Δέσμευση για ανελέητη λιτότητα και πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ και για άλλα 3, 5 ή… και 10 χρόνια 

«Ασπιρίνες» τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης, σε δύο χρόνια και «αν χρειαστούν» και μακροπρόθεσμα – Ελάφρυνση χρέους 20%

αλλά χωρίς να βάλουν το χέρι στην τσέπη οι Ευρωπαίοι

Πολύ σκληρή «θηλειά» λιτότητας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, παράταση ζωής στον «κόφτη» δαπανών και επώδυνα μέτρα για τα επόμενα πολλά χρόνια στη χώρα μας, χωρίς περιθώρια χαλάρωσης μετά το 2018, όπως επιζητούσε η κυβέρνηση, είναι το αποτέλεσμα των χθεσινών διαπραγματεύσεων των κ.κ. Ευκλείδη Τσακαλώτου και Γιώργου Χουλιαράκη στις Βρυξέλλες με τους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης. Και αυτά, πριν ακόμα ανοίξει τα χαρτιά του το ΔΝΤ για το τι τελικά θα απαιτήσει για να μπει στο ελληνικό πρόγραμμα, αφού το Ταμείο θα αποφασίσει το 2017 (Ιανουάριο ή Φεβρουάριο ίσως αν θα συμμετάσχει του και με τι όρους.

Ήδη όμως κορυφαίο στέλεχός του διαμηνύει πως δεν ικανοποιείται από τη χθεσινή απόφαση για ρύθμιση του χρέους, ενώ εκφράζει δυσφορία για την κριτική πως ζητάει νέα μέτρα 4,2 δισ. ευρώ, από τη στιγμή που είναι η Αθήνα και οι Ευρωπαίοι εκείνοι που συμφωνούν σε πολύ φιλόδοξους στόχους για υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα.

«Κλείστε τώρα την αξιολόγηση με την Τρόικα»

Οι Έλληνες υπουργοί επιστρέφουν τελικά στην Αθήνα χωρίς «πολιτική συμφωνία» για κλείσιμο της αξιολόγησης όπως επεδίωκαν εδώ και ένα μήνα -ούτε καν με μια «υποσχετική» για να κλείσει σε κάποιο έκτακτο Eurogroup πριν τα Χριστούγεννα. Και όπως αποκάλυψε o πρόεδρος Ντάισελμπλουμ, αν και ο κύριος Τσακαλώτος έθεσε το  θέμα για τα εργασιακά, οι Eυρωπαίοι υπουργοί του είπαν «να τα βρει» με την Τρόικα και… «στα γρήγορα» (“swiftly” όπως αναφέρει η ανακοίνωση του Eurogroup). Για αυτόν τον λόγο οι επικεφαλής των θεσμών πήραν σήμα να αφιχθούν άμεσα ξανά στην Αθήνα.

Παρά ταύτα, λόγω της καθυστέρησης να κλείσει η αξιολόγηση, οι αποφάσεις μετατίθενται για το Eurogroup στα τέλη Ιανουαρίου, ενώ οι αποφάσεις του ΔΝΤ πάνε για αργότερα -και πάντως όχι για «συμφωνία-πακέτο» όλες μαζί ταυτόχρονα για αξιολόγηση και προαπαιτούμενα, μέτρα ελάφρυνσης, χαλάρωση στόχων στα πλεονάσματα και τη συμμετοχή του ΔΝΤ.

Εντολή για «αυτόματα» μέτρα και μετά το 2018

Στις βαλίτσες τους οι κ.κ. Τσακαλώτος και Χουλιαράκης δεν θα έχουν ούτε την ελάφρυνση στόχων που θα έδειχνε «χαλάρωση» των μέτρων λιτότητας και «καθαρό διάδρομο» για επενδύσεις και ανάπτυξη, ούτε τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους (ή έστω μια γενική περιγραφή τους), αλλά μια δέσμευση της κυβέρνησης για περισσότερα και μόνιμα μέτρα λιτότητας που θα «σιγουρέψουν» τα πρωτογενή πλεονάσματα μετά το 2018 μέχρι τουλάχιστον το 2020  -αν όχι το 2023 ή 2028 όπως επιμένουν να ζητούν οι ευρωπαίοι ομόλογοί τους. Εγκαταλείπεται έτσι ο στόχος της κυβέρνησης για πλεονάσματα 2,5% ή και χαμηλότερα, από το 2019 και μετά. Όπως τονίζεται στην ανακοίνωση του Eurogroup «ο πρωταρχικός στόχος για πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ το 2018 θα πρέπει να διατηρηθεί για μεσοπρόθεσμο χρονικό διάστημα». Και στην ανακοίνωσή του το Eurogroup τονίζει: «Προκειμένου να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς στόχους με βιώσιμο τρόπο μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, οι ελληνικές αρχές δεσμεύονται να συμφωνήσουν με τους “θεσμούς” σε ένα “μηχανισμό” και σε διαρθρωτικά μέτρα που θα το εξασφαλίσουν».

Ουσιαστικά δηλαδή, η Ευρωπαϊκή Τρόικα θα επιστρέψει στην Αθήνα με εντολή να ληφθούν δεσμεύσεις για μέτρα και για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% όχι μόνον ως το 2018 που λήγει το 3ο Μνημόνιο, αλλά στα χρόνια μετά το 2017. Αυτές οι δεσμεύσεις θα υπογραφούν με το νέο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα 2017-2020 (το οποίο η κυβέρνηση απέφευγε επιμελώς να το «κλείσει» ως τώρα, ευελπιστώντας να υπάρξει ταχύτερα μείωση των στόχων στα πρωτογενή πλεονάσματα). Ακόμα χειρότερα όμως, όπως έλεγε όμως και ο κ. Ντάισλεμπλουμ, «ακόμα δεν έχουμε αποφασίσει πόσα χρόνια εννοούμε όταν λέμε “μεσοπρόθεσμα”. Άλλοι στο Eurogroup λένε 3 χρόνια (σσ: προφανώς η Αθήνα), άλλοι για πέντε χρόνια και άλλοι για 10 χρόνια (σσ: προφανώς το Βερολίνο). Άρα ο στόχος για 3,5% μπορεί να μείνει ως το 2020 ή ως το 2023 ή έως το 2028 τελικά.

Και πέρα από τα διαρθρωτικά μέτρα, η συμφωνία στο Eurogroup μιλά για “μηχανισμό” που παραπέμπει ευθέως στον Μηχανισμό αυτόματης διόρθωσης των ελλειμμάτων και περικοπής δαπανών μισθών και συντάξεων, δηλαδή στον “κόφτη” που, βάσει του ισχύοντος σήμερα νόμου, καταργείται το 2019».

Τι κερδίσαμε και τι χάσαμε

Η διαπραγμάτευση με τους Ευρωπαίους ομολόγους τους στο Eurogroup κατέληξε στα λιγότερα δυνατά μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, που δεν κοστίζουν τίποτε στους Ευρωπαίους δανειστές -αλλά αντίθετα ίσως κοστίσουν (βραχυπρόθεσμα) και κάτι παραπάνω στην Ελλάδα, όπως προϊδέασε ο επικεφαλής του ESM κύριος Κλάους Ρέγκλινγκ. Θετική εξέλιξη ήταν, πάντως, πως το Eurogroup προσέφερε τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί καν ακόμα η β΄αξιολόγηση. Στις δηλώσεις τους, ο επικεφαλής του κ. Ρέγκλινγκ είπε μεν ότι τα μέτρα αποφασίστηκαν και θα ενεργοποιηθούν τις επόμενες εβδομάδες. Ο κ. Ντάισελμπλουμ εξήγησε πως η ελάφρυνση έρχεται σαν «επιβράβευση» για το κλείσιμο της α΄αξιολόγησης τον Μάιο και δεν συνδέέται με τις καθυστερήσεις της β΄αξιολόγησης. Πέραν τούτου, όμως, στα άλλα ανοικτά μέτωπα, πολλές επιδιώξεις της κυβέρνησης έμειναν στον αέρα. Οι Ευρωπαίοι δεν έκαναν την χάρη ούτε στην Αθήνα, ούτε και στο ΔΝΤ όμως, να δώσουν τον «καθαρό δρόμο» που ζητούσαν και ζητάνε ακόμα, για τα επόμενα χρόνια μετά το 2018 που τελειώνει το 3ο μνημόνιο.

Συγκεκριμένα:

1.Αξιολόγηση:

Δεν έκλεισε ούτε εχθές, όπως προέβλεπαν και ήθελαν οι κ.κ. Τσακαλώτος και Μοσκοβισί τις προηγούμενες μέρες. «Προχωρά» όμως, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε μετά το Eurogroup ο κύριος Τσακαλώτος. Για τον σκοπό αυτό επιστρέφουν στην Αθήνα οι επικεφαλής των Θεσμών.

Το «μενού» θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων:

-Ιδιωτικοποιήσεις

– Αλλαγές στην αγορά Εργασίας. Ο κ. Ντάισελμπλουμ είπε μεν πως πρέπει να κινηθούν «στο ευρωπαϊκό πλαίσιο», εννοώντας μεν -όπως θέλει η Αθήνα- λειτουργία των Συλλογικών Διαπραγματεύσεων και όχι αύξηση των ομαδικών απολύσεων, αλλά ο επικεφαλής του Eurogroupπαρέπεμψε για τις αποφάσεις στους θεσμούς, ενώ ως προς τις απολύσεις η υπόθεση θα κριθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στις 21 Δεκεμβρίου.

-Άνοιγμα αγορών (Ενεργειακά κλπ).

– Δημοσιονομικά- φορολογικά. Παρότι για το 2017 δεν υπάρχουν διαφωνίες, για το 2018 παραμένει ακόμα απόσταση να καλυφθεί.

2.Βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης

Αν και πολιτικά είχαν συμφωνηθεί θεωρητικά από το Eurogroup τον Μάιο, εγκρίθηκαν σήμερα και θα εφαρμοστούν άμεσα. Οδηγούν σε μείωση έως 22% του χρέους ως το 2060. Περιλαμβάνουν ανταλλαγή παλαιών ομολόγων με νέα φτηνότερα από το ESM και μια «έκπτωση» σε επιτόκια ομολόγων.

Στο Μαξίμου μιλούν ήδη  για «εθνική επιτυχία», επειδή η ελάφρυνση χρέους ήταν μόνιμη επιδίωξη όλων των κυβερνήσεων στα χρόνια του Μνημονίου. Ωστόσο δεν είναι ακριβές πως εννοούσαν όλοι έτσι την ελάφρυνση, ή πως ήταν η πρώτη φορά που έδωσαν ελάφρυνση χρέους στη χώρα μας οι δανειστές.

Συγκεκριμένα:

• Το όφελος της μη αύξησης κατά 2% από τους δανειστές στο επιτόκιο για το παλαιό δάνειο των 11 δισ. από το πρώτο Μνημόνιο, υπολογίζεται σε περίπου 2,2 δισ. αλλά θα έρθει σταδιακά σε βάθος πολλών χρόνων, έως το 2032.
• Το «δώρο» αυτό δεν κοστίζει τίποτε στους δανειστές. Και θα ήταν ουσιαστικά «τσάμπα δώρον» των δανειστών στην χώρα μας, αφού, αν δεν είχε τιναχτεί στον αέρα το 2ο Μνημόνιο η αύξηση αυτή δεν θα ίσχυε καν… Προβλεπόταν όμως να επιβληθεί το 2017 σαν «τιμωρία» στην Ελλάδα, γιατί η διαπραγμάτευση Τσίπρα-Βαρουφάκη εμπόδισε να κλείσει το β΄Μνημόνιο! Το δάνειο εκείνο των 11 δισ. το πήρε η χώρα τον Νοέμβριο του 2012 και η τότε κυβέρνηση προχώρησε με αυτό σε επαναγορά ελληνικών ομολόγων σε εξαιρετικά χαμηλότερες από τις ονομαστικές αξίες τους (-70% την εποχή εκείνη) με αποτέλεσμα να διαγράψει χρέος 32 δισ. ευρώ.
• Από την άλλη, λόγω της διακοπής του Β΄Μνημονίου, η Αθήνα έχασε και τα 2 δισ. ευρώ τον χρόνο, που ήδη τα έπαιρνε ως το 2014 από ANFA’s και SNP’s από τις κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης.

• Ήδη, μετά το «κούρεμα» χρέους το 2012 με το PSI, η χώρα πληρώνει πλέον 5-6 δισ. ευρώ τον χρόνο για τόκους, ενώ έως τότε είχε φτάσει να πληρώνει 10-12 δισ. ευρώ. Δηλαδή είδε ελάφρυνση στις πληρωμές του χρέους κατά 50% ή 5-6 δισ. ευρώ κάθε χρόνο.
• Επιπλέον, το «κλείδωμα» των κυμαινόμενων επιτοκίων σε σταθερά, προσφέρει μεν ασφάλεια και εξοικονόμηση δαπανών από τόκους για τα επόμενα χρόνια, αλλά όπως και ο ίδιος ο επικεφαλής του ESM Κλάδους Ρέγκλινγκ επεσήμανε δύο φορές «βραχυπρόθεσμα θα επιφέρει αυξημένο κόστος εξυπηρέτησης για την Ελλάδα» (σσ: επειδή τώρα τα κυμαινόμενα επιτόκια είναι χαμηλότερα από τα σταθερά που προσφέρει ο ESM αλλά μελλοντικά θα αυξηθούν και για αυτό πρέπει να «κλειδώσουν» πριν ανέβουν).

Από την ανταλλαγή παλαιών ομολόγων, με νέα φτηνότερα του ESM, προκύπτει ουσιαστική ελάφρυνση (συνολικά έως 20% του χρέους μέχρι το 2060). Η αναχρηματοδότηση αυτή είναι η ουσιαστικότερη ελάφρυνση για τη χώρα μας, που όμως όπως τόνισε ο κύριος Ρέγκλινγκ «δεν κοστίζει τίποτε στους Ευρωπαίους πολίτες»,  αφού προέρχεται από τα φτηνά δάνεια που μπορεί να αντλεί με την υπογραφή του από τις αγορές ο ESM), δηλαδή με έξυπνα «εργαλεία» που ετοιμάζονταν από το 2014 -χωρίς να χρειάζεται συνεπώς και ιδιαίτερη «φασαρία» για να μπουν σε εφαρμογή.

3.Μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης χρέους

Η κυβέρνηση ήθελε μέχρι χθες να υπάρξει μέσα στον δεκέμβριο τουλάχιστον μία «γενική περιγραφή» των μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης. Ο κύριος Ντάισελμλπουμ ξέκοψε κάθε συζήτηση, λέγοντας πως «αν είναι απαραίτητο για επιπλέον μέτρα ελάφρυνσης (μεσοπρόθεσμα) θα το δούμε στα μέσα ή τα τέλη του 2018, όταν τελειώσει το 3οΜνημόνιο». «Αυτά και τέλος» δηλαδή…

4.Μείωση πρωτογενών πλεονασμάτων

Η κυβέρνηση έλεγε πως «ελάφρυνση χρέους δεν αρκεί, χρειαζόμαστε και μείωση του στόχου των πρωτογενών πλεονασμάτων» δηλαδή να μην αποφύγει η χώρα μέτρα λιτότητας 1%-1,2% του ΑΕΠ (περίπου 2 δισ. ευρώ). Ο ίδιος  ο κύριος Τσακαλώτος έλεγε πως ελάχιστες χώρες (πχ η Νορβηγία) μπορούν να πετύχουν κάτι τέτοιο. Εναποθέτει ετσι μεν τις ελπίδες του στην άρνηση του ΔΝΤ να δεχθεί τέτοιους στόχους, αλλά από την άλλη πιθανότατα να έχει αναγκαστεί να τους αποδεχτεί και να τους εντάξει στο Μεσοπρόθεσμο από φέτος, πριν πάρει θέση το ΔΝΤ επί του θέματος στις αρχές του 2017.

Πρώτο θέμα

Δέσμευση για ανελέητη λιτότητα και πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ και για άλλα 3, 5 ή… και 10 χρόνια