Λόγος της Πέλλας Ηλεκτρονική Εφημερίδα Νομού Πέλλας
Ο Αντιπρόεδρος του διεθνούς οργανισμού FEE και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), Νίκος Πέτρου
Ανήσυχος για την πορεία των προσπαθειών της ανθρωπότητας να αναχαιτίσει τις συνέπειες τις κλιματικής κρίσης, εμφανίστηκε ο πρώτος Έλληνας αντιπρόεδρος του Ιδρύματος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (FEE), Νίκος Πέτρου, μιλώντας στο Act for Earth του CNN Greece.
Ο Νίκος Πέτρου, που παράλληλα είναι ο πρόεδρος της παλαιότερης περιβαλλοντικής οργάνωσης στη χώρα μας, της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), πιστεύει πως απαιτείται αμέσως δράση για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς όσα γίνονται δεν είναι, πρακτικά, αρκετά: «Παρά τον γενικό ενθουσιασμό μετά τη Συμφωνία των Παρισίων το 2015, τα στοιχεία σήμερα δείχνουν ότι οι περισσότερες χώρες δεν επιτυγχάνουν τους στόχους μείωσης των εκπομπών τους ώστε να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 °C (ιδανικά κάτω από τον 1,5 °C) έως το τέλος του αιώνα», αναφέρει χαρακτηριστικά, τονίζοντας πως ειδικά για τη χώρα μας, οι συνέπειες ανόδου της θερμοκρασίας θα είναι δραματικές: Παρατεταμένες ξηρές περίοδοι, μείωση των βροχοπτώσεων, αύξηση πυρκαγιών, πλημμυρών, διάβρωσης εδαφών, αλλαγές στις λειτουργίες των οικοσυστημάτων, εγκατάσταση ξενικών ειδών, ενώ όπως τονίζει «σε κάποιες περιοχές ενδέχεται να επηρεαστεί η καλλιέργεια των αμπελιών, ακόμη και τις ελιάς. Στον τουρισμό, η αύξηση των πολύ θερμών ημερών και των τροπικών νυχτών που δημιουργούν συνθήκες δυσφορίας θα μειώσει την ελκυστικότητα κάποιων προορισμών, ιδιαίτερα στα νότια, και θα μεταβάλλει την χρονική κατανομή της τουριστικής περιόδου, ενώ παράλληλα θα αυξήσει το κόστος λειτουργίας».
«Με κάθε χρόνο που περνάει, τα απαιτούμενα μέτρα γίνονται σκληρότερα και πιο δυσβάσταχτα, οι οικονομικές συνέπειες μεγαλύτερες και το παράθυρο της ευκαιρίας συρρικνώνεται… και δεν υπάρχει πλανήτης Β. Γνωρίζουμε πλέον το μέγεθος του προβλήματος και τις αιτίες του, η επίλυσή του όμως είναι εξαιρετικά δύσκολη και απαιτεί βαθιές κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές τομές και παγκόσμια σύμπνοια και συνεργασία. Ίσως η συνεργασία που εν μέρει επιτεύχθηκε για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 να δείξει το δρόμο και για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης», καταλήγει αφήνοντας μία πνοή αισιοδοξίας σε αυτόν τον αγώνα της ανθρωπότητας για τη σωτηρία του πλανήτη.
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του Αντιπροέδρου του διεθνούς οργανισμού FEE και Προέδρου της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), Νίκου Πέτρου, στο Act for Earth του CNN Greece:
– Ο τίτλος του «Έλληνα στην αντιπροεδρία» ενός από τους μεγαλύτερους Παγκοσμίως Περιβαλλοντικούς Οργανισμούς, ποια συναισθήματα και ποια άγχη ενδεχομένως σας «γεννά» για την επόμενη ημέρα και τα μελλοντικά σχέδια του οργανισμού;
Ορθά επισημαίνετε ότι το Ίδρυμα για τη Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (FEE) είναι ένας από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως περιβαλλοντικούς οργανισμούς. Γεννήθηκε πριν 40 ακριβώς χρόνια, με μέλη λίγες ευρωπαϊκές χώρες, για να προωθήσει την περιβαλλοντική εκπαίδευση, με στήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μάλιστα, τότε είχε και ένα τρίτο Ε στο ακρωνύμιό του (Foundation for Environmental Education in Europe), το οποίο καταργήθηκε το 2000, όταν, με την είσοδο της Νότιας Αφρικής, έγινε παγκόσμιος οργανισμός. Σήμερα, αριθμούμε 100 μέλη, τα περισσότερα μη-κυβερνητικές οργανώσεις, σε 77 χώρες και στις πέντε ηπείρους, και συντονίζουμε διεθνώς πέντε προγράμματα.
