Πανηγυρικός της Ημέρας Απελευθέρωσης της Έδεσσας από τον Ι. Τζαμτζή

Πανηγυρικός της Ημέρας Απελευθέρωσης της Έδεσσας από τον Αντιπεριφερειάρχη Πέλλας, Ι. Τζαμτζή

Ελευθέρια Έδεσσας, Ημέρα Μνήμης Μακεδονικού Αγώνα

Σεβασμιότατε Μητροπολίτη μας κ. Ιωήλ, Θεοφιλέστατε Επίσκοπε κ. Ειρηναίε, Κύριε Υπουργέ,… Σεβαστό εκκλησίασμα.

Ο σημερινός εορτασμός έχει ως αφορμή λαμπρές στιγμές της ιστορίας του τόπου μας, πράξεις πολεμικής ανδρείας, καταστροφές, μαρτύρια αλλά και νίκες περιφανείς και δοξασμένες.

Είναι ημέρα τιμής και μνήμης για εκείνους που πλήρωσαν βαρύ τίμημα στους δυνάστες μας.

Για τους ήρωες και τις ηρωίδες που έταξαν, χωρίς δισταγμό, τη ζωή τους στον αγώνα για την λύτρωση της Έδεσσας και την απελευθέρωση της Μακεδονίας μας. Για εκείνους που πέθαναν,  πιστοί στα λόγια του Παύλου Μελά: «αξίζει να πεθάνει κανείς για τη Μακεδονία, για την Ελλάδα».

Η καρδιά της Μακεδονίας χτυπά σήμερα εδώ, στην Έδεσσα, σ’ αυτή την ιστορική γωνιά της Ελλάδας!

Συνεορτάζουμε την απελευθέρωση της Έδεσσας από τους Τούρκους και την Ημέρα Μνήμης του Μακεδονικού Αγώνα.

Ήταν 18 Οκτωβρίου του 1912. 

Στις 11 το πρωί εκείνης της ευλογημένης ημέρας, έγινε η επίσημη παράδοση της πόλης, από τον Τούρκο δήμαρχο Αλή Ριζά στα ελληνικά χέρια.

Η Έδεσσα απελευθερώνεται από τον Ελληνικό Στρατό και όλη η γύρω περιοχή εντάσσεται στο νέο Ελληνικό Κράτος.

Για την Έδεσσα είχε ξημερώσει η «πιο όμορφη, η πιο αλαφριά μέρα του κόσμου», όπως περιγράφει ο Σεφέρης, μιλώντας για την απελευθερωμένη Αθήνα. Η πόλη και οι κάτοικοι της Έδεσσας, ήταν ξανά ελεύθεροι.

Νωρίτερα, στις 6 Οκτωβρίου, οι ελληνικές δυνάμεις, με τέσσερις μεραρχίες στην πρώτη γραμμή,  κατέλαβαν την Ελασσόνα και τη Δεσκάτη, ενώ στις 9 προς 10 Οκτωβρίου έκαμψαν την τουρκική αντίσταση στο Σαραντάπορο. Η συνέχεια ήταν ραγδαία. Στις 10 απελευθερώθηκαν τα Σέρβια, στις 11 η Κοζάνη, στις 12 τα Γρεβενά, στις 13 η Σιάτιστα, στις 16 η Κατερίνη και η Βέροια, στις 17 η Νάουσα και η Σκύδρα και στις 18 η Έδεσσα.  Στις  20 Οκτωβρίου, ο ελληνικός στρατός σημείωσε μεγάλη νίκη στη μάχη των Γιαννιτσών και προέλασε προς Θεσσαλονίκη, όπου εισήλθε νικηφόρος, στις 26 Οκτωβρίου.

Η προέλαση του ελληνικού στρατού, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού πολέμου έθεσε τέρμα στη μακρόχρονη υποδούλωσή της Μακεδονίας μας, στην Οθωμανική κυριαρχία, η οποία κράτησε πάνω από πεντακόσια χρόνια.

Σ’ αυτό το ποτισμένο χώμα με το αγνό αίμα μαρτύρων του Έθνους, προηγήθηκαν γεγονότα οδυνηρά και καθαρτήρια, που οδήγησαν όμως στην τελική λύτρωση της περιοχής.

Η κατάσταση στη χώρα μας ήταν ταραχώδης και συγκεχυμένη.

Από τη μια η Βουλγαρική επιθετικότητα και προπαγάνδα στη Μακεδονία και από την άλλη η βαριά σκιά της οθωμανικής εξουσίας.

Επιπλέον ήταν και η ρουμανική προπαγάνδα, που στόχευε να προσεταιριστεί τους βλαχόφωνους πληθυσμούς γύρω από την Πίνδο. Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, παρουσιάζονταν ως αυτόκλητοι προστάτες των καταπιεζόμενων χριστιανικών πληθυσμών, στοχεύοντας στην πραγματικότητα, στην αυτονόμηση της Μακεδονίας. Απώτερος σκοπός ήταν η εθνολογική αλλοίωση της ελληνικότητας της Μακεδονίας. 

Βούλγαροι και Σέρβοι επινόησαν και καλλιέργησαν τον λεγόμενο «Μακεδονισμό», έωλες θεωρίες περί «μακεδονικού έθνους», αποσκοπώντας, με την προπαγάνδα αυτή, στην κάθοδό τους  προς το νότο και την έξοδό τους στο Αιγαίο.

Λάθος όμως τα λογάριαζαν οι  επιβουλείς γείτονες! Η Έδεσσα, η σημαντικότερη ίσως πόλη της Αρχαίας Μακεδονίας, έχει συνεχή και αδιάλειπτη ιστορία εδώ και 3.000 χρόνια. Επί 3.000 χρόνια αναπνέει, στοχάζεται, δημιουργεί, πιστεύει και αγαπά Ελληνικά. Για αυτό όταν διαπίστωσαν πως δεν μπορούσαν με προπαγανδιστικά μέσα, να αλλάξουν το φρόνημα των Ελλήνων, εξαπέλυσαν διωγμούς,  δολοφονίες και σφαγές. Ξυλοκοπούνταν και πέθαιναν για την πίστη τους στην Ελλάδα και στο Πατριαρχείο.

Στο Υπόμνημα που απέστειλε η Ελληνική Κοινότητα της Πελαγονίας το 1903 προς τις Μεγάλες Δυνάμεις, περιγράφεται με σαφήνεια η πολιτιστική και εθνική κατάσταση: έγραφαν  «…λαλούμεν ελληνιστί, βουλγαριστί, βλαχιστί, αλβανιστί αλλ’ αυδέν ήττον εσμέν άπαντες Έλληνες και ουδενί επιτρέπομεν ν’ αμφισβητεί προς ημάς τούτο.»….

Κυρίες και κύριοι, Η Έδεσσα,  υπήρξε από τις πρώτες πόλεις, όπου συγκροτήθηκε επιτροπή αμύνης κατά της βουλγαρικής προπαγάνδας και των κομιτατζήδων. Στόχος της επιτροπής ήταν ακόμη να υποστηρίζει και να συνεργάζεται στενά με τα ελληνικά ανταρτικά σώματα.

Πρόεδρος ήταν ο γιατρός Δημήτριος Ρίζος και μέλη ο Αθανάσιος Φράγκος, ο Ιωάννης Χατζηνίκος, ο Αρχιερατικός επίτροπος Παπασιβένας Ιωάννης. Ηγετικές μορφές, ο Ευάγγελος Κωφός, ο οπλαρχηγός Ιωάννης Τσίτσιος (καπετάν Βλάχος), οι Μακεδονομάχοι Ιωάννης Γιούσμης, Παρίσης Παρίσης, Κωνσταντίνος Σαλάμπασης, Κωνσταντίνος Σιβένας  και ο ιατρός Αργύριος Κιτάνος. Η προσφορά όλων υπήρξε ανεκτίμητη.

Ύστερα από 530 χρόνια βαριάς οθωμανικής σκλαβιάς και βουλγαρικής τρομοκρατίας, η έναρξη του  Μακεδονικού Αγώνα αναπτερώνει το θάρρος και την αυτοπεποίθηση των ελληνικών πληθυσμών της Έδεσσας και ολόκληρης της Μακεδονίας.

Όταν στις 5 Οκτωβρίου 1912 η Ελλάδα κηρύττει τον πόλεμο κατά της Τουρκίας, τα νέα ταξιδεύουν και στην Έδεσσα.

Η νικηφόρα προέλαση του ελληνικού στρατού στην πεδιάδα της Κεντρικής Μακεδονίας ενθουσιάζει τους Έλληνες κατοίκους της Έδεσσας, που ανταλλάσσουν μεταξύ τους την ευχή «Χριστός Ανέστη». Οι Τούρκοι κάτοικοι καταλαμβάνονται από αγωνία για τη ζωή και τις περιουσίες τους.

Στις 15 Οκτωβρίου παραιτούνται οι τουρκικές αρχές και αναλαμβάνουν  τη φρούρηση της Έδεσσας οι Έλληνες κάτοικοί της.

Στις 16 Οκτωβρίου ο δήμαρχος Αλή Ριζά πηγαίνει στις φυλακές της πόλης, αποφυλακίζει τους προκρίτους κρατούμενους, όσους δεν είχαν μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη. Το βράδυ της 17ης Οκτωβρίου η έκτη ημιλαρχία υπό τον ανθυπίλαρχο Αργύριο Σταυρόπουλο εξορμά από τη Βέροια και καταλαμβάνει το σιδηροδρομικό σταθμό Σκύδρας. Την επόμενη μέρα, Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 1912, γιορτή του Αγίου Λουκά, προστάτη της πόλης μας, τρεις στρατιώτες ως προμετωπίδα του προελαύνοντος ελληνικού στρατού, ο Βρασίδας Λαγωνίκος, ο Νικόλαος Αγγελής και ο Νικόλαος Λιβανός καταλαμβάνουν τον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης μας, αφού συνεπλάκησαν με την τουρκική φρουρά.

Από τούς πυροβολισμούς σκοτώθηκαν ο ιερέας του χωριού Σωτήρα, ο δεκαπεντάχρονος μαθητής Ψυχογιός και ένας ακόμη μαθητής του οικοτροφείου. Ήταν οι τελευταίοι νεκροί πριν από την απελευθέρωση της πόλης.

Λίγο αργότερα φτάνει στο σταθμό αμαξοστοιχία με ένα λόχο πεζικού του ελληνικού στρατού με επικεφαλής τον αξιωματικό Βασίλειο Γεννηματά, ο οποίος μπαίνει θριαμβευτικά στην Έδεσσα. Την ίδια ώρα από την πόλη έρχεται προς το σταθμό μια πομπή με επικεφαλής το Μητροπολίτη Κωνστάντιο, τον Μουφτή,  και τον δήμαρχο Αλή Ριζά, ο οποίος κρατά λευκή σημαία.

Στις 11 το πρωί της 18ης Οκτωβρίου 1912 γίνεται η επίσημη παράδοση της πόλης από τον Τούρκο δήμαρχο Αλή Ριζά. Κάτω από αυτές τις συνθήκες απελευθερώθηκε η Έδεσσα.Οι αγώνες και η αυτοθυσία των Εδεσσαίων και των κατοίκων της γύρω περιοχής, στις επάλξεις του Μακεδονικού αγώνα καρποφόρησαν. Ο Μακεδονικός Αγώνας συνέβαλε τα μέγιστα στη νικηφόρα έκβαση των Βαλκανικών Πολέμων.

Από τότε πέρασαν 111 χρόνια. Και κάθε χρόνο δεν ξεχνάμε να τιμήσουμε με σεβασμό και λαμπρότητα τους ήρωες που μαρτύρησαν για την απελευθέρωση της Έδεσσας και της Μακεδονίας. Αξίζει να θυμηθούμε τα λόγια του μεγάλου Μακεδόνα, του Ίωνα Δραγούμη, απευθυνόμενος στους πολιτικούς της Αθήνας:

«Να ξέρετε πως αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώσει. Θα μας σώσει από την βρώμα όπου κυλιούμαστε, θα μας σώσει από την μετριότητα και από την ψοφιοσύνη, θα μας λυτρώσει από τον αισχρό τον ύπνο, θα μας ελευθερώσει. Αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία, εμείς θα σωθούμε…»…

Εμείς, οι απόγονοι αυτών των φλογερών Ελλήνων, κρατούμε τις πράξεις και τις διδαχές τους, φωτεινή πυξίδα στη ζωή μας. Τον πατριωτισμό και την εθνική συνείδηση και όλα όσα συγκροτούν τη συλλογική μας μνήμη. Το χρωστάμε στο ένδοξο παρελθόν και τη βαρύτιμη ιστορική κληρονομιά που μας εμπιστεύτηκαν.

Το χρωστάμε στο σήμερα, που διακυβεύονται ιερά κεκτημένα και οι καιροί απαιτούν περίσκεψη περισυλλογή και εγρήγορση. Κυρίως το χρωστάμε στο αύριο,  όταν κληθούμε να υπερασπιστούμε τα εθνικά και πολιτιστικά μας ιδεώδη, μέσα στο  ευμετάβλητο και ρευστό διεθνές περιβάλλον αλλά και στις γενιές που ακολουθούν!

Τιμή και δόξα, σε όλους τους, γνωστούς και άγνωστους, ήρωες που κράτησαν άσβεστη την φλόγα του Ελληνισμού και απελευθέρωσαν την Έδεσσα μας.

Τιμή και δόξα στους προγόνους μας,  που πολέμησαν και πέθαναν για τη Μακεδονία μας, για την Ελλάδα μας. Αθάνατοι!