Λόγος της Πέλλας Ηλεκτρονική Εφημερίδα Νομού Πέλλας
Αποχαιρετισμός στον Ευάγγελο Κωφό
Αποχαιρετισμός στον κορυφαίο ιστορικό από την Έδεσσα, Ευάγγελο Κωφό, που πέθανε τη Δευτέρα του Πάσχα.
Ο Ευάγγελος Κωφός, λόγω της ευρείας και διεθνούς επιστημονικής του αναγνώρισης, εξελέγη και διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής Ελληνικών Σπουδών στο Brasenose College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Επίσης βραβεύθηκε τρεις φορές από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο της ακαδημαϊκής προσφοράς του.
Τον Δεκέμβριο του 1998 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος απένειμε στον Ευάγγελο Κωφό τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος, σε αναγνώριση του συνολικού έργου και των διακεκριμένων υπηρεσιών του στην πατρίδα. Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς κάποιον Έλληνα πολίτη που να κέρδισε πιο επάξια τη μεγάλη αυτή διάκριση. Ο ρόλος του ως εμπειρογνώμονα των βαλκανικών θεμάτων στο υπουργείο των Εξωτερικών για πάνω από 30 χρόνια (1962-1995) τον ανέπλεξε σε όλες τις περιπέτειες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ειδικά στον χειρισμό του Μακεδονικού Ζητήματος, δίπλα σε γενεές διπλωματών και υπουργών. Η σοβαρότητα των αναλύσεών του, η βαθιά γνώση των θεμάτων, η μεγάλη μνήμη, η οξύνοια αλλά και η μετριοπάθειά του εκτιμήθηκαν από όλους όσοι συνεργάστηκαν μαζί του. Ρεαλιστής, αλλά ταυτόχρονα αισιόδοξος, δεν έπαυσε να πιστεύει στη δυνατότητα επίλυσης του Μακεδονικού με γνώμονα τη λογική και την καλή πίστηˑ εξ ου και η πικρία του όταν αποχώρησε από την υπηρεσία. Το momentum είχε χαθεί.
Όμως ο Κωφός είχε και μια άλλη ιδιότηταˑ κι αν δεν ήταν η μοναδική του αγάπη, σίγουρα είναι αυτή που θα του εξασφαλίσει τη μεταθανάτια μνήμη. Ηταν ένας κορυφαίος ιστορικός, διεθνών προδιαγραφών. Με μεταπτυχιακές σπουδές Διεθνών Σχέσεων στο Georgetown University (Washington) και διδακτορικό δίπλωμα στην Ιστορία, από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (Birbeck College), υπό την επίβλεψη του Ντάγκλας Ντάκιν, εκπόνησε επιβλητικό ερευνητικό έργο, στα ελληνικά και τα αγγλικά. Κάλυψε όλες τις όψεις του Μακεδονικού κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα, αλλά επίσης μελέτησε σε βάθος το Ανατολικό Ζήτημα και τις διαβαλκανικές σχέσεις. Λόγω της νηφαλιότητας των απόψεων και της αρχειακής τεκμηρίωσης, τα βιβλία και τα άρθρα του έγιναν έργα αναφοράς διεθνώς. Αξίζει να αναφερθούν, πέραν των πολυάριθμων συνεισφορών του σε διεθνή περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων, τα βιβλία του «Nationalism and Communism in Macedonia» (1964), «Greece and the Eastern Crisis 1875-1878» (1975), με κολακευτικό πρόλογο του W.N. Medlicott, καθώς και τα μακροσκελή κείμενά του στην Ιστορία του Ελληνικού Εθνους και στον τόμο «Μακεδονία-4.000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού» της Εκδοτικής Αθηνών. Λόγω της ευρείας και διεθνούς επιστημονικής του αναγνώρισης εξελέγη και διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής Ελληνικών Σπουδών στο Brasenose College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Βραβεύτηκε επίσης τρεις φορές από την Ακαδημία Αθηνών, την τελευταία φορά το 2010, για το σύνολο της ακαδημαϊκής προσφοράς του.
