Λ.Ε. Γιαννιτσών Κωνσταντίνος Κάμτσης.

Ο  Αθηναίος φιλόσοφος Πλάτων  στην περίφημη φιλοσοφική του σχολή, την ονομαστή και ως ακαδημία, ανάμεσα στους πολλούς μαθητές του είχε και τον νεαρό και φέρελπι νέο τον Αριστοτέλη τον Μακεδόνα. Τον αποκαλούσε «ο νους» και «ο αναγνώστης» εκτιμώντας βαθύτατα την σπιρτάδα της σκέψης του αλλά και την έκδηλη έφεσή του προς την ανάγνωση. Χαρακτηριστική ήταν η απογοήτευσή του όταν ο φιλομαθής μαθητής του έλειπε ορισμένες φορές από την προφορική παράδοση και τον χώρο διδασκαλίας, γιατί μελετούσε ώρες  πολλές στο σπίτι του, σχολιάζοντας ότι:  «λείπει το μεγάλο μυαλό από το μάθημα, άρα δεν μας ακούει κανείς…». Ο Αριστοτέλης  που γεννήθηκε στα Στάγειρα της Χαλκιδικής το 384 π.Χ.  αναδείχθηκε και αναγνωρίστηκε διεθνώς ως ένα από τα κορυφαία πνευματικά αναστήματα στον κόσμο, υπήρξε γιος του Νικόμαχου που εργάστηκε ως γιατρός στην αυλή του  Αμύντα και του μεγάλου βασιλιά της Μακεδονίας του Φίλιππου. Η ζωή του  Αρ. διακρίνεται σε 4 κρίσιμες περιόδους: α. στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια  στα Στάγειρα και την Πέλλα, β.  στην πρώτη αθηναϊκή περίοδο  όταν ήταν από 17 έως 37 ετών, γ. στην περίοδο των μετακινήσεων και δ. την δεύτερη αθηναϊκή περίοδο.

Με τον δάσκαλό του ο Αριστοτέλης που είχε ηλικιακά 44 χρόνια διαφορά,  διατηρούσε καλές σχέσεις και τον εκτιμούσε βαθύτατα, αλλά ως ανήσυχος και φιλομαθής νους δεν ήταν λίγες οι φορές που  βρέθηκε σε αντιπαράθεση μαζί του και χαρακτηρίστηκε ως άριστος αλλά και εν πολλοίς ενοχλητικός μαθητής. Δεχόταν  και εκτιμούσε βαθύτατα τις απόψεις του Πλάτωνα, αλλά διαφωνούσε έντονα μαζί του  και αυτό γίνεται εμφανές  στο έργο του  «Η Θεωρία των Ιδεών». Ιδιαίτερη εντύπωση κάνει στον ερευνητή ο πίνακας του γνωστού από την Αναγέννηση ζωγράφου Ραφαήλ «Η φιλοσοφική σχολή Αθηνών» όπου απεικονίζονται μεταξύ άλλων προσώπων ο Πλάτων που κοιτάει προς τα επάνω, ως πιο πνευματικός και ιδεαλιστής και ο Αριστοτέλης που κοιτάει χαμηλά προς το έδαφος ως πιο ρεαλιστής και προσιτός προς τους ανθρώπους. Το έργο του που ονόμασε «Ηθικά Νικομάχεια» γράφτηκε προς τιμήν του γιου του και προς τον οποίο απευθύνεται. Ο Αριστοτέλης εγκαταλείπει την Αθήνα μετά τον θάνατο του Πλάτωνα, αν και θεωρούταν ως ο επικρατέστερος  και αξιότερος  διευθυντής και διάδοχος του στην σχολή, εντούτοις την αναλαμβάνει  ο Σπεύσιπος ανεψιός του εκλιπόντα. Ο στοχαστής και διανοητής Αριστοτέλης καταφεύγει στην Άσσο της Αιολίδας δίπλα στον τύραννο της Ερμεία. Η εκεί παραμονή του χαρακτηρίζεται  ως μια χρονική περίοδος πνευματικής δημιουργίας και  εκπαιδευτικής ανάτασης. Επηρεάζει το πολίτευμα και την διακυβέρνηση της πόλης επί το θετικότερο και νυμφεύεται την ανεψιά του τοπικού ηγέτη την Πυθιάδα. Μετά την τραγική εξόντωση του τελευταίου  και συνδεόμενος παράλληλα με τον  ποιητή και φιλόσοφο Θεόφραστο καταφεύγει στο απέναντι νησί της Λέσβου.  Συνεχίζει το επιστημονικό, φιλοσοφικό και συγγραφικό πολυσχιδές έργο του. Θεωρεί ότι η επιστήμη και η φιλοσοφία είναι συνώνυμες ιδέες. Παραλλήλως ασχολείται με την μεταφυσική, την ηθική, την λογική, την βιολογία, τα μαθηματικά, την φυσική κ.ά. Πιστεύει ακράδαντα ότι η γνώση της γεωμετρίας και γενικά των μαθηματικών είναι απαραίτητη για να εντρυφήσει  και να ερμηνεύσει κάποοις στην φιλοσοφία. Χαρακτηριστική ήταν η επιγραφή στην είσοδο της σχολής του, στο Λύκειο της Αθήνας: «μηδείς αγεωμέτρητος εισελθείν». Έξοχος ερμηνευτής των φυσικών νόμων,  ιδρυτής της μεταφυσικής, προβάλλει την τελολογική θεωρεία και ενστερνίζεται την άποψη ότι  τίποτα στην φύση δεν συμβαίνει επί ματαίω.