Τρία από αυτά απευθύνονται στην εκπαιδευτική κοινότητα όλων των βαθμίδων: «Οικολογικά Σχολεία», το μεγαλύτερο πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στον κόσμο με περισσότερα από 55.000 σχολεία σε 70 χώρες, «Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον», σε 42 χώρες και «Μαθαίνω για τα Δάση», σε 27 χώρες.
Τα άλλα δύο αφορούν τον τομέα του τουρισμού: «Γαλάζια Σημαία» για την αειφορική διαχείριση ακτών, μαρινών και τουριστικών σκαφών, σε 49 χώρες και «Green Key» για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του τουρισμού, σε 65 χώρες.
Ως μέλος του 8μελούς Διοικητικού Συμβουλίου του FEE από το 2016 είχα, μέχρι πρόσφατα την εποπτεία του προγράμματος «Μαθαίνω για τα Δάση», ήμουν μέλος της Διεθνούς Συντονιστικής Επιτροπής και της Διεθνούς Επιτροπής Κρίσεων του «Green Key», μέλος της ομάδας διαμόρφωσης της νέας 10ετούς Στρατηγικής του FEE και μέλος της ομάδας συντονισμού του περιφερειακού δικτύου των μελών μας στην Αφρική.
Η εκλογή μου στη θέση του Αντιπρόεδρου δημιουργεί περισσότερες ευθύνες, θα συνεχίσω όμως να συνδράμω για περισσότερη γνώση και, κυρίως, για περισσότερη δράση από περισσότερους πολίτες, φορείς και κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο.
Βασική επιδίωξη του νέου ΔΣ του FEE είναι η υλοποίηση του φιλόδοξου δεκαετούς στρατηγικού σχεδίου που πρόσφατα ενέκρινε η Γενική μας Συνέλευση. Η Στρατηγική, με το όνομα «GAIA 20:30», εστιάζεται στις τρεις μεγάλες περιβαλλοντικές απειλές, την κλιματική αλλαγή, την απώλεια βιοποικιλότητας και τη ρύπανση, με επιμέρους δευτερεύοντες στόχους. Ήδη έχουμε διαμορφώσει σχέδια δράσης για όλα μας τα προγράμματα που περιλαμβάνουν: την επέκταση των προγραμμάτων μας, τόσο σε νέες χώρες όσο και μέσα στις χώρες όπου έχουμε ήδη μέλη· τη δημιουργία νέου και καινοτόμου εκπαιδευτικού υλικού προσαρμοσμένου στην κρισιμότητα των προβλημάτων και την ανάγκη άμεσης κινητοποίησης· την ισχυροποίηση των κριτηρίων ή τη δημιουργία νέων στα προγράμματα «Γαλάζια Σημαία» και «Green Key», ώστε να γίνει αποτελεσματικότερη η αειφορική διαχείριση στον τομέα του τουρισμού· τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών, ιδιαίτερα σε αναπτυσσόμενες χώρες, χρησιμοποιώντας τα σχολεία ως κέντρα διάχυσης γνώσης και καλών πρακτικών· την προσέγγιση ευρύτερου κοινού, όπως π.χ. με την επέκταση του προγράμματος Eco-Campus για την τριτοβάθμια εκπαίδευσή· την υλοποίηση διεθνών και διακρατικών έργων και δράσεων και την ανάπτυξη νέων συνεργιών παγκοσμίως· και, φυσικά, τη συνολική μείωση του περιβαλλοντικού μας αποτυπώματος ως οργανισμού.
– Τα κράτη «επενδύουν» πολλά στην επίλυση περιβαλλοντικών ζητημάτων, έχοντας καταλάβει τη σημασία και τις επιπτώσεις τους στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Θεωρείτε πως η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση υστερεί στη χώρα μας και είναι κάτι το οποίο θα καταφέρει να αλλάξει άρδην την αντιμετώπιση μας για περιβαλλοντικά προβλήματα;
Κατ΄αρχάς υπάρχουν κράτη που όντως επενδύουν στην προστασία του περιβάλλοντος και στην άμβλυνση των επιπτώσεων στη ζωή των πολιτών τους, και άλλα που βασίζουν τις πολιτικές τους σε αλόγιστη χρήση των φυσικών πόρων και παρωχημένα μοντέλα ανάπτυξής, επιδεινώνοντας τα περιβαλλοντικά προβλήματα.
Η εκπαίδευση των πολιτών και η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ), ή καλύτερα, με τα σημερινά δεδομένα, η Εκπαίδευση για την Αειφορία, παίζει καταλυτικό ρόλο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Ο ρόλος αυτός αναγνωρίζεται πλέον και σε θεσμικό επίπεδο, αφού η εκπαίδευση είναι κεντρικό στοιχείο της νέας Ευρωπαϊκής «Πράσινης Συμφωνίας» (Green Deal).
Όσο για την ΠΕ στη χώρα μας, η συζήτηση είναι μεγάλη, σίγουρα όμως δεν λείπει. Μετά το 1990, η ΠΕ αποτελεί τμήμα των προγραμμάτων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με τον ορισμό των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής και τον πρωτοποριακό, τότε, θεσμό των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Το πρόβλημα είναι ότι είναι προαιρετικό και εθελοντικό τμήμα της εκπαίδευσης, χωρίς ιδιαίτερα κίνητρα για τους εκπαιδευτικούς που συμμετέχουν και με γραφειοκρατικά εμπόδια (όπως π.χ. ο διαθέσιμος χρόνος, η δυσκολία μετακίνησης για διδασκαλία εκτός τάξης, κ.ά.). Έτσι, τα αποτελέσματα ποικίλουν και εξαρτώνται απόλυτα από το ενδιαφέρον, τη διάθεση και το πάθος των εκπαιδευτικών. Επίσης, οι πεπαλαιωμένες μεθοδολογικές προσεγγίσεις δεν ευνοούν τη σύνδεση με τα κοινωνικά και οικονομικά θέματα που είναι αναπόσπαστα από τα περιβαλλοντικά και οδηγούν μόνον σε παροχή γνώσης και όχι πραγματική εκπαίδευση για την αειφορία που μπορεί να φέρει τις τόσο απαραίτητες αλλαγές συμπεριφοράς. Τέλος, σημαντικές ελλείψεις παρατηρούνται και στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, που δεν περιλαμβάνει τα τρέχοντα θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, και νέες έννοιες όπως η κυκλική οικονομία, η βιοοικονομία, κ.λπ.
Κάποια από αυτά τα κενά προσπαθούν να καλύψουν τα προγράμματα της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ). Το καταστατικό της, ήδη από την ίδρυσή της το 1951 –φέτος γιορτάζουμε τα 70 χρόνια μας– τονίζει την ανάγκη ευαισθητοποίησης του κοινού και ιδιαίτερα των νέων. Αξίζει εδώ να αναφέρω ότι, μόλις ένα χρόνο μετά, το 1952, το πρώτο τότε Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΕΠΦ εξασφάλισε χρηματοδότηση από την UNESCO για την παραγωγή ενημερωτικού υλικού για τη ελληνική φύση για μαθητές και δασκάλους, το οποίο διανεμήθηκε σε όλα τα σχολεία της χώρας. Το υλικό ετοίμασαν σημαντικές μορφές των γραμμάτων, όπως ο καθηγητής πανεπιστημίου Μάξιμος Μητσόπουλος και ο συγγραφέας Ηλίας Βενέζης, κρίθηκε δε τόσο καλό που η UNESCO ζήτησε την άδεια αναπαραγωγής του και σε άλλες χώρες. Και αυτά σχεδόν είκοσι χρόνια πριν καν καθιερωθεί επίσημα ο όρος.
Μετά το 1992, η ΕΕΠΦ συντονίζει πανελλαδικά πέντε προγράμματα ΠΕ που είναι εγκεκριμένα από το Υπουργείο Παιδείας, με τη μορφή δικτύων στα οποία συμμετέχουν χιλιάδες σχολεία. Τα δίκτυά μας προσφέρουν υλικό και σχέδια δραστηριοτήτων, που δημιουργούν εθελοντές εκπαιδευτικοί, συνδεδεμένα με ποικίλα περιβαλλοντικά θέματα και προβλήματα, καθώς και ενημέρωση και εκπαίδευση των εκπαιδευτικών με σεμινάρια, θερινά σχολεία κ.ά.
Όσο για το αν «θα αλλάξει άρδην την αντιμετώπιση μας για περιβαλλοντικά θέματα», η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι μάλλον αγώνας αντοχής και όχι ταχύτητας. Oι αλλαγές είναι ακόμη πιο αργές αν δεν συνδυάζονται και υποστηρίζονται από κεντρικές πολιτικές, από ένα πραγματικά εθνικό σχέδιο δράσης … κάτι που σαφώς λείπει. Και ο μεγάλος φόβος είναι ότι δεν έχουμε πια αρκετό χρόνο …
– Η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), δημιουργεί συνεχώς έργα και προγράμματα με απώτερο στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Με το πέρας των χρόνων και μέσα από σκληρή δουλειά, ενημέρωση και δράσεις, ποιες αλλαγές βλέπετε να έχουν επιτευχθεί ως προς την νοοτροπία των Ελλήνων, αναφορικά με την αγάπη και την φροντίδα προς το περιβάλλον;
Η ΕΕΠΦ, ως εκπρόσωπος του FEE στην Ελλάδα, συντονίζει και τα πέντε προγράμματά του, καθώς και δύο εθνικά προγράμματα ΠΕ, τα «Φύση Χωρίς Σκουπίδια» και «Πράσινές Γωνιές της Γειτονιάς μου». Στα δίκτυα ΠΕ συμμετέχουν κάθε χρόνο πολλές εκατοντάδες σχολεία, εκατοντάδες εκπαιδευτικοί και χιλιάδες μαθητών.
Πρέπει να τονίσω ότι, χάρις στις προσπάθειές μας, η Ελλάδα είναι σταθερά μέσα στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στη «Γαλάζια Σημαία» (2η) και στο «Green Key» (3η). Μια και η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση διαχειριστών, προσωπικού, επισκεπτών και τοπικών κοινοτήτων είναι μεταξύ των υποχρεωτικών και σημαντικών κριτηρίων και για τα δύο προγράμματα, η πληροφόρηση και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση αγγίζει εκατοντάδες χιλιάδες άτομα κάθε χρόνο.
Επιπλέον, φροντίζουμε όλα μας τα έργα και δράσεις (όπως π.χ. έργα LIFE, INTEREGG, HORIZON2020 κ.λπ.) να περιλαμβάνουν παραγωγή ενημερωτικού ή/και εκπαιδευτικού υλικού και εμπλέκουμε τις τοπικές κοινότητες, ιδιαίτερα τους μαθητές της εκάστοτε περιοχής.
Επίσης, υπάρχει πλήθος δραστηριοτήτων για την ενημέρωση ενηλίκων, όπως ημερίδες, ομιλίες, συνέδρια, αλλά και ειδικές εκδόσεις και το περιοδικό μας, «Η Φύση», το οποίο εκδίδεται ανελλιπώς από το 1975.
Σίγουρα βλέπουμε βελτίωση της νοοτροπίας και αυξημένη αντίληψη των περιβαλλοντικών προβλημάτων, ιδιαίτερα στους νέους, κάτι που αντικατοπτρίζεται και από την αύξηση των εθελοντών μας. Παρ΄όλα αυτά, οι δυσκολίες της τελευταίας δεκαετίας με την οικονομική κρίση και στη συνέχεια την πανδημία, έχουν υποβαθμίσει τα περιβαλλοντικά θέματα στις προτεραιότητες πολλών πολιτών. Παράλληλα η διαχρονική αδιαφορία της Διοίκησης, και οι εγγενείς αδυναμίες της, οι αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες, η γραφειοκρατία, η πλημμελής εφαρμογή των νόμων και αστυνόμευση, που εμποδίζουν την επίλυση γνωστών και χρόνιων προβλημάτων, οδηγούν πολλούς σε απάθεια καθώς αισθάνονται ότι «δεν αλλάζει τίποτα …»
Πιστεύω, και ελπίζω, ότι οι συνεχώς αυξανόμενες εκφάνσεις της αλλαγής του κλίματος και της απώλειας βιοποικιλότητας θα λειτουργήσουν ως «καμπανάκι», ως ύστατη προειδοποίηση, ότι πλέον δεν αρκεί να παρακολουθούμε τις εξελίξεις, ότι χρειάζεται κινητοποίηση και ενεργός συμμετοχή όλων μας, γιατί το περιβάλλον είναι η ζωή μας …
– Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον κομμάτι της ζωής μας και αναγνωρίζεται επίσημα ως παγκόσμια κρίση από τo Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι σημαντικότερες επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος και ποιες οι εκτιμήσεις σας για την πορεία της; Υπάρχουν τρόποι για την επιτυχή αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής;
Σίγουρα η κλιματική κρίση είναι εδώ, όπως υπογραμμίζουν οι πρόσφατες θερμοκρασίες ρεκόρ στο βορειοδυτικό άκρο της Αμερικανικής ηπείρου, οι δασικές πυρκαγιές στη Βρετανική Κολομβία και τη Σιβηρία και τόσα άλλα …
Για την Ελλάδα, η άνοδος της θερμοκρασίας, οι παρατεταμένες ξηρές περίοδοι και η μείωση των βροχοπτώσεων οδηγούν σε αύξηση των πυρκαγιών και των επακολούθων τους (πλημύρες, διάβρωση εδαφών), επιφέρουν αλλαγές στις λειτουργίες των οικοσυστημάτων με ενδεχόμενη απώλεια ιθαγενών ειδών χλωρίδας και πανίδας που δεν προλαβαίνουν να προσαρμοστούν στην ταχεία μεταβολή των συνθηκών και ευνοούν την εγκατάσταση ξενικών ειδών που εκτοπίζουν τα ιθαγενή. Εκτός από τις επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον αναμένεται να επηρεαστούν οι παραγωγικές και οικονομικές δραστηριότητες. Στη γεωργία, σε κάποιες περιοχές ενδέχεται να επηρεαστεί η καλλιέργεια των αμπελιών, ακόμη και τις ελιάς. Στον τουρισμό, η αύξηση των πολύ θερμών ημερών και των τροπικών νυχτών που δημιουργούν συνθήκες δυσφορίας θα μειώσει την ελκυστικότητα κάποιων προορισμών, ιδιαίτερα στα νότια, και θα μεταβάλλει την χρονική κατανομή της τουριστικής περιόδου, ενώ παράλληλα θα αυξήσει το κόστος λειτουργίας. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, συμπεριλαμβανόμενης και της εμφάνισης νέων ασθενειών, αλλά και την πιθανότητα «περιβαλλοντικής προσφυγιάς» με μετακινήσεις μεγάλων πληθυσμών.
Παρά τον γενικό ενθουσιασμό μετά τη Συμφωνία των Παρισίων το 2015, τα στοιχεία σήμερα δείχνουν ότι οι περισσότερες χώρες δεν επιτυγχάνουν τους στόχους μείωσης των εκπομπών τους ώστε να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 °C (ιδανικά κάτω από τον 1,5 °C) έως το τέλος του αιώνα. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Σύμβασης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCCC) με στοιχεία από 75 χώρες, που είναι υπεύθυνες για το 30% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως, η αναμενόμενη μείωση των εκπομπών μέχρι το 2030 εκτιμάται σε μόλις -1% σε σχέση με τα επίπεδα του 2010, όταν η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) τονίζει πως, για να επιτευχθεί ο στόχος του 1,5 °C, απαιτείται μείωση -45% σε σχέση με τα επίπεδα του 2010.
Με κάθε χρόνο που περνάει, τα απαιτούμενα μέτρα γίνονται σκληρότερα και πιο δυσβάσταχτα, οι οικονομικές συνέπειες μεγαλύτερες και το παράθυρο της ευκαιρίας συρρικνώνεται … και δεν υπάρχει πλανήτης Β.
Γνωρίζουμε πλέον το μέγεθος του προβλήματος και τις αιτίες του, η επίλυσή του όμως είναι εξαιρετικά δύσκολη και απαιτεί βαθιές κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές τομές και παγκόσμια σύμπνοια και συνεργασία. Ίσως η συνεργασία που εν μέρει επιτεύχθηκε για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 να δείξει το δρόμο και για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Μπορούμε όμως να δράσουμε και σε ατομικό επίπεδο, πρώτα από όλα με αλλαγή συμπεριφοράς, τρόπου ζωής και καταναλωτικών προτύπων. Και να πιέσουμε τις πολιτικές ηγεσίες με κάθε τρόπο, όπως με τη στήριξη των περιβαλλοντικών οργανώσεων, να πάρουν τάχιστα ουσιαστικά μέτρα. Χρειάζεται δράση άμεσα, λέει ο κ. Πέτρου και με όλα αυτά μας έρχεται στο μυαλό ότι ένας νέος κατακλυσμός του Νώε έρχεται σταδιακά… Ένας από τους λόγους των συνεχών lockdown από τον “κατασκευασμένο” ή μη, κορονοϊό, ίσως είναι και αυτός. Να περιοριστεί η μόλυνση του πλανήτη, διότι δεν βλέπουν διέξοδο οι ισχυροί. Για τους εαυτούς τους ενδιαφέρονται φυσικά, όχι για το καλό του κόσμου… εφόσον δεν μπόρεσαν να βρουν ακόμη “ζωή” σε άλλον πλανήτη.