Ο Κωφός ήταν γέννημα και θρέμμα της Μακεδονίας, γόνος οικογενείας της Έδεσσας, αναμεμειγμένης για δύο γενιές στους εθνικούς αγώνες. Όμως ο δικός του αγώνας ήταν ακαδημαϊκός. Μολονότι ανδρώθηκε στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου και των εσωτερικών παθών που αναμοχλεύτηκαν, κατάφερε να αποφύγει τις κακοτοπιές του εθνικισμού και του αντικομμουνισμού, ακόμα και σε εποχές που οι δυνάμεις αυτές ήταν ισχυρότατες. Μελέτησε τα φαινόμενα αυτά σε βάθος, αλλά δεν παρασύρθηκε στη δίνη τους. Δεν τον ενδιέφερε η προπαγάνδα. Ισως δεν είναι τυχαίο ότι το κλασικό έργο του «Nationalism and Communism» δεν μεταφράστηκε ποτέ στα ελληνικά. Εριξε όλο το βάρος του στη νηφάλια ιστορική έρευνα και τη βοήθησε να ανθήσει ειδικά στη Θεσσαλονίκη. Υποστήριξε με κάθε μέσο τα ερευνητικά ιδρύματά της και συνέβαλε στην ανάδειξη μιας νέας γενιάς ιστορικών, ειδικών στα βαλκανικά θέματα. Μετά το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, με το οποίο συνδέθηκε στενά για χρόνια, ιδιαίτερα επένδυσε στο Ίδρυμα του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Βοήθησε σημαντικά στην αναβάθμισή του ως επιστημονικού φορέα και εκεί κατέθεσε το αρχείο του. Μετά την αφυπηρέτησή του συνεργάστηκε στενά με το ΕΛΙΑΜΕΠ, με το μάτι στραμμένο πλέον στις σύγχρονες και επικίνδυνα κλιμακούμενες βαλκανικές περιπλοκές. Προϊόντα των συνεργασιών αυτών υπήρξαν αρκετοί συλλογικοί τόμοι, τους οποίους συνεπιμελήθηκε και όπου φαίνεται πόσο ευρεία ήταν η επιστημονική οπτική γωνία του. Καταλάβαινε τη σημασία των αρχείων και των επιχειρημάτων, αλλά επίσης των συμβόλων και, βέβαια, των ταυτοτήτων-με την έννοια που εξετάζουν το θέμα οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι– ενός παράγοντα που εμφανίζεται όλο και περισσότερο στα ύστερα κείμενά του.
Ενας κορυφαίος ιστορικός, διεθνών προδιαγραφών, ο πατριάρχης των μακεδονικών σπουδών στην Ελλάδα, αλλά και ένας κοσμοπολίτης με χιούμορ, όραμα και πάθος για ό,τι καταπιανόταν.
Οι νεκρολογίες του είδους αυτού, λόγω των αναγκαίων βιογραφικών τους στοιχείων, αδικούν τους αποβιώσαντες. Γιατί ο Ευάγγελος Κωφός δεν ήταν μόνον ο πατριάρχης των μακεδονικών σπουδών στην Ελλάδα, ένας έγκριτος βαλκανιολόγος και η ζωντανή μνήμη του υπουργείου των Εξωτερικών. Ηταν ένας κοσμοπολίτης με χιούμορ, ένας άνθρωπος οξυδερκής αλλά και ζεστός, που ήξερε πώς να βγάζει από όλους τον καλύτερό τους εαυτό, προσιτός και ενθαρρυντικός στους νέους επιστήμονες, με όραμα και πάθος για ό,τι καταπιανόταν, μάλιστα για τη Μακεδονία. Θα τον σκεπάσει στοργικά το χώμα της γενέτειράς του Έδεσσας-–ήταν η επιθυμία του-αλλά η ακαδημαϊκή κληρονομιά του δεν θα ξεχαστεί ποτέ.
*Βασίλης Κ. Γούναρης είναι καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ, πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ο Ευάγγελος Κωφός γεννήθηκε στην Έδεσσα το 1934. Ο πατέρας του ήταν στέλεχος της ΠΑΟ. Μετά την αποφοίτησή του από το Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια (1952), φοίτησε για ένα χρόνο στο εμπορικό κολεγιακό τμήμα του Κολλεγίου Αθηνών (1953), και στη συνέχεια μετέβη με υποτροφία στις ΗΠΑ (1953-1958). Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, εργάστηκε επί τριετία ως συνεργάτης του Γραφείου Τύπου της Ελληνικής Πρεσβείας στην Ουάσιγκτον. Επέστρεψε στην Ελλάδα στα τέλη του 1958, για να υπηρετήσει τη θητεία του, ως έφεδρος ανθυπολοχαγός Πεζικού, με ειδικότητα διερμηνέα (1959-1960). Το 1964 παντρεύτηκε την Άννα, το γένος Αδάμ, από το Αργοστόλι. Απέκτησαν μία κόρη, την Ιλιάνα, και δύο εγγόνια, τον Κωνσταντίνο και τον Ευάγγελο Λάγγα.
Το 1962 προσκλήθηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών, αρχικά ως ειδικός συνεργάτης για βαλκανικά θέματα. Αργότερα διορίσθηκε Βαλκανιολόγος στον κλάδο Εμπειρογνωμόνων. Αφυπηρέτησε το 1995 με το βαθμό Εμπειρογνώμονα Πρεσβευτή.
Στη συνέχεια (1995-1996), εκλέχθηκε επισκέπτης καθηγητής Ελληνικών Σπουδών (Visiting Fellow on Greek Studies) στο Brasenose College, Oxford University. Επέστρεψε στην Ελλάδα και έκτοτε συνεργάζεται με επιστημονικά ιδρύματα της χώρας στον τομέα της ειδικότητάς του, ενώ συνεχίζει το συγγραφικό του έργο.
Ο Ευάγγελος Κωφός είχε τρεις ακαδημαϊκούς τίτλους.
Ph.D. History (Διδακτορικό Δίπλωμα στην Ιστορία) από το London University, Birbeck College, London, UK. Tίτλος διδακτορικής διατριβής, “Greece and the Eastern Crisis, of 1875-1878”, (London, 1973), 379 pp.
