Άγνοια και ανησυχία για το «Προσφυγικό», του Ιγνάτη Καραπαναγιώτη

«Όλοι μαζί οι Έλληνες θα σηκώσουμε το βάρος για το προσφυγικό/μεταναστευτικό. Εκτός από τα νησιά μας και τη Θράκη για εθνικούς λόγους»

(από ανακοίνωση του Προέδρου της ΠΕΔ Κ. Μακεδονίας και Δημάρχου Μενεμένης-Αμπελοκήπων Λάζαρου Κυρίζογλου).
Ποιος μπορεί να διαφωνήσει με την παραπάνω διατύπωση του Προέδρου της ΠΕΔ (δηλ. του φορέα που εκπροσωπεί όλους τους Δήμους της Κεντρικής Μακεδονίας); Κανένας!
«Η οποιαδήποτε απόφαση για μεταφορά προσφύγων και μεταναστών στην περιοχή του Νομού Πέλλας θα πρέπει να ληφθεί αφού προηγουμένως συζητήσουμε όλοι μαζί οι εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τους λοιπούς αρμοδίους για την επιλογή του καταλληλότερου χώρου. Καταδικάζουμε αυτή την προκλητική αγνόηση των Δημοτικών Αρχών» (από ανακοίνωση της Δημάρχου Σκύδρας κ. Αικατερίνης Ιγνατιάδου).
Ποιος μπορεί να διαφωνήσει με την παραπάνω διατύπωση της Δημάρχου Σκύδρας; Κανένας!
«Δεν είναι σωστό να προσβάλουμε μουσουλμάνους που ζουν ανάμεσά μας και δεν συμφωνούν με τους ακραίους ισλαμιστές τζιχάντ» (Δήλωση του Αρχιμανδρίτη Αντωνίου Κορέστη, που ακολούθησε μια ατυχή του έκφραση στην ανοιχτή συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Σκύδρας της 26-10-2019 κατά την οποία «χρησιμοποίησε απαξιωτικό χαρακτηρισμό για το Κοράνιο»).
Ποιος μπορεί να διαφωνήσει με την παραπάνω διατύπωση του Αρχιμανδρίτη; Κανένας!
Αν ήμουν στην ανοιχτή δημόσια συνεδρίαση του Δ.Σ. ή στη σύσκεψη της «Ομάδας Πρωτοβουλίας Δημοτών Σκύδρας», που έγινε λίγες μέρες μετά (3-11-2019), θα ήθελα να αναρωτηθώ και να προβληματιστώ, μαζί με όλους τους πολίτες, γύρω από το μεταναστευτικό/ προσφυγικό:
Πού οφείλεται η ανασφάλεια των τοπικών κοινωνιών να δεχτούν μια μικρή ομάδα προσφύγων στα όριά τους και να βάλουν και με αυτό τον τρόπο «πλάτη» σε ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα και τα ακριτικά νησιά μας; Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για την ανασφάλεια που δημιουργείται λόγω απουσίας τεχνογνωσίας για το«προσφυγικό». Για την ανασφάλεια που δημιουργείται στις τοπικές κοινωνίες λόγω άγνοιας και ανησυχίας στη «συνάντησή»τους με τους «διαφορετικούς».
Αλλά και για την σκόπιμη καλλιέργεια ανασφάλειας, που κάποιοι σπέρνουν δηλητηριάζοντας τις τοπικές κοινωνίες.
Ωστόσο πρέπει να παραδεχτούμε ότι καμία κοινωνία και κανένα κράτος δεν είναι προετοιμασμένο για την υποδοχή προσφυγικών ροών.Η έλλειψη τεχνογνωσίας παράγει ανασφάλειες, κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις, ταυτοτικές επανατοποθετήσεις τόσο για τους γηγενείς όσο και για τους πρόσφυγες. Όλα τα παραπάνω δημιουργούν στην τοπική κοινωνία την αβεβαιότητα της ανασφάλειας.