Άξιο αναφοράς είναι ότι μέχρι τον 17ο αιώνα το πλέον αξιόπιστο σύγγραμμα  περί μετεωρολογίας, που  κυκλοφορούσε, και μάλιστα θεωρούσε δεδομένη την σφαιρικότητα της γης, ήταν εκείνο του μεγάλου Σταγειρίτη. Να σημειωθεί ακόμη ότι η δοξασία του  ότι  η επιστήμη είναι προσηλωμένη στην Λογική  ισχύει έως τις ημέρες μας. Σε έναν άλλο στοχασμό του θεωρεί την αρετή στο μέσο μεταξύ της έλλειψης και  της υπερβολής. Το ίδιο ενστερνίζεται για την ανδρεία που βρίσκεται στο μέσον μεταξύ θρασύτητας και δουλείας, όπως επίσης και στην περίπτωση της φιλίας  μεταξύ κολακείας  και απέχθειας.  Αρετές όπως η σωφροσύνη, δικαιοσύνη, σοφία, φρόνηση εγκράτεια και αυτάρκεια δηλαδή οι διανοητικές αρετές κ. ά.  είναι αυτές που θα πρέπει να καλλιεργούνται  σε υψηλές θέσεις και συχνότητες.  Το ίδιο θα μπορούσε  να ισχύει και με τις διανοητικές αρετές, όπως: η νοημοσύνη, η σύνεση κ.ά.  Στο έργο του «Τα πολιτικά» διαπραγματεύεται την γέννηση, την συγκρότηση και την λειτουργία του πολιτεύματος και μάλιστα της δημοκρατίας, χαρακτηρίζοντας τον άνθρωπο ως πολιτικό όν, ενώ παράλληλα, πρώτος αυτός, κάνει σαφή την διάκριση των εξουσιών σε: νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική. Επίσης θεωρεί ως υποχρέωση της πολιτείας να μορφώνει τους πολίτες της, ώστε να είναι  πολλαπλώς χρήσιμοι και δημιουργικοί.

Στο βιβλίο «ρητορική τέχνη» προβαίνει σε κοινωνιολογική ανάλυση του ανθρώπινου βίου και  την διακρίνει σε νεότητα, ακμή και γηρατειά, με την κάθε ηλικιακή ομάδα να προβάλλει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.

Στο βιβλίο «ρητορική τέχνη» προβαίνει σε κοινωνιολογική ανάλυση του ανθρώπινου βίου και  την διακρίνει σε νεότητα, ακμή και γηρατειά με την κάθε ηλικιακή ομάδα να προβάλλει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.

Το 343 μαζί με την οικογένειά του μετακινείται στην Μακεδονία για να αναλάβει την μόρφωση και την διαπαιδαγώγηση του νεαρού Αλέξανδρου γιου του βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππου. Μετά τον θάνατο της γυναίκας του νυμφεύεται  σε δεύτερο γάμο μια Σταγειρίτισσα νέα και αποκτά  έναν γιο τον Νικόμαχο.  Το 322 π.Χ. ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου πεθαίνει στην Χαλκίδα, όπου είχε καταφύγει. Εντυπωσιάζει η διαθήκη του, όπου αναφέρεται σε απελευθέρωση δούλων του κλπ. Μια συγκλονιστική μεγαλοφυία  έχει ανδρωθεί στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας. Το βασιλόπουλο που έμελλε να γίνει κοσμοκράτορας παρακολουθεί προσεκτικά τις διδαχές και τα μαθήματα  του μεγάλου διδάσκαλου του.  Είναι ο Αλέξανδρος. Με τον πατέρα του Φίλιππο, όπως και με τον δάσκαλό του Αριστοτέλη παρά την υπακοή που επέδειξε  και την συμφωνία σε ορισμένα σημεία, δεν ήταν λίγες οι στιγμές που έγινε φανερή η διαφωνία και ενίοτε η δυσαρέσκειά του. Με την μητέρα του όμως που την υπεραγαπούσε οι σχέσεις του ήταν αρμονικές και  ισορροπημένες. Αυτή του μετέδωσε μια έντονη θρησκευτικότητα και το δέος απέναντι στο θείο.  Αρκετές φορές από  την εκστρατεία του σε τοποθεσίες στην Ανατολή όπου βρισκόταν, έστελνε πολύτιμα δώρα και συγκινητικές επιστολές αφοσίωσης στο πρόσωπο και την ιδιότητά της. Όταν ο στρατηγός του και τοποτηρητής του στον μακεδονικό θρόνο, Αντίπατρος του παραπονέθηκε με γράμμα ότι η Ολυμπιάδα με περισσό θράσος αναμιγνύεται στην πολιτική διακυβέρνηση της Μακεδονίας, η απάντηση του Αλέξανδρου ήταν δηλωτική του θαυμασμού και της αγάπης που έτρεφε για την μητέρα του: «…και μην ξεχνάς Αντίπατρε ότι ένα μόνο δάκρυ της αρκεί να αλλάξει τον κόσμο!»