MA International Relations (Μάστερς Διεθνών Σχέσεων) από το Georgetown University, Washington, D.C., USA, με δευτερεύουσα ειδίκευση στη βαλκανική ιστορία. Tίτλος διπλωματικής εργασίας: “National Minorities in Post-war Greece and their Impact on their Relations between Greece and their Neighbors” (Washington, 1959), 261 pp.
BS Journalism (Δίπλωμα-Bacheror’s Δημοσιογραφίας) από το Ohio University (Athens, Ohio, USA) με δευτερεύουσα ειδίκευση (minor) στις Διεθνείς Σχέσεις (International Relations).
Επιστημονικό έργο
Με τη διπλή ιδιότητα του ιστορικού και διεθνολόγου και την εξειδίκευση του στον βαλκανικό χώρο, ο Ευάγγελος Κωφός έχει συγγράψει σημαντικό αριθμό βιβλίων και μελετών που δημοσιεύθηκαν στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι ιστορικές εργασίες του χαρακτηρίζονται για την πρωτοτυπία τους και την ευρεία χρήση ανέκδοτων αρχειακών πηγών. Ορισμένες απ’ αυτές, με την πάροδο του χρόνου, θεωρήθηκαν «κλασικές» και συνεχίζουν να μνημονεύονται στη διεθνή βιβλιογραφία. Διεθνή απήχηση είχε το βιβλίο του “Nationalism and Communism in Macedonia”, επαυξημένη με τρεις νεότερες σχετικές εργασίες στη βάση νέων πηγών.
Σημαντική υπήρξε η συμβολή του στα συλλογικά ιστορικά έργα της «Εκδοτικής Αθηνών», όπως στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (ως συντάκτης εκτενούς κειμένου στο ΙΓ τόμο, ως επιστημονικός υπεύθυνος του ΙΣΤ τόμου, 1941-2000), και ως συντάκτης, επίσης, του αυτοτελούς τόμου, Μακεδονία-4000 Χρόνια Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού, υπό την εποπτεία του ακαδημαïκού Μ. Β. Σακελλαρίου.
Από την άλλη πλευρά, η ιδιότητά του ως επιστημονικού συμβούλου για τα βαλκανικά θέματα στο Υπουργείο Εξωτερικών, του επέτρεψε να ασχοληθεί και να καταθέσει και δημόσια, αναλύσεις και προτάσεις για σύγχρονα βαλκανικά θέματα. Ορισμένες από αυτές έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή συνέδρια και καταχωρήθηκαν σε πρακτικά συνεδρίων και συλλογικά έργα.
Στην περίοδο μετά την αφυπηρέτηση του από το Υπουργείο Εξωτερικών και την επιστροφή του από την Οξφόρδη, διετέλεσε Επιστημονικός Σύμβουλος για βαλκανικά θέματα του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), καθώς και μέλος διοικητικών συμβουλίων επιστημονικών ιδρυμάτων όπως, το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (IMXA), το Ιδρυμα Μουσείου του Μακεδονικού Αγώνα (IMMA), η Ελληνική Επιτροπή Σπουδών ΝΑ Ευρώπης (ΕΣΝΑΕ) κ.α. Ως μέλος του Κέντρου Μελέτης Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης (ΚΕΜΙΤ) του ΙΜΜΑ υπήρξε συνεπιμελητής και συγγραφέας δύο συλλογικών τόμων του Κέντρου-στην ελληνική και αγγλική-σχετικών με τις νεότερες εξελίξεις του «Μακεδονικού»: Αθήνα-Σκόπια: η Επτάχρονη Συμβίωση, 1995-2002, Επιμ. Ευ. Κωφός, Βλάσης Βλασίδης (ΙΜΜΑ και Παπαζήσης, 2003) και Μακεδονικές Ταυτότητες στο Χρόνο. Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις. Επίσης υπήρξε συνεπιμελητής και συγγραφέας του τόμου, “Kosovo, Avoiding Another Balkan War”.
Κατά την τελευταία δεκαετία, έχει ασχοληθεί με βαλκανικά θέματα που αναφέρονται στις επιπτώσεις της κατάρρευσης της γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας και ειδικότερα στο θέμα το Κοσσυφοπεδίου.
Τιμητικές διακρίσεις
Τον Δεκέμβριο 1998, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος του απένειμε τον Χρυσούν Σταυρόν του Τάγματος του Φοίνικος σε αναγνώριση του συνολικού έργου του και των υπηρεσιών του.
1977 Απονομή «Έπαθλον Διονυσίου Κοκκίνου», Ακαδημίας Αθηνών για το βιβλίο του «Greece and the Eastern Crisis, 1875-1878».
1993. Απονομή «Έπαθλον Γ. Ταρνατώρου-Αναγνώστου», Ακαδημίας Αθηνών για το σύγγραμμα του, «Το Μακεδονικό Ζήτημα κατά τον 19ο και 20ο αιώνα».
Τον Μάρτιο 2010, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε το Βραβείο της για το σύνολο του επιστημονικού του έργου