Η Ελλάδα το 1922 διαχειρίστηκε το προσφυγικό πρόβλημα 2.000.000 ανθρώπων (με διαφορετικούς όρους βεβαίως αλλά μην νομίζετε, δεν ήταν πολύ διαφορετικές οι συνθήκες!). Το μικρό και αδύναμο κράτος με βίαιο τρόπο απέκτησε τεχνογνωσία και δημιούργησε δομές όπως την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων. Αυτή την εμπειρία διαχείρισης του «προσφυγικού» ήρθε να δει από κοντά σε ένα ταξίδι που έκανε μια «Επιτροπή του ΟΗΕ για τους μετανάστες – πρόσφυγες», στη Μακεδονία και στη Θεσσαλονίκη του 1950. Είχαν προηγηθεί το 1949 προσφυγικές μετακινήσεις Ινδίας – Πακιστάν 20.000.000 ανθρώπων και ο ΟΗΕ αναζητούσε αυτό που θα λέγαμε σήμερα «καλές πρακτικές». Θέλω να πω ότι η «τεχνογνωσία» δημιουργεί ασφάλεια στις τοπικές κοινωνίες.
Αξίζει να ξεκαθαρίσουμε τα ερωτήματα: Ποιος είναι πρόσφυγας; Γιατί υπάρχουν πρόσφυγες;Γιατί πρέπει να προστατεύουμε τους πρόσφυγες;Πού ζει η πλειοψηφία των προσφύγων σήμερα;Ποιο είναι το πλαίσιο πρόνοιας των προσφύγων στη σημερινή Ελλάδα;
Πρέπει να διαλύσουμε κάποιους διαδεδομένους μύθους: Η «Συνθήκη του 1951 για τους Πρόσφυγες»αποτυπώνει τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των προσφύγων, καθώς και τις υποχρεώσεις κρατών έναντι των προσφύγων.Η σύμβαση αυτή θέτει τα διεθνή κριτήρια μεταχείρισης των προσφύγων.Στο Άρθρο 1 της σύμβασης αυτής καθορίζει τον όρο «Πρόσφυγας»: «Ο πρόσφυγας είναι ένα πρόσωπο:εκτός της χώρας καταγωγής του με δικαιολογημένο φόβο δίωξης εξαιτίας της φυλής,θρησκείας,εθνικότητας,κοινωνικής ομάδας,πολιτικών πεποιθήσεων και δεν έχει την προστασία της χώρας καταγωγής». Στο άρθρο 33 της σύμβασης έχει τίτλο «Απαγόρευση απελάσεως ή επαναπροωθήσεως»: ‘‘Ουδεμία συμβαλλόμενη χώρα θα απελαύνει ή θα επαναπροωθεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο πρόσφυγες εις τα σύνορα εδαφών ένθα η ζωή και η ελευθερία αυτών απειλούνται διά λόγους φυλής, θρησκείας, κοινωνικής τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεων…’’.
Ωστόσο η προστασία των προσφύγων δεν είναι μόνο διεθνή υποχρέωση της χώρας μας αλλά ορίζεται και από το σύνταγμα της Ελλάδας! Γράφει το ισχύον Ελληνικό Σύνταγμα: «MEPOΣ ΔEYTEPO-Aτομικά και κοινωνικά δικαιώματα ‘Αρθρο 5: (Ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, προσωπική ελευθερία) «Όλοι όσοι βρίσκονται στην EλληνικήEπικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Eξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Aπαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας».
Τα παραπάνω απαντούν στο μύθο που είναι ευρέως διαδεδομένος, ότι«μας αναγκάζουν να τους προστατεύσουμε».
Αλλά γιατί υπάρχουν «πρόσφυγες»; Θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι λόγοι για τους οποίους οι πρόσφυγες φεύγουν από την χώρα τους είναι πάντα, πιο σημαντικοί από τους λόγους που τους κάνει να επιθυμούν να πάνε σε μιαν άλλη χώρα.Βασικός λόγος, που φεύγουν από την χώρα τους είναι ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Και πού επιλέγουν να πάνε; Οι πρόσφυγες επιλέγουν κοντινά και ασφαλή μέρη. Είναι μύθος και μάλιστα πολύ διαδεδομένος ότι π.χ. η προηγούμενη κυβέρνηση του Τσίπρα «τους ενθάρρυνε να έρθουν στη χώρα μας». Αλλιώς δεν θα αυξανόταν σήμερα οι προσφυγικές ροές με την κυβέρνηση Μητσοτάκη!
Και γιατί δεν μπορούμε να τους σταματήσουμε εν πλω; Όσοι το ισχυρίζονται, ξεχνούν σκοπίμως ότι «απαγορεύεται εν πλω παρέμβαση» σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις.Οι πρόσφυγες που έρχονται στα ελληνικά παράλια των νησιών του Βορείου και Ανατολικού Αιγαίου διακινδυνεύοντας την ζωή τους με την βάρκατους,όταν φτάσουνεντός των ελληνικών χωρικών υδάτων, το λιμενικό μας, οφείλει να τους περισώσει και να τους περισυλλέξει.Ο μόνος εφικτός τρόπος να τους σταματήσουμε είναι … να τους πνίξουμε. Ποιος μπορεί να το εισηγηθεί; Άρα πρακτικά είναι μύθος ότι μπορούμε να τους σταματήσουμε. Ο μόνος τρόπος είναι η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας, που παρά τις αδυναμίες της, η εφαρμογή της κατάφερε να περιορίσει σημαντικά τις ροές από τα απέναντι Μικρασιατικά παράλια.
Είναι η πρώτη φορά που αντιμετωπίζει η Ευρώπη προσφυγικές ροές; Ας σκεφτούμε τον «Ψυχρό Πόλεμο» μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ και τους πρόσφυγες που αυτός δημιούργησε. Οι πρόσφυγες από την Ανατολική Ευρώπη που δέχθηκε η Δύση ήταν εκατοντάδες χιλιάδες! Ή για την Πρώτη Μεταπολεμική Κρίση στην Ευρώπη, την Σοβιετική Επέμβαση στην Ουγγαρία το 1956. Νέες προσφυγικές ροές προς την Δύση. Ή για να μιλήσουμε για τις αντίστροφες ροές μετά τον Ελληνικό Εμφύλιο, όπου χιλιάδες πολιτικοί πρόσφυγες βρήκαν φιλοξενία στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, τις λεγόμενες σοσιαλιστικές χώρες. Αλλά και σε όλο τον κόσμο οι διάφορες συγκρούσεις (εμφύλιες, εθνοτικές, χωρών κλπ) δημιουργούν κύματα προσφυγικών ροών. Και ποια ήταν η λύση, που σκέφθηκε η Διεθνής Κοινότητα; Δημιούργησε την «Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες»η οποία επιμελήθηκε την Επανεγκατάσταση σε «Τρίτες Χώρες» όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία.
Στη δεκαετία του 1990 υπήρξε μια πολιτική επαναπατρισμού: «Όλοι οι Πρόσφυγες να Επιστρέψουν στις ‘Εστίες’ τους». Είχαμε τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία και οι Πρόσφυγες αυτού του πολέμου γίνονται Ευρωπαϊκό Πρόβλημα. Στα επόμενα χρόνια από το 2000 ως τις μέρες μας, οι μεγάλες δυνάμεις αυτού του Πλανήτη κρύβουν ή «αποθηκεύουν» τους «ανεπιθύμητους» (εκατομμύρια) πρόσφυγες σε στρατόπεδα Προσφύγων στο Λίβανο, στη Συρία, στην Ιορδανία και στο Ιράκ. Η λογική του στρουθοκάμηλου: «Όταν δεν φαίνονται δεν υπάρχουν!». Είναι η λογική των ιμπεριαλιστών, του ακραίου κερδοσκοπικού καπιταλισμού.