Ο παιδαγωγός Λεωνίδας από την Ήπειρο και συγγενής με την Ολυμπιάδα καλλιέργησε έναν χαρακτήρα στον Αλέξανδρο συγκροτημένο, συνεπή αλλά και χαρακτηρισμένο από απλότητα, λιτότητα και εγκράτεια.  Ο Φίλιππος μετέδωσε στον βασιλόπαιδα την ευρεία πολιτική αντίληψη, τις ικανότητες πολιτικής οργάνωσης και  άριστης διαχείρισης της διπλωματίας. Ο ίδιος ο διάδοχος του μακεδονικού θρόνου έβλεπε στο πρόσωπο του επιτυχημένου στρατιωτικού πατέρα του τον θεμελιωτή της στρατιωτικής ισχύος της χώρας του. Χαρακτηριστική υπήρξε η φράση του Θεόπομπου για τον Αλέξανδο ότι δηλαδή «ουδείς Ευρωπαίος καλύτερος αυτού».  Η διαφωνία του φάνηκε άλλη μια φορά όταν ο Φίλιππος κατέλαβε, μετά από εξέγερση, τα Στάγειρα και τα ισοπέδωσε και πούλησε τους κατοίκους ως δούλους. Τότε, αγέρωχα και πιεστικά απαίτησε από τον πατέρα του την ανοικοδόμησή τους εκ νέου. Όπερ και εγένετο!. Αργότερα δε ο ίδιος πρόσφερε ένα σεβαστό χρηματικό ποσό για την ανακαίνιση και ευπρεπισμό τους.

Παρά τα θετικά στοιχεία που παρατέθηκαν καλόν είναι να γνωρίζουμε και τις αρνητικές καταβολές στο οικογενειακό του περιβάλλον.  Και η αλήθεια της σχετικής έρευνας ήταν συγκλονιστική. Στην σχολή της Μίεζας, κοντά στη Νάουσα, αλλά και στην Πέλλα ο ανήσυχος νους του φιλομαθούς και ευφυούς νέου πλησιάζει αλλά και ξεπερνάει, συχνά, αυτόν του σοφού δάσκαλου. Στον ιερό χώρο των Νυμφών συμμαθητές του Αλέξανδρου υπήρξαν ονομαστοί κατόπιν στρατηγοί  και συνεργάτες του:  Ο κρητικός στην καταγωγή Νέαρχος, ο Πευκέστης που μάλιστα τον έσωσε με αυτοθυσία στη μάχη με τους ορεσίβιους Μαλούς και του οποίου σώζεται ο τάφος στα Λευκάδια Νάουσας, ο Ηφαιστίων, ο Νικάνωρ, ο Πτολεμαίος, ο Αντίοχος, ο Άρπαλος, ο Σέλευκος   κ.ά.

Πνεύμα ανήσυχο, παραγωγικό και εν πολλοίς παρορμητικό ο Αλέξανδρος προσάρμοζε  την τακτική του αναλόγως του στρατηγικού σχεδιασμού του, διέκρινε τα κέντρα ισχύος του μεγάλου αντίπαλου:  περσικός στρατός, ναυτικό, μέγας βασιλεύς, 3 πρωτεύουσες: Περσέπολη, Σούσα, Εκβάτανα. Ασκούσε ακατανίκητη γοητεία στους στρατιώτες του, αποκτούσε γόητρο  ανάμεσα στους εχθρούς του, κέρδιζε τους αντίπαλους με την συμπεριφορά  και το ήθος του, ήταν άριστος στην στρατηγική επικοινωνία και υπήρξε οπαδός της «ήπιας ισχύος».  Το έργο και η τακτική του διδάσκεται σε πολιτικές και στρατιωτικές σχολές σε πολλές χώρες του κόσμου. Αναρριχήθηκε δε στον θρόνο το 336 π.Χ. και βασίλεψε ως το 323 π.Χ.  δηλαδή μόνον 13 χρόνια, αλλά η  πολιτισμική κληρονομιά του είναι βαριά. Η εποχή του Αλέξανδρου και η ελληνιστική  περίοδος φέρει την σφραγίδα του μεγαλοφυούς στρατηλάτη. Ο Όμηρος και οι τραγικοί  ποιητές έφτασαν στα βάθη της Ασίας, ενώ παράλληλα  είχε οργανωμένα επιτελεία στελεχωμένα από ειδικούς επιστήμονες που συνέλεγαν και μελετούσαν την χλωρίδα και την πανίδα αυτών των περιοχών και ό,τι σημαντικό ανακάλυπταν, το έστελνε  ο ίδιος με ιδιαίτερη φροντίδα πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Ίδρυσε πάνω από 70 πόλεις Αλεξάνδρειες με γνωστότερη εκείνην στην Αίγυπτο. Οι λαοί των περιοχών ενστερνίστηκαν  κάθε πολύτιμο στοιχείο που τους έφερε ο  ελληνικός πολιτισμός. Οι κατακτημένοι λαοί όχι μόνο δέχθηκαν την εξουσία του, αλλά τον αγάπησαν, ακολούθησαν τα βήματά του και ήταν περήφανοι γιατί μέσα τους είχαν δεσμούς αίματος και πολιτισμικής καταγωγής από τους Μακεδόνες. Ήταν ο ανίκητος ηγέτης, ο αποδεκτός από όλους.

Ακόμη και σήμερα υπάρχουν διάφοροι λαοί και φυλές στο Πακιστάν, Αφγανιστάν, Ιράν, στην Αίγυπτο, Παλαιστίνη  κ.ά.  που καυχώνται για τις ελληνικές ρίζες, αλλά και τα έθιμα και τις συνήθειές τους. Ο Ισκεντέρ (=Αλέξανδρος)  είναι δικός τους άνθρωπος,  στρατηγός, εκπολιτιστής, φιλόσοφος και γενάρχης. Αποτελεί πλέον τμήμα  και του δικού τους πολιτισμού. Ο Χριστιανισμός διαδόθηκε καλύτερα πάνω στα χνάρια της ελληνιστικής περιόδου. Η ελληνική γλώσσα με τα πλούσια νοήματα και τις μεστωμένες εκφράσεις της αποτέλεσε το όχημα, για να φτάσει το σωτήριο μήνυμα της εκκλησίας μας σε πολλούς ανθρώπους και πατρίδες.

Όντως είναι αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι ο γίγαντας της φιλοσοφίας δημιούργησε τον φιλόσοφο κατακτητή. Αριστοτέλης και Αλέξανδρος δάσκαλος και μαθητής συνοδοιπορούν αντάμα ανά τους αιώνας. Συγκλονίζει παγκοσμίως η συνάντησή τους στην ελληνική ιστορία. Ο μεγαλοφυής φιλόσοφος και επιστήμονας αντάμωσε με τον μεγαλοφυή βασιλιά και στρατηλάτη. Παιδιά γνήσια  και αυτά της Μακεδονικής γης και ηγέτες παγκόσμιας εμβέλειας επηρεάζουν πολλούς στην εποχή μας.  Ακτινοβολούν ως οικουμενικοί Έλληνες.

Λάζαρος Η. Κενανίδης, θεολόγος, διδάκτορας Α.Π.Θ. μέλος του Δ.Σ. της Ι. Λ. Ε.  Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος», δ/ντής του 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος»

Η επόμενη εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστημίου Γιαννιτσών πραγραμματίσθηκε για την Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2016 και ώρα 19.00′ στην κεντρική αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Γιαννιτσών, με:

Α’ ΜΕΡΟΣ: ΟΜΙΛΙΑ

ΘΕΜΑ: ” Η εορτή των Χριστουγέννων”

Ομιλητής: Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας κ.κ. Ιωήλ.

Β’ ΜΕΡΟΣ: ΣΥΝΑΥΛΙΑ

Με εκκλησιαστικούς χριστουγεννιάτικους ύμνους, από τη Χορωδία Βυζαντινής Μουσικής της Ι. Μ. Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας ” Ρωμανός ο Μελωδός”, υπό την διεύθυνση του Αριστείδη Βογιατζόγλου, Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Σχολής.

Αριστοτέλης και Μ. Αλέξανδρος, η συνάντηση δύο μεγαλοφυών, η πρόσφατη εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστημίου στα πλαίσια του “Έτους Αριστοτέλη”