Λόγος της Πέλλας Ηλεκτρονική Εφημερίδα Νομού Πέλλας
Βιασμοί που καταγγέλλονται και τιμωρούνται, βιασμοί χωρίς δικαίωση και ατιμώρητοι, βιασμοί που δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας έχουν ένα κοινό στοιχείο.
Μένουν για πάντα χαραγμένοι στη ψυχή των γυναικών. Πίσω από το πρόσωπο ενός βιαστή, ωστόσο, υπάρχει ένα προφίλ ατόμου, αποκαλύπτοντας ότι ανάμεσά μας κυκλοφορούν τέσσερις τύποι βιαστών με διαφορετικά κίνητρα ο καθένας.
Τρομάζει, παράλληλα, ο «σκοτεινός» αριθμός των βιασμών που δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας ο οποίος ενδέχεται να είναι έως και είκοσι φορές μεγαλύτερος από τον πραγματικό αριθμό που καταγγέλλονται στις αστυνομικές αρχές κάθε χρόνο. Ο εγκληματολόγος, Κώστας Γανωτής μιλώντας στο ThessToday.gr, ξεκαθαρίζει ότι ο βιασμός είναι ένα βίαιο έγκλημα, μια πράξη επιθετικότητας καταρρίπτοντας τον μύθο ότι πρόκειται για ένα σεξουαλικώς παρακινούμενο έγκλημα.
«Στη σημερινή κοινωνία συνηθίζεται να αναφέρεται ο βιασμός ως ένα σεξουαλικώς παρακινούμενο έγκλημα. Αυτό, όμως δεν ισχύει. Αντιθέτως, πρόκειται για ένα βίαιο έγκλημα, από πλευράς κοινωνιολογίας και εγκληματολογίας, μια πράξη επιθετικότητας καθώς το κίνητρο του βιαστή είναι η κυριαρχία και η εξουσία πάνω στο θύμα. Αφορά την ταπείνωση και ταυτόχρονα την καθυπόταξη της γυναίκας. Ο βιασμός δεν αποτελεί έγκλημα με σεξουαλικό κίνητρο. Είναι ένας μύθος που λανθασμένα έχει διαμορφωθεί. Ως εγκληματολόγοι όταν μιλάμε για βιασμό εννοούμε ότι δεν πρόκειται για ένα σεξουαλικό έγκλημα», εξήγησε.
Στους μύθους εντάσσεται ακόμη η διατύπωση ότι οι βιασμοί συμβαίνουν σε κοινή θέα. Σύμφωνα με τον εγκληματολόγο και τα στατιστικά στοιχεία που έχουν προκύψει από τις έρευνες, το μεγαλύτερο ποσοστό των βιασμών πραγματοποιείται είτε στο χώρο του θύματος είτε στο χώρο του δράστη. Ειδικότερα, το 40% συμβαίνει στο σπίτι του θύματος, το 10% στο σπίτι του βιαστή, το 25% στο αυτοκίνητό του και μόνο ένα 8% σε ανοιχτούς χώρους.
Ο «σκοτεινός» αριθμός των βιασμών
Σύμφωνα με τα αστυνομικά συστατικά, υπήρξε μια αύξηση 27% των βιασμών στην επικράτεια από 2000 έως 2010 ενώ μέχρι το 2020 η αύξηση του φαινομένου άγγιξε το 45%, σχεδόν δηλαδή διπλάσια άνοδο. Ωστόσο, ο «σκοτεινός» αριθμός της εγκληματικότητας αποκαλύπτει τα στοιχεία για το αθέατο έγκλημα του βιασμού και το γεγονός ότι εντοπίζεται σοβαρό πρόβλημα στην αναφορά. Ένα μεγάλο ποσοστό εγκλημάτων δεν αναφέρονται στην Αστυνομία, ειδικά όταν πρόκειται για την περίπτωση του βιασμού. Πολλά από τα θύματα δεν προχωρούν σε καταγγελία. Επομένως, οι εγκληματολογικές έρευνες μέχρι και σήμερα δείχνουν ότι το ποσοστό βιασμών μπορεί να είναι από τετραπλάσιο έως και εικοσαπλάσιο από το πραγματικό. «Το 2020 καταγγέλθηκαν 242 βιασμοί στην επικράτεια αλλά οι έρευνες έχουν δείξει ότι σημειώνονται 5.000 βιασμοί τον χρόνο. Το ποσοστό των περισσότερων γυναικών που είναι θύματα βιασμού δεν προχωρά σε καταγγελία στην Αστυνομία», ανέφερε ο κ. Γανωτής.
Οι λόγοι που δεν προχωρούν σε καταγγελία
Ντροπή και στιγματισμός. «Οι συνήγοροι των βιαστών επιχειρούν να αποδείξουν την αθωότητα τους χρησιμοποιώντας το σεξουαλικό παρελθόν της γυναίκας προκειμένου να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ευθύνεται εκείνη. Γενικότερα, υπάρχει μια πεποίθηση στην κοινωνία ότι μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχει το γυναικείο φύλο, το οποίο φυσικά δεν ισχύει και επομένως στιγματίζεται η γυναίκα με αποτέλεσμα να μην καταγγέλλει στην Αστυνομία τον βιασμό της. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της 24χρονης Γεωργίας στη Θεσσαλονίκη, ως εγκληματολόγοι γνωρίζαμε πολύ καλά ότι κάποιοι θα αποδώσουν ευθύνες στην κοπέλα επειδή βρέθηκε στο σημείο εκείνο. Ο βιαστής παίζει ένα παιχνίδι εξουσίας. Ερευνητικά έχει αποδειχθεί ότι η γυναίκα δεν παίζει κανένα ρόλο στο αν προκαλεί ή όχι τον βιαστή. Κάτω από τους μισούς, μάλιστα, έχουν σεξουαλική απόλαυση της πράξης τους», ανέφερε ο εγκληματολόγος.
Έλλειψη εμπιστοσύνης στο ποινικό σύστημα, κατά πόσο δηλαδή θα προστατευθούν οι γυναίκες και θα τιμωρηθούν οι δράστες. Όταν η ποινή αφορά τα 5 έτη, η γυναίκα συνήθως δεν μπαίνει στη διαδικασία να καταγγείλει τον βιασμό ώστε να «γλυτώσει» από τον δράστη με κίνδυνο να στιγματιστεί.
Εξωποινικός συμβιβασμός μεταξύ θύματος και δράστη. Σε πολλές περιπτώσεις δράστης και θύμα προχωρούν σε συμβιβασμό εκτός δικαστηρίου. Συγκεκριμένα, γίνεται η καταγγελία στις αρχές και στη συνέχεια με βούλευμα το θύμα ζητά να σταματήσει η δίκη και να μην παραπεμφθεί. «Εδώ κυριαρχεί και ο φόβος για την αντεκδίκηση. Αν μιλήσουν δημόσια, υπάρχει ο φόβος για το τι θα συμβεί μετά», σύμφωνα με τον κ. Γανωτή.
Τέσσερα προφίλ βιαστών – Τα κοινά στοιχεία
Μελετώντας τα τέσσερα προφίλ, από την πλευρά της ψυχολογίας, συμπεραίνεται ότι όλοι είχαν μια κακή παιδική ηλικία, είχαν μεγαλώσει από έναν γονέα και είχαν παράλληλα κακή σχέση με τη μητέρα τους. Κινούνται τις απογευματινές και βραδινές κυρίως ώρες.
-Βιαστής επιβεβαίωσης της δύναμής του, ο πιο συχνός στην Ελλάδα. Πρόκειται για τον λιγότερο βίαιο με χαμηλή αυτοεκτίμηση, είναι απολογητικός με την έννοια ότι, αφού ολοκληρώσει την πράξη του, θα ρωτήσει το θύμα πως αισθάνεται. Μπορεί ακόμη να ζητήσει μέχρι και συγγνώμη. Κυριαρχεί το αίσθημα της κατωτερότητας και προσπαθεί να επιβεβαιώσει μέσω του βιασμού τον ανδρισμό και τη δύναμή του. Συνήθως, ανήκει σε χαμηλά οικονομικά στρώματα και με χαμηλό επίπεδο μόρφωσης. Πολλές φορές φοράει μάσκα και προσπαθεί να κρύψει το πρόσωπό του.
Πώς κινείται
Εντοπίζει τα θύματά τους κοντά στον γειτονικό του χώρο. Όταν, μάλιστα, η γυναίκα προσπαθεί να αντισταθεί και να αντιδράσει, οι πιθανότητες να τραπεί σε φυγή είναι πολλές. Όταν συναντήσει αντίσταση δηλαδή, θα εγκαταλείψει την πράξη του. Το χαρακτηριστικό αυτό αποτελεί, όπως λένε οι εγκληματολόγοι, σημείο «κλειδί» για τη γυναίκα. Τα θύματά του επιλέγονται με ηδονοβλεψία, στοιχείο που καταρρίπτει τον μύθο ότι οι ηδονοβλεψίες δεν προχωρούσαν ποτέ σε πιο βίαιους τύπους σεξουαλικών εγκλημάτων.
-Ο εκδικητικός βιαστής, πιο επικίνδυνος. Σκοπός του είναι να εκδικηθεί τις γυναίκες για όσα έχει υποστεί ο ίδιος από το γυναικείο φύλο. Συνήθως, σχετίζεται με τη σχέση που είχε με τη μητέρα του στην παιδική ηλικία. Οι περισσότεροι προέρχονται από διαζευγμένους γονείς, το 80% μεγάλωσε μόνο με τη μητέρα με την ίδια να είναι αυστηρή και προστατευτική. Του αρέσει η αδρεναλίνη, είναι αθλητικός τύπος με προτίμηση στα μαχητικά αθλήματα. Παράλληλα, είναι οξύθυμος και σε πολλές περιπτώσεις παντρεμένος με παιδιά.
Κινείται και αυτός στον γειτονικό του χώρο ενώ προσπαθεί να μειώσει και να υποτιμήσει το θύμα του, σκίζοντας με βία τα ρούχα, αναγκάζοντας το σε παρα φύση ασέλγεια. Από τις ενέργειές του προκύπτει ότι αυτό είναι και το μεγαλύτερο μέρος της απόλαυσής του. Ωστόσο, αν συναντήσει αντίδραση από τη γυναίκα μπορεί να φτάσει μέχρι και στη δολοφονία.
-Ο επιβλητικός βιαστής με κίνδυνο να καταλήξει ο βιασμός στον θάνατο, συχνό στην Ελλάδα. Μοιάζει με τους προηγούμενους με τη διαφορά ότι εξ αρχής έχει την πεποίθηση ότι έτσι πρέπει να πράξει ο άνδρας. Θεωρεί ότι η επιβολή της δύναμης σε μια γυναίκα είναι ορθή. Είναι πολύ επιθετικός και προέρχεται από μονογονεϊκή οικογένεια. Πιστεύει στην ανωτερότητα του άνδρα πάνω στη γυναίκα. Είναι μορφωμένος, καλοντυμένος, τελειομανής και με καλή οικονομική κατάσταση ενώ δεν τον ενδιαφέρει να κρύψει το πρόσωπό του.
Αναμένει από τα θύματά του να αντιδράσουν κατά τη διάρκεια του βιασμού, γεγονός που τον εξιτάρει. Είναι θορυβώδης και επιχειρεί να «ψαρέψει» τα θύματά του σε μπαρ δείχνοντας στην αρχή έναν διαφορετικό χαρακτήρα.
Οι εκδικητικοί και επιβλητικοί τύποι βιαστών στοχεύουν στην ψυχολογική ηδονή και ασκούν υψηλού τύπου βία. Το παράδοξο είναι ότι βιάζουν γυναίκες εκτός από τις συντρόφους ή τις συζύγους τους.
-Ο σαδιστής, ο πιο επικίνδυνος απ’ όλους και πιο σπάνιος στην Ελλάδα. Χαρακτηρίζεται από επιθετική σεξουαλική φαντασία. Πρόκειται για άτομα με επιθετική συμπεριφορά και στην καθημερινότητά τους. Ο συγκεκριμένος τύπος εμφανίζεται κατά 80% σε χώρες όπως η Αμερική. Είναι μορφωμένος, παντρεμένος και καταναγκαστικός με την εμφάνισή του. Δεν νιώθει τύψεις και ενοχές για την πράξη του, είναι υπεράνω υποψίας και μοιάζει με τον κατά συρροή βιαστή και δολοφόνο. Μπορεί να είναι είτε ομοφυλόφιλος είτε ετεροφυλόφιλος. Ασκεί μια τελετουργική πράξη βιασμού, την οποία έχει ήδη σχεδιάσει και καταλήγει σχεδόν πάντα σε θανάτωση του θύματος. Χρησιμοποιεί διάφορα μέσα όπως να φωτογραφίζει, να δένει, να φιμώνει και να κλείνει τα μάτια του θύματος. Πιθανώς να μην είναι ικανός σεξουαλικά με καθυστερημένη ή καθόλου εκσπερμάτιση. Συχνά έχει σύνεργα βιασμού και διατηρεί ένα ειδικό μέρος για τις πράξεις του όπως ένα απομονωμένο σπίτι, ένα φορτηγάκι, ένα δωμάτιο στο διαμέρισμά του.
Σημειώνεται ότι κανένας βιαστής δεν είναι ολόιδιος με έναν άλλον και τα κίνητρά τους μπορεί να διαφέρουν. Οι παραπάνω τύποι βιαστών αφορούν μια γενική και αποδεκτή μεν τυπολογία, αλλα δεν θα πρέπει να λειτουργεί ως μαθηματικός τύπος.
Ομαδικός και συγγενικός βιασμός
Τα άτομα που συμμετέχουν στον ομαδικό βιασμό ανήκουν στα προφίλ βιαστών 2 και 3, λειτουργούν συνδυαστικά ενώ η περίπτωση θανάτου είναι βέβαιη όταν υπάρχει ο κίνδυνος να καταγγελθούν από το θύμα. Από τον ομαδικό βιασμό αποκλείεται ο σαδιστής καθώς θέλει να πράξει μόνος του και χωρίς «συνεργάτες». Ο βιασμός από οικείο και συγγενικό πρόσωπο μπορεί να είναι οι περισσότεροι σε ποσοστό αλλά οι λιγότεροι που αναφέρονται στις αστυνομικές αρχές. Ο εγκληματολόγος τόνισε καταλήγοντας ότι όλες οι γυναίκες πρέπει να προχωρούν σε καταγγελία του βιασμού τους και όταν λένε «Όχι», σημαίνει «Όχι». Αν, μάλιστα, καταγραφούν πολλές καταγγελίες, τότε ο βιασμός θα αποτελέσει ένα είδος αντιεγκληματικής πολιτικής, χωρίς να υπάρχει ο φόβος και ο στιγματισμός.
*Ο Κώστας Γανωτής είναι κοινωνιολόγος-εγκληματολόγος. Έχει εργαστεί ως ερευνητής σε πανεπιστημιακές έρευνες από το 2009 και συμμετείχε σε επιστημονικά συνέδρια ως ομιλητής, μεταξύ άλλων, στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Εγκληματολογίας τον Σεπτέμβριο του 2010, καθώς και σε διεθνές συνέδριο Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας σε συνεργασία με το University of California San Diego, U.S.A. στις 24-26 Ιουνίου 2011. Παράλληλα, διδάσκει Αυτοάμυνα και Αυτοπροστασία στην προσωπική του σχολή στη Θεσσαλονίκη.