Και πού βρίσκονται οι πρόσφυγες σήμερα; Βρίσκονται κυρίως στη Μέση Ανατολή (Λίβανος, Ιορδανία, Ιράκ, Αίγυπτος) και στην Αφρική, Κένυα, Ουγκάντα, Ζάμπια.
Είναι μύθος ότι θα έχουμε «δημογραφική αλλοίωση» του πληθυσμού. Οι πρόσφυγες, που εγκλωβίστηκαν στη χώρα μας δεν ξεπερνούν τις 60.000 – 80.000 ψυχές. Η κυβέρνηση, λέει ότι ως 1% του πληθυσμού, σε κάθε Δήμο ή Περιφέρεια θα φιλοξενηθούν πρόσφυγες.
Ωστόσο έχουμε στη χώρα μας ορισμένες ιδιαιτερότητες για την αντιμετώπιση του προσφυγικού προβλήματος. Το 2015 ήταν πρωτοφανής ο ρυθμός ανάπτυξης του Προσφυγικού φαινομένου και η τότε Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όχι χωρίς αδυναμίες, κατάφερε να ανταποκριθεί με επάρκεια στην προσφυγική κρίση. Σήμερα ενώ το πρόβλημα δεν έχει την ίδια ένταση, η κυβέρνηση της Ν.Δ. μοιάζει αμήχανη. Το 2015-16 ήταν επίσης πρωτοφανής η θετική υποδοχή εκ μέρους του γηγενούς πληθυσμού στα ακριτικά μας νησιά. Σήμερα είναι γεγονός ότι έχουμε μια υπέρβαση του ορίου αλληλεγγύης του κόσμου και των θεσμών, η οποία ναρκοθετείται και από τις εκδηλώσεις γουρουνοφαγίας έξω από τους χώρους φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών ή με ξενοφοβικές δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων (Κυρανάκης, Καράογλου, Βορίδης, Γεωργιάδης κ.α.). Την ίδια στιγμή είχαμε μια πολύ περιορισμένη παραβατικότητα εκ μέρους του προσφυγικού πληθυσμού, αλλά ταυτόχρονα είχαμε μια πρωτοφανή παραπληροφόρηση των Μ.Μ.Ε.Η παραπληροφόρηση συνεχίζεται και σήμερα! «Θα βγαίνουν να λένε ειδήσεις με μαντήλα οι παρουσιάστριες»! «Θα απαγορευτεί να τρώμε χοιρινό κρέας»! «Πρόσφυγες βίασαν ένα αγοράκι στη δομή προσφύγων στα Γιαννιτσά»! Από τη μαντίλα δηλαδή μέχρι την απαγόρευση του πυτόγυρουη παραπληροφόρηση και το ψέμα πάει σύννεφο!
Τι χρειάζεται να κάνουμε για την αντιμετώπιση του προσφυγικού στη χώρα μας; Τα τελευταία χρόνια το σύστημα πρόνοιας της χώρας μας χαρακτηρίζεται από πολλαπλές ταχύτητες, από τις ανοιχτές δομές μέχρι τα ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και ξενοδοχεία. Αναπτύχθηκε ταχύτατα μια τεχνογνωσία διαχείρισης του προσφυγικού. Είναι χρήσιμο για κάθε κυβέρνηση να αναπτύσσει την «θεσμική μνήμη» και όχι να καταργεί δομές που δημιουργήθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση. Αλλιώς το αδιέξοδο έρχεται και το πρόβλημα θα εκραγεί με απρόβλεπτες συνέπειες! Όπως δήλωσε και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ο αρμόδιος Υπουργός Μιχ. Χρυσοχοϊδης«η μπάλα έχει χαθεί»!
Το πιο σημαντικό πρόβλημα αναδεικνύεται η αδυναμία αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης τόσο μέσα στους προσφυγικούς καταυλισμούς όσο και στα ιδιωτικά κυρίως ΜΜΕ. Οι κίνδυνοι προβοκάτσιας (όπως το μπάρμπεκιου που οργάνωσε μια μικρή ομάδα ακραίων έξω από τον προσφυγικό καταυλισμό στα Διαβατά), είναι υπαρκτοί.
Η χώρα μας, χρειάζεται ένα σχέδιο αντιμετώπισης του προσφυγικού προβλήματος με πρόβλεψη πενταετίας και με συναινέσεις ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις. Το πρόβλημα είναι σοβαρό και δεν χωρά μικροκομματική εκμετάλλευση. Ούτε επιπόλαια αντιμετώπιση από τους υπεύθυνους.
Οι τοπικές κοινωνίες, παρά το γεγονός ότι βγήκαν λαβωμένες μετά από 10 χρόνια «μνημονίων» και εξακολουθούν να έχουν τα προβλήματά τους, πρέπει να προσφέρουν την αλληλεγγύη τους σε διωκόμενους ανθρώπους, θύματα των πολέμων και της ακραίας φτώχειας. Να προσφέρουν επίσης την αλληλεγγύη τους στους ακρίτες των νησιών μας, που έχουν επιβαρυνθεί όλα αυτά τα χρόνια υπερβολικά και είναι μέγιστη ανάγκη να αποσυμφορηθούν οι δομές φιλοξενίας όπως στη Μόρια της Λέσβου ή στη Σάμο ή στη Χίο …
Όταν κάποιοι αντιδρούν στην μεταφορά των Προσφύγων και μεταναστών, είτε σε ξενοδοχειακές μονάδες στην περιοχή τους (όπως στην Παναγίτσα στην Έδεσσα), είτε σε στρατόπεδα και άλλους χώρους στον Δήμο τους, κάνουν μια επιλογή: Να παραμείνουν οι 15.000 πρόσφυγες και μετανάστες στην ακριτική Λέσβο, να μην μοιραστεί το βάρος της προσφυγικής κρίσης σε όλη τη χώρα! Αλλά πόσο πατριωτική είναι μια τέτοια στάση;
Γιατί το θέμα δεν είναι αν αγαπάμε ή όχι τους πρόσφυγες και μετανάστες που καταφθάνουν στη χώρα μας, ως ενδιάμεσο σταθμό για να περάσουν στην Ευρώπη του πλούτου, της ασφάλειας. Το θέμα είναι αν είμαστε ικανοί ως χώρα να διαχειριστούμε το προσφυγικό – μεταναστευτικό ή θα πνιγούμε μέσα στην ανικανότητά μας, που την διασκεδάζουμε με «μπύρες χοιρινά σουβλάκια» του Κυρανάκη, ή με «περικεφαλαίες και μακεδονικές σάρισες» διάφορων ακραίων γραφικών, ή με ανέξοδες κουβέντες διαφόρων ανευθυνο – υπεύθυνων «δεν τους καλέσαμε εμείς» του Καράογλου ή «δεν δικαιούνται ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης» του Βορίδη.
Αν κυριαρχήσει ο ανθρωπισμός θα επιβιώσουμε ως κοινωνία. Αν κυριαρχήσει η ξενοφοβία θα αυτοκαταστραφούμε. Κάποιοι λίγοι«επαγγελματίες» του ρατσιστικού φόβου, τρομοκρατούν με την παραπληροφόρηση, επιδιώκοντας να επεκτείνουν το καρκίνωμα σε ολόκληρη την κοινωνία. Δημοκράτες από όλα τα κόμματα, χριστιανοί που δείχνουν με πράξεις την αλληλεγγύη, που προτάσσει ο Χριστός στους κατατρεγμένους, ας αντισταθούμε!
13-11-2019
kignatis@gmail.com

*Άγνοια και ανησυχία για το «Προσφυγικό», άρθρο του Ιγνάτη Καραπαναγιώτη